Çağdaş Uygur İslam düşüncesinin önderi Abdulkadir Damolla

Geçmişte çok büyük medeniyetler kuran Uygur Türkleri, 18. yüzyılın sonlarından bu yana hep varoluş mücadelesi içine girmiş, daha önceki etkin rolünü kaybetmiş ve sürekli kayıp vermeye devam etmiştir. Tavsifi mümkün olmayacak kadar acı sıkıntılara rağmen, defalarca ayağa kalkmayı başarmışsa da maalesef bu başarı toplumu uzun süreliğine huzura kavuşturacak bir nitelik kazanamamıştır. Bunun birçok iç ve dış sebepleri vardır. Biz bu çalışmamızda sadece söz konusu süreçte bölge halkının özgürlük yolundaki mücadelesine önemli katkılarda bulunan Abdulkadir Damolla'nın hayatını mümkün olduğunca detaylı olarak incelemeyi hedefledik. Bu şekilde geçtiğimiz yüzyılın başlarındaki Uygur toplumunun maruz kaldıkları sıkıntılar ve onun sebepleri hakkında yakından bilgi sahibi olacağımızı düşünüyoruz. Uygur İslam tarihinde unutulmaz izler bırakıp giden Abdulkadir Damolla, eğitim hayatı boyunca gösterdiği başarılarla, yürüttüğü ilmî ve sosyal faaliyetlerle Uygur toplumu için nadir şahsiyetlerden biri olmuştur. Ayrıca yetiştirmiş olduğu ilim adamları, siyasi şahsiyetler ve bırakıp gittiği eserler konunun araştırmaya değer mahiyette olduğuna işaret etmektedir.

___

Buğra, Muhammed Emin (1998). Şarki Türkistan Tarihi. Ankara.

Carullah, Musa (2003). “Akademik İslâm Üniversitesi”. Çev: Recai Doğan. İslâmiyat 6 (1):.

Ehmidi, İmincan (1996). "Abdulkadir b. Albdulvaris Keşkerî". Uygur Edebiyat Tarihidiki Namayendiler. Şincang Helk Neşriyatı.

Emin, Muhammed Kasım (2000). Türkistanı'ş-Şerkiyye fi Ahdi Muluki't-Tavaifi ve fi Vakti'l-Hadır. İstanbul.

Fırat, Abdurauf (2000). Buhâra’da Cedidcilik – Eğitim Reformu Münazara ve Hind Seyyahının Kıssası. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Hüseyin, Nizamuddin (1987-88). “Cehalet Firliri Şinjiang’da”. Şinjiang Medeniyiti dergisi.

Kemal, Habibzade Ahmet (2006). Çin-Türkistan Hatıraları. İstanbul: Kitabevi.

Keşkeri (1984). Abdulkadir b. Abduvaris. "Nesihet-i Âmme". Kedimki Kitaplar Tetkikat Hevri, Keşker, sayı: 1.

(2002). Miftâhu’l- Edep. Neşre Hazırlayan: Abdulehed Emir Kutluk. Şincang Halk Neşriyatı.

(1985). Tecvid-i Türki. Cidde.

(1981). Akaid-i Zaruriye. Kahire.

Kurbani, Muhammedimin (1999). "Vetenperver Alim ve Şair Abdukadir Abdulvaris Ezizi". Keşker Tezkirisidin Termiler. Keşker Uygur Neşriyatı.

Muhammedimin (1997). Abduşükür. Uygur Felsefe Tarihi. Şincang Halk Neşriyatı.

Muti, İbrahim (2002). “Uygurların İslâm’ı Kabul Ettikleri İlk Dönemlerdeki İslâm Medreseleri”. Çev: Nurahmet Kurban. Dîvân İlmi Araştırmalar 7(12).

Ögel, Bahaettin (1984). İslâmiyet'ten Önceki Türk Tarihi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Özervarlı, M. Sait. "el-Emâlî". DİA. C. XI. 73-74.

Rozi, Batur (2003). Yengi Maarifning Bayrakdarı Abdukadir Damoll. Şinciang Halk Neşriyatı.

Saray, Mehmet (1998). Doğu Türkistan Türkleri Tarihi II. İstanbul:

Tömür, Hevir (1990), Abdulkadir Damolla Hekkide Kisse, Şinjang: Yaş Ösmürler Neşriyatı.

Uygur Maarif Tarihidiki Öçmes Yultuzlar (1989). Ürümçi: Şinjang: Yaş Ösmürler Neşriyati.

Uygur Tilining İzahlık Luğiti (1999). Haz: Şinjiang Uygur Aptonum Rayunluk Milletler Til-Yezik Komititi Luğet Bölümü. Urumçi: Şinjiang Helk Neşriyati.

Zaman, Nurmuhammet (1988). Uygur Edebiyati Tarihi. Şinjiang: Maarif Neşirıyati.
Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi-Cover
  • ISSN: 1301-0549
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1996
  • Yayıncı: Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı