Giresun'da Yaşatılan Sacayağından Geçme Geleneğinde 'Sacayağı' ve 'Üç' Ne Anlatıyor?

Bu çalışmada Karadeniz yöresinde uygulanan bir geleneğin dilini gösteren-gösterilen bağlamında çözmek, farklı kültürlerin izini saptamak amaçlanmıştır. Sacayağı motifi, yurdun pek çok yerinde çeşitli geleneklerde karşımıza çıkar. Bunlardan biri de "Uluslararası Karadeniz Aksu Festivali"nde yaşatılan "sacayağından geçme ritüeli"dir. Bir toplumun geçmişe yönelik maddi ve manevi kültür ürünlerinin incelenmesi, onlara anlam yüklemedeki amacın ve gerekçenin ortaya çıkarılması, tarih içindeki yolculuğun kesinleşmesi, 'ben' düzleminde ele alınan geleneklerdeki zaman ve mekân değişikliklerini aydınlanması, dil, halkbilimi, sosyoloji ve tarih adına önem taşımaktadır. Geleneklerde önemli olan, gösterilen adını verdiğimiz yanla halka sunulmak istenen iletidir. Asıl anlam, dil ile ifade edilmeyen yalnızca izlettirilen gösterilende saklıdır. Sacayağından üç kez geçme geleneği, soyu sürdürmenin bir toplum için ne kadar önemli olduğuna dikkat çekmektedir. Sacayağının kullanılmasında ana rahmine benzerliği etken olmalıdır. Ana rahmi; dişiliği, doğurganlığı, yeni bir yaşamı, devamlılığı simgelemektedir. Çünkü doğum, bir başlangıçtır. Bu geleneğin üç ayaklı bir kaide üzerine oturtulan ve bereketi, üremeyi, doğurganlığı simgeleyen Kybele adına dikildiği var sayılan Hamza Taşından başlayıp yine orada tamamlanan bir turla son buluşunda aynı bakış açısı geçerli olmalıdır

What do "Trivet" and "Three" Signify in the Giresun Tradition of Walking on Trivet?

The purpose of this study is to trace different cultures and to analyze the language of a tradition of the Black Sea Region through the use of signifiers and signifieds. The trivet motif is encountered in different regions in Turkey in a variety of traditions. One of these traditions is "walking on trivet", which is commemorated in the "International Black Sea Aksu Festival". It is essential for language, folklore, sociology, and history that the worldly and spiritual cultural products of a society dating back to ancient times be examined, the purpose why they are rendered significant be identified, their voyage through history be clarified, and the temporal and spatial changes in the traditions handled on a firstperson basis be illuminated. What is important in tradition is the message given to the people through signifieds. The real meaning lies in the signified, which is only shown and which cannot be expressed through language. The tradition of "walking on trivet" draws attention to how important it is to maintain lineage. The reason behind the use of the trivet must be its similarity to the womb. The womb is the symbol of femininity, fertility, a new life, and continuation. Birth is a beginning. This perspective should also apply when we consider that this tradition begins at the Hamza stone erected on a three-legged pedestal in the name of Cybele - the symbol of fertility, reproduction, and fruitfulness - and ends full circle at the same point.

PDF

___

Aksoy, Mustafa (2008). "Semboller ve Damgalar Neyi Anlatır?". 2003 Dergisi 82: 38-40.

Altun, Erman (2002). "Küreselleşmenin geleneksel Türk Halk Kültürüne Etkisi". VI. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Küreselleşme ve Geleneksel Kültür Seksiyon Bildirileri. Ankara: KB Yay. 5-14.

Ayan, Tamer (1998). "Bilinen En Eski Masonik Kuruluş İskoçya Royal Order". Mimar Sinan Dergisi 110: 18-19.

Boratav, Pertev Naili (1973). Türk Halkbilimi II, 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar). İstanbul: Gerçek Yay.

Cömert, Bedrettin (1980). Mitoloji ve İkonografi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yay.

Duvarcı, Ayşe (2002). "Folklorun Sosyo-Kültürel İşlevleri Hakkında Görüşler". Ulusla- rarası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri. Ankara: KB Yay. 285- 289.

Erdentuğ, Nermin (1990). "Türkiye'nin Karadeniz Bölgesinde Evlenme Görenekleri ve Törenleri". Aile Yazıları 4-Evlilik Kurumu ve İlişkileri. Ankara: Aile Araştır- ma Kurumu Başkanlığı Yay. 241-271.

Gökalp, Ziya (1992). Türk Töresi. İstanbul: Toker Yay.

-(1995). Türk Medeniyet Tarihi. İstanbul: Toker Yay.

Güvenç, Bozkurt (1991). "Türkiyede Gebeliğin Önlenmesine İlişkin Gelenekler, De- ğerler ve Tutumlar". Aile Yazıları 6-Nüfus ve Aile Planlaması. Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yay. 61-265

İnan, Abdülkadir (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm. 2. baskı. Ankara: TTK Yay.

Kalafat, Yaşar (2005). Balkanlardan Uluğ Türkistan'a Türk Halk İnançları II. Ankara: Babil Yay.

Ocak, Yaşar (1990). İslâm-Türk İnançlarında Hızır yahut Hızır-İlyas Kültü. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.

Oğuz, Öcal (2002). "Metin ve Anlatım Ortamı Merkezli Kuramların Türk Halkbilimi Çalış- malarına Uygulanması Üzerine Bazı Dikkatler". Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri. Ankara: KB Yay. 549-553.

(2006). "Türkiye'nin Doğu Karadeniz Kıyısında Mayıs Yedisi Bayramı" Millî Folklor 69: 5-14.

Türkdoğan, Orhan (1990). "Doğu Anadolu'da Ana-Çocuk Bakımı ile İlgili Kültür Kalıpları". Aile Yazıları 2, Kültürel Değerler ve Sosyal Değişme. Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yay. 217-226.

Yüksel, H. Avni (1981). "Türk Folklorunda Sayılar". Millî Kültür 3(4): 46-49.

Zelyut, Rıza (2002). Öz Kaynaklarına Göre Alevilik. İstanbul: Berdan Matbaası.

http//www.görele.gen.tr (15.05.2008).

http//www.giresun.turizm.gov.tr (16.05.2008).

http//www.Giresunplatformu.com (20.05.2008). Kaynak Kişiler:

Adanur, Bahtışen, 1972, Giresun, Öğrenim durumu: Ortaokul mezunu, ev kadını.

Akçin, Halise, 1944, Giresun / Alucra-Çamoluk, Öğrenim durumu: Yok, ev kadını.

Aksu, Emine, 1955, Giresun / Keşap, Öğrenim durumu: İlkokul mezunu, ev kadını.

Baba, Orhan, 1960, İstanbul, Öğrenim durumu: Üniversite mezunu, emekli asker.

Eğri, Mürüvvet, 1953, Sivas, Öğrenim durumu: Öğretmen okulu mezunu, öğretmen.

Gümüş, Sevim, 1951, Sinop, Öğrenim durumu: Öğretmen okulu mezunu, emekli öğretmen.

Korkmaz, Fatma, 1952, Giresun, Öğrenim durumu: İlkokuldan terk, ev kadını.

Külekçi, Hamit, 1950, Giresun / Keşap, Öğrenim durumu: Lise mezunu, iş adamı.

Şengül, Fatma, 1949, Bulgaristan / Eskicuma, Öğrenim durumu: Ortaokul mezunu, emekli.