İktidar ve meşrulaştırma mücadelesinin odağı Orta Asya: Sovyetlerin dil ve eğitim politikaları

Bu çalışmada Sovyet Hükümeti ve Komünist Partisi’nin Orta Asya Türkleri üzerinde uyguladığı dil ve eğitim politikalarını, ders kitapları bağlamında ele aldık. Ruslaştırma sürecinde ortaya çıkan iktidar mücadelesinin bir analizini yaptık. Sovyetlerin, iktidar mücadelesini anlayabilmek ve uygulanan politikaları tahlil edebilmek için Michael Foucault’nun, iktidar ve aparatları üzerine yapmış olduğu çalışmalardan ve modellemelerden faydalandık. Sovyetlerin, Orta Asya’da uyguladığı dil ve eğitim politikalarını, iktidar merkezli incelerken, iktidarın en önemli normalleştirme aparatlarından olan biri Özbekistan’da, diğeri Kazakistan’da basılmış iki ders kitabını analiz ettik. 1962 yılında ilkokul çağındaki çocuklara yönelik hazırlanmış bu okuma ve dil öğretimi kitaplarının, iktidarın meşrulaşmasında nasıl rol üstlendiklerini göstermeye çalıştık.

PDF

___

Bacon, Elizabeth (ty). Esir Orta Asya. Çev. Tansu Say. İstanbul: Tercüman Yay.

Bacon,(1980). Central Asian Under Russian Rule: A Study in Culture Change. Ithaca and London: Cornell University Pres.

Begaliyev, G. ve A. Aydarbekov (1962). Kazak Tili (Uçebnik Kazakskovo Yazıka Dlya v-VIII Klassov Ruyskih Şkol) (Rus Okulu V-VIII Sınıflar Kazak Dili Ders Kitabı.Alma Ata: Kazak Milli Okul-Eğitim Bakanlığı Yay.

Bilinsky, Yaroslav (1962). “The Soviet Education Laws of 1958-1959 and Nationality Policy”. Soviet Studies 14( 2):138-157.

Caroe, O. (1967). Soviet Empire: The Turk of Central Asia and Stalinism. Toronto:The Macmillan Company Of Canada and London.

Cyber Ussr. (1999) “Comrade Stalin's toast to the Russian people” first added 991121, last updated 991121 www.cyberussr.com/rus/s-toast-e.html (İngilizce). 22.03.2008. “Tost Tovarishcha Stalina Russkomu Narodu” www.cyberussr.com/rus/s-toast-r.html (Rusça).

Egamberdiyev, Mirzahan (2005). “Çarlık Rusyası’nın Türkistan’daki Eğitim Politikası(1870-1917)”. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 6 (1): 106.

Eşmuhammetov, S. (1991). “Düniyeni Dübirletken Dürbeleñ”. Caş Alaş. Haz. Abdulvahap Kara. Kazakistan’ın Yeniden Doğuşu: 1986 Aralık Olayları. İstanbul: Ufukötesi Yay. 26.

Foucault, Michel (2003). İktidarın Gözü. Seçme Yazılar 4. İstanbul: Ayrıntı Yay.

Foucault,(1979). Discipline And Punish. Middlesex: Peregrine Books.

Foucault,(1992). Hapishanenin Doğuşu. Çev. Mehmet Ali Kılçbay. Ankara: İmge Kitabevi.

Gömeç, Saadettin (2003). Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi. Ankara: Akçağ Yay.

Grenoble, Lenore (2003). “An Overview of Soviet Language Policy”. Language Policy in the Soviet Union. Kluwe Academic Publ. 35.

Hasanulı, B. (1992). Ana Tili-Ata Mura. Almatı: Yay.

Howe, Irving (Ed.) (1983). 1984 Revisited: Totalitarianism in our Century. New York:Harper Row.

Kara, Abdulvahap (2006). Kazakistan’ın Yeniden Doğuşu: 1986 Aralık Olayları. İstanbul: Ufukötesi Yay.

Kırımer, Cafer Seydahmed (1997). Rus Yayılımcılığının Tarihi Kökleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Krendler, M. (1989). “Soviet Language Planning Since 1953”. In M. Kirkwood (Ed). Language Planning in the Soviet Union. London: Macmillan. 53-62.

Magavin, M. (1991). Kazak Tariyxiniñ Älippesi. Almatı.

Mcleish, John (1972). “The Soviet Conquest of Illiteracy”. The Alberta Journal of Educational Research 18: 309.

Radyo Free Europa/ Munish (1961). “Soviet Language Policy” Evaluation And Analyses Department Bacground Information Ussr, www.osaarchivum.org/files/holdings/300/8/3/pdf/58 334. pdf, 05.06.2009:8.

Rıza, B. (1965). “Kazakistan’da Milliyetçilik”. Dergi, Sayı. 41: 50-51.

Saray, Mehmet (1999). Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

Schlyter, Birgit N. (2001). “Language Policies in Present Day Central Asia”. Internatıonal Journal On Multicultural Studies 3 (2): 127-136.

Shorish, M. Mobin (1984). “Planning By Decree: The Soviet Language Policy in Central Asia”. Language Problems And Language Planning 8: 35-49.

Smith, Michel G. (1998). Language and Power in the Creation the USSR 1917-1953. Walter De Gruyter Pres.

Stalin, J. (1951). “Marxısm and the National Question”. “An Overview of Soviet Language Policy”. Language Policy in the Soviet Union. Kluwe Academic Publ. : 35)

Steinhoff, William R. (1975). George Orwell and the Origins Of 1984. Ann Arbor: University Of Michigan Press.

Şerafeddinov, O., T. Sıddıkov ve M. İbrahihov (1962). Oqış Kitåbi. (Sekiz Yıllık Mektebning 1-Sınf Üçün). Taşkent: Delte Neşriyeti.

Tatimov, M. (1990). “Demografiyalık Derekterge Süyensek”. Navbet. Der. Z. Kıstavbayev. Almatı: Yyy. 84-91.

Togan, Z. Velidi (1940). 1929-1940 Seneleri Arasında Türkistan’ın Vaziyet. İstanbul:Türkiye Basımevi.

Tonkonogaja, E.P. (1976). “Illiteracy Eradication in the Soviet Union”. Literacy Discussion 7: 48.

Tursunbayev, A. B. (1967). Kollektivizatsiia Sel’skogo Kazakhstana, 1926-1941. Alma-Ata: Mektep.S. I.

West, W. J. (1992). The Larger Evils – Nineteen Eighty-Four, The Truth Behind the Satire. Edinburgh: Canongate Press.

Wrigt, Sue (1999). “Editorial”. Current Issues in Language and Society 6: 1.