Giresun'da yaşatılan sacayağından geçme geleneğinde'Sacayağı' ve 'Üç' ne anlatılıyor?

Bu çalışmada Karadeniz yöresinde uygulanan bir geleneğin dilini gösteren-gösterilen bağlamında çözmek, farklı kültürlerin izini saptamak amaçlanmıştır. Sacayağı motifi, yurdun pek çok yerinde çeşitli geleneklerde karşımıza çıkar. Bunlardan biri de “Uluslararası Karadeniz Aksu Festivali”nde yaşatılan “sacayağından geçme ritüeli”dir. Bir toplumun geçmişe yönelik maddi ve manevi kültür ürünlerinin incelenmesi, onlara anlam yüklemedeki amacın ve gerekçenin ortaya çıkarılması, tarih içindeki yolculuğun kesinleşmesi, ‘ben’ düzleminde ele alınan geleneklerdeki zaman ve mekân değişikliklerini aydınlanması, dil, halkbilimi, sosyoloji ve tarih adına önem taşımaktadır. Geleneklerde önemli olan, gösterilen adını verdiğimiz yanla halka sunulmak istenen iletidir. Asıl anlam, dil ile ifade edilmeyen yalnızca izlettirilen gösterilende saklıdır. Sacayağından üç kez geçme geleneği, soyu sürdürmenin bir toplum için ne kadar önemli olduğuna dikkat çekmektedir. Sacayağının kullanılmasında ana rahmine benzerliği etken olmalıdır. Ana rahmi; dişiliği, doğurganlığı, yeni bir yaşamı, devamlılığı simgelemektedir. Çünkü doğum, bir başlangıçtır. Bu geleneğin üç ayaklı bir kaide üzerine oturtulan ve bereketi, üremeyi, doğurganlığı simgeleyen Kybele adına dikildiği var sayılan Hamza Taşından başlayıp yine orada tamamlanan bir turla son buluşunda aynı bakış açısı geçerli olmalıdır.

PDF

___

Aksoy, Mustafa (2008). “Semboller ve Damgalar Neyi Anlatır?”. 2003 Dergisi 82: 38-40.

Altun, Erman (2002). “Küreselleşmenin geleneksel Türk Halk Kültürüne Etkisi”. VI. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Küreselleşme ve Geleneksel Kültür Seksiyon Bildirileri. Ankara: KB Yay. 5-14.

Ayan, Tamer (1998). “Bilinen En Eski Masonik Kuruluş İskoçya Royal Order”. Mimar Sinan Dergisi 110: 18-19.

Boratav, Pertev Naili (1973). Türk Halkbilimi II, 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar). İstanbul: Gerçek Yay.

Cömert, Bedrettin (1980). Mitoloji ve İkonografi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yay.

Duvarcı, Ayşe (2002). “Folklorun Sosyo-Kültürel İşlevleri Hakkında Görüşler”. Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri. Ankara: KB Yay. 285- 289.

Erdentuğ, Nermin (1990). “Türkiye’nin Karadeniz Bölgesinde Evlenme Görenekleri ve Törenleri”. Aile Yazıları 4-Evlilik Kurumu ve İlişkileri. Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yay. 241-271.

Gökalp, Ziya (1992). Türk Töresi. İstanbul: Toker Yay.

(1995). Türk Medeniyet Tarihi. İstanbul: Toker Yay.

Güvenç, Bozkurt (1991). “Türkiyede Gebeliğin Önlenmesine İlişkin Gelenekler, Değerler ve Tutumlar”. Aile Yazıları 6-Nüfus ve Aile Planlaması. Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yay. 61-265

İnan, Abdülkadir (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm. 2. baskı. Ankara: TTK Yay.

Kalafat, Yaşar (2005). Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları II. Ankara: Babil Yay.

Ocak, Yaşar (1990). İslâm-Türk İnançlarında Hızır yahut Hızır-İlyas Kültü. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.

Oğuz, Öcal (2002). “Metin ve Anlatım Ortamı Merkezli Kuramların Türk Halkbilimi Çalışmalarına Uygulanması Üzerine Bazı Dikkatler”. Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri. Ankara: KB Yay. 549-553.

(2006). “Türkiye’nin Doğu Karadeniz Kıyısında Mayıs Yedisi Bayramı” Millî Folklor 69: 5-14.

Türkdoğan, Orhan (1990). “Doğu Anadolu’da Ana-Çocuk Bakımı ile İlgili Kültür Kalıpları”. Aile Yazıları 2, Kültürel Değerler ve Sosyal Değişme. Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yay. 217-226.

Yüksel, H. Avni (1981). “Türk Folklorunda Sayılar”. Millî Kültür 3(4): 46-49.

Zelyut, Rıza (2002). Öz Kaynaklarına Göre Alevilik. İstanbul: Berdan Matbaası.

http//www.görele.gen.tr (15.05.2008).

http//www.giresun.turizm.gov.tr (16.05.2008).

http//www.Giresunplatformu.com (20.05.2008).

Kaynak Kişiler: Adanur, Bahtışen, 1972, Giresun, Öğrenim durumu: Ortaokul mezunu, ev kadını.

Akçin, Halise, 1944, Giresun / Alucra-Çamoluk, Öğrenim durumu: Yok, ev kadını.

Aksu, Emine, 1955, Giresun / Keşap, Öğrenim durumu: İlkokul mezunu, ev kadını.

Baba, Orhan, 1960, İstanbul, Öğrenim durumu: Üniversite mezunu, emekli asker.

Eğri, Mürüvvet, 1953, Sivas, Öğrenim durumu: Öğretmen okulu mezunu, öğretmen.

Gümüş, Sevim, 1951, Sinop, Öğrenim durumu: Öğretmen okulu mezunu, emekli öğretmen.

Korkmaz, Fatma, 1952, Giresun, Öğrenim durumu: İlkokuldan terk, ev kadını.

Külekçi, Hamit, 1950, Giresun / Keşap, Öğrenim durumu: Lise mezunu, iş adamı.

Şengül, Fatma, 1949, Bulgaristan / Eskicuma, Öğrenim durumu: Ortaokul mezunu, emekli.