Isparta İl Merkezi'nde Bulunan Türbeler

Halkbilimin önemli araştırma konularından olan türbeler etrafındaki geleneksel uygulamalar, temel olarak halk inanışları başlığı altında incelenmektedir. Türbeler, içinde yatan kişilerin mezarlarında var olduğuna inanılan güçten yararlanma çerçevesinde, insanların çeşitli istek ve dileklerini dile getirdikleri, hastalıklarına çare aradıkları yerler olarak kullanılmaktadır. Türbeler çevresindeki geleneksel uygulamaların bir bölümü, insanların çeşitli dileklerini (evlenmek isteyen gençlerin kısmet açmak, çocuk dilemek, evliliklerinin huzur içinde geçmesini istemek, hastalığına şifa aramak vb.) kapsamaktadır. Bu makalede, İsparta İlinde bulunan 39 türbenin halkbilimsel açıdan ele alınarak, türbelerin tam olarak bulunduğu yerlerin, türbelerde yatan kişiler konusunda bilgilerin, türbelere atfedilen efsane ve hikâyelerin, hangi amaçlarla türbelerin ziyaret edildiğinin belirlenmesi ve türbeleri ziyaret edenler tarafından gerçekleştirilen geleneksel uygulamaların incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, inceleme kapsamına alınan türbelerden bazıları: Aldan Dede (Alaeddin Efendi), Andık Dede ve Delikli Taş (Andık Deresi), Arap Beşir Dede (Hacı Beşir), Ayırt Dede, Beşkazalı Osman Zühtü Efendi, Gök Veli Sultan-Şeyh Recep (Ayak Dedesi), Hace'i Sulta-ni/Abdulkadir Geylani, Halife Sultan, Hızır Abdal Sultan (Hızır Dede), Hüseyin Baş Dede) türbeleridir.

Anahtar Kelimeler:

Isparta

The Tombs Existed in Isparta Province Centre

Traditional practices behind the tombs that one of the important research subjects of folklore are fundamentally investigated under the topic of public beliefs. Tombs are used as places that peoples look for ways for their sickness or peoples express their wishes and desires in the frame of powers believed to existent of persons lying down in their graves. One part of traditional prac¬tices behind of the tombs includes several desires of peoples, for example to find a job, to open his-her destiny, to want a child, to buy a car or a house, to look for a cure to his-her sickness etc. In this article, it was aimed to investigate to tombs toward folklore in İsparta Province, to determine exact locations of tombs, and knowledge about persons lying down in graves, to designate legend and stories about tombs, to determine goals of visitors coming to tombs, and to study traditional practices of tomb visitors about their wishes. For this aim, studied tombs in İsparta Province were as follows; Aldan Dede (Alaeddin Efendi), Andık Dede ve Perforated Stone (Andık Deresi), Arap Beşir Dede (Hacı Beşir), Ayırt Dede, Beşkazalı Osman Zühtü Efendi, Gök Veli Sultan-Şeyh Recep (Ayak Dedesi), Hace'i Sultani/Abdulkadir Geylani, Halife Sultan, Hızır Abdal Sultan (Hızır Dede), Hüseyin Baş Dede.

Keywords:

Isparta,

PDF

___

Aksu, F., (1941), "Piri Mehmet Halife" ve "Kınalı Damadı Abdüssemi Çelebi", Ün Dergisi, 2. Kanun, Şubat, Sayı:82-83, s. 1134-1135.

Aldan, M., (1985), İsparta. Akdeniz Üniversitesi İsparta Mühendislik Fakültesi Matbaası,İsparta.

Boratav, P.,N., (1994). 100 Soruda Türk Folkloru, Türk Halk Bilim II, Gerçek Yayınevi. 100 soruda dizisi:40, Üçüncü Baskı,İstanbul.

Böcüzade Süleyman Sami, (1983), İsparta Tarihi, Suat SEREN, İstanbul, s. 115-129.

Durdu A., ve Durdu, B., K., (1998). Geçmişten Günümüze Ölüm Adetleri ve Kemaliye Köyünde Ölüm. Türk Halk Kültürü Araştırmaları-1997. Kültür Bakanlığı Yaymları:2176, HAGEM Yay:275, Süreli Yayınlar Dizisi:36. Ankara, s.51-87

http://www.atamanhotel.com/tr/seljuk-medrese.html Selçuklu Medreseleri ile Türbeleri. (07.05.2004)

http://www.kuranikerim.eom/islam_ansiklopedisi/A/adak.htm Adak (Nezir) (07.05.2004)

http://www.kuranikerim.eom/islam_ansiklopedisi/T/139.htm Türbe (07.05.2004)

İnan, A., (1972)., Tarihte ve Bugün Şamanizm. Türk Tarih Kurumu Basım Evi. Ankara, s. 180 İslam Ansiklopedis, (1995), 'Adak',. C.l, s.338.

Katırcıoğlu, N., (1958), İsparta Tarihi-Bütün İsparta, İsparta, s.110-120. Ocak, A., Y., (1989). Türk Folklorunda Kesik Baş. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları:95, Seri:IV, Sayı:A.26. Ankara, s-7

Örnek, S., V., (2000)., Türk Halk Bilimi., II. Baskı. Kültür Bakanlığı Yayınları :1629, HAGEM Yayınları:210, Gelenek, Göerenk ve İnançlar Dizisi:20, s. 132

Örnek, S.,V., (1971)., Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara Üniversitesi DTC Fakültesi Yayınları:218. A.Ü. Basımevi Ankara s51-58

Rehber Ansiklopedi, (1984a)., Türbe', C.17, İstanbul, s.43.

Rehber Ansiklopedi, (1984b)., 'Adak', C.l, İstanbul, s.51.

