Osmanlıda Toplumsal Dinamizmden Celali İsyanlarına Giden Yol ya da İki Belgeye Tek Yorum

Osmanlı toplumunda tabakalar arası geçişkenlikte XVI. yüz¬yılın ilk yarısı bir dönüm noktasıdır. XV. yüzyıldaki dinamik yapı, yerini yavaş yavaş statikliğe bırakmıştır. Bu dönüşümde, nüfus artışı ve fiyatların yükselmesi gibi genel nitelikli faktörlerin yanı sıra, devletin askeri-idari yapısındaki değişim de etkili olmuştur. Toplumsal statü değiştirmenin önemli alanlarından birisi olan askeri sınıfın kapıları halka kapanmıştır. Buna karşılık, genç nüfus da statü değiştirmenin diğer alanına, medrese önüne gelmiştir. Statü değiştirmenin tek meşru alanı haline gelen medreselerin kapasiteleri sınırlıdır. Bu da beraberinde tıkanmaya ve sonrasında da Celali İsyanlarının başlamasına sebep olmuştur.

From Social Dynamism to Celali Rebellions in Ottoman Society or One Interpretation for Two Documents

The second half of the XVIth century is a turning point regarding the mobility amongst the strata of Ottoman society. The dynamic structure of the XVth century was gradually replaced by a relatively static society. This transformation was affected by such general factors as population increase and rise in process in addition to changes in the military-adtoninistrative structure of the state. The doors of the military-administrative class one of the most important spheres in changing one's social status were closed down for the members of subject population. Against this, young population tried to open the doors of the other sphere that would help them change their social status, viz. the madresa. However, the capacity of madresas, which came the only legitimate path in this regard, were limited. This turn became a kind of obstruction for ordinary people and constituted one of the main reasons for the Celali uprisings.

PDF

___

3 Numaralı Mühimme Defteri (966-968/1558-1560), Özet ve Transkripsiyon (1993), Haz. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara: Osmanlı Arşivi Dairesi Başkanlığı Yayınları.

AKDAĞ, Mustafa (1975), Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası, Celali İsyanlar, Ankara: Bilgi Yayayınevi.

BARKAN, Ömer Lütfi (1980), Türkiye'de Toprak Meselesi, İstanbul: Gözlem Yayınları.

DELDECEANU-STEINHERR, irene (1969), "En marge d'un acte concernant le penğiyek et les aqingi", Revue des etudes islamiques, t. XXXVII-1, Paris, s. 21-47.

BOSTAN, M. Hanefi (2002), XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağı'nda Sosyal ve İktisadi Hayat, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

BURKE, Peter (2000), Tarih ve Toplumsal Kuram, (çev. Mete Tuncay), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

DANİŞMAND, İsmail Hami (1971), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. I, II, İstanbul: Türkiye Yayınevi.

EMECEN, Feridun (1989), XV7. Asırda Manisa Kazası, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

GRISWOLD, William J. (2000), Anadolu'da Büyük İsyan, 1591-1611, Çev. Ülkü Tansel, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

İNALCIK, Halil (1981), "Osmanlı İdare, Sosyal ve Ekonomik Tarihiyle İlgili Belgeler: Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler", Türk Tarih Kurumu, Belgeler, C. X, Sayı: 14, (1980-81): 1-91.

İNALCIK, Halil (1987), Hicri 835 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-ı Arvanid, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

İNALCIK, Halil (1988), "Mehmed II", İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, C.7: 506-535.

İNALCIK Halil (1993), "Osmanlı İdare, Sosyal ve Ekonomik Tarihiyle İlgili Belgeler: Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler: III, Köy Sicil ve Terekeleri", Türk Tarih Kurumu, Belgeler, C. XV, Sayı: 19, s. 23-167.

KILIÇ, Rüya (2005), Osmanlı Devletinde Seyyidler ve Şerifler, İstanbul, Kitap Yayınevi

KOÇ, Yunus (1997), La fixation par ecrit des his Oüomanes et le röle de codes de his, yayınlanmamış doktora tezi, Üniversite de Paris I, Sciences Humaines et Histoires, Paris.

LOWRY, Heath W. (2003), The Nature of the Early Ottoman State, Albany: State University Press.

ONGAN, Halit (1974), Ankara'nın İki Numaralı Şer'iyye Sicili, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1988),Osmanlı Tarihi, C. II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

ÜNAL, Mehmet Ali (1989), XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518-1566). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.