Sankçıoğlu, E., (1979), "İsparta ve Çevre Köylerdeki Ziyaret ve Adak Yerleri", Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, Ankara, s. 135-147.

Santur, A., (2004), "Türbe ve Yatırlar Etrafındaki İnanışların Atatürk Devrimleri ve Halk Hekimliği Çerçevesinde Değerlendirilmesi", I. Uluslararası Atatürk ve Türk Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri.T. C. Kültür Bakanlığı. http://www.kultur.gov.tr/portal/tarih_tr.asp?belgeno=37830 (07.05.2004)

Sözen, M., Tanyeli, U., (2001), Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi Kitabevi.6. Basım. Büyük Fikir Kitaplan Dizisi:71. İstanbul.s-242.

Süldür, E., (1951), II. İsparta Tarihi, İzmir, s.56-65

Tanyu, H., (1967), Ankara ve Çevresinde Adak ve Adak Yerleri, Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Yayınları: LXXVIII, s.215-218.

Türkçe Sözlük, (1988), 'Adak', T.D.K.,Ankara, 1988, C.l, s.13.

ADAR Şerife, İskender Mahallesi, İlkokul mezunu, 60 yaşında, Ev hanımı. Şeremet Dede Türbesi'nin Türbedan. 25.04.2004

AKÇAKANAT Aysel, Hızırbey Mahallesi, 65 Yaşında,Ev Hanımı, Sıtma Dede Türbesi'nin Eski Türbedarı. 22.04.2004

BITIRAK Sabriye, Modernevler Mahallesi, 75 Yaşında, Ev Hanımı, Ayak Dedesi Türbesinin Eski Türbedarı. 18.04.2004

BOZDOĞAN Yüksel, Anadolu Mahallesi, Lise mezunu, 55 Yaşında, Emekli, Süt Dedesi Türbesi'nin Eski Türbedarı. 22.04.2004

ÇAKIR Aynur, Hisar Mahallesi, İlkokul mezunu, 60 Yaşında, Ev Hanımı, Piri Mehmet Efendi Türbesi'nin Türbedarı. 15.04.2004

ÇELİK Nazlı, Hızır Bey Mahallesi, İlkokul Mezunu, 57 Yaşında, Ev Hanımı. Tez Murat Dede Türbesi'nin Türbedarı. 26.04.2004.

ÇELİKORS Şevkiye, Sanayi Mahallesi, İlkokul mezunu, 80 Yaşında, Ev hanımı Muharrem Dede Türbesi'nin Türbedarı. 12.05.2004

DAGİLMAZ, Ali İhsan, Davraz Mahallesi, İlkokul mezunu, 70 yaşında, Emekli. 24.04.2004

DAGİLMAZ Sevdiye, Davraz Mahallesi, ilkokul mezunu, 65 yaşında, Ev hanımı, İncirli Dede I Türbesinin Türbedarı. 24.04.2004

DURAN Sevim, Hızır Bey Mahallesi, İlkokul mezunu, 60 yaşında, Ev hanımı. Hızır Baba Türbesi'nin Türbedarı. 15.04.2004

EREN Semra, Halıkent Mahallesi, Lise mezunu, 50 Yaşında, Emekli Öğretmen, Abdülkadir Geylani Türbesi'nin Türbedarı. 16.04.2004

EVCİ Mürrüvet, Bağlar Mahallesi, İlkokul mezunu, 73 Yaşında Ev Hanımı, Halife Sultan Türbesi'nin Türbedarı. 16.04.2004

GEZER Fatma, Kepeci Mahallesi, İlkokul mezunu, 71 yaşında, Ev hanımı, Aldan Dede Türbesi'nin Türbedarı. 23.04.2004.

GÖKMEN Yılmaz, Anadolu Mahallesi, İlkokul mezunu, 70 yaşında, Emekli. 25.04.2004

ÖZKIRAZ Hatice, Dere Mahallesi, İlkokul mezunu, 80 Yaşında, Ev hanımı, Beş Kazalı Osman Zühtü Efendi Türbesi'nin Türbedarı. 20.04.2004

PALAZ Yadigar, Yayla Mahallesi, 65 Yaşında, Ev Hanımı, Tiryaki Dede Türbesi'nin Türbedarı. 15.004.2004

SOYDOĞAN Messude, Modern Evler Mahallesi, 74 Yaşında, Ev Hanımı, Kerim Dede Türbesi'nin Eski Türbedarı. 23.04.2004

ŞAFAK Zübeyde, Modern Evler Mahallesi , 30 yaşında, İşçi, Yakup Dede Türbesi'nin Türbedarı. 23.04.2004

TÜRKMEN Ayşe, Yenice Mahallesi, İlkokul mezunu, 75 Yaşında, Ev Hanımı, Kabakçı Dede Türbesi'nin türbedarı. 12.04.2004

ÜNAL Meryem, Bağlar Mahallesi, 85 Yaşında, Ev Hanımı, Kesik Baş Türbesinin Eski Türbedarı. 16.04.2004

YAĞLI Sultan, Fatih Mahallesi, İlkokul mezunu, 60 yaşında, Ev hanımı, Arap Beşir Dede Türbesi'nin Türbedarı. 16.04.2004

YILMAZ Hatice, Doğancı Mahallesi, İlkokul mezunu, 34 yaşında. Ev hanımı, Ihlamur Dede Türbesi'nin Türbedarı. 16.04.2004.

ZAMBAK Aliye, Yenice Mahallesi, İlkokul mezunu, 85 Yaşında, Ev Hanımı, Ayırt Dede Türbesinin Eski Türbedarı. 13.04.2004

ZENGİN Münevver, Anadolu Mahallesi, İlkokul mezunu, 75 Yaşında, Ev Hanımı, Hüseyin Baş Dede Türbesi'nin Eski Türbedarı. 13.04.2004