Anadolu'da İlk Türkçe Telif Eser

XIII. yüzyıl öncesine ait Oğuz Türkçesi bir eserin varlığı uzmanları uzun süre meşgul etti. Spekülatif hükümlerle kimi eserlere işaret edilmiş ya da XIII. yüzyıl öncesinde kaleme alındığı kesin olan bir eserin mevcut olmadığı tezi ileri sürülmüştür. Bir diğer tartışma konusu da, bu dönem yazı dilinin oluşması, bilhassa "karışık dilli metinler" olarak adlandırılan literatürün değerlendirilmesi etrafında gelişti. Bu son literatürün en önemli metni ve tartışmaların merkezi olan Behcetü'lhadâyık'tı. Anadolu sahasında şekillenen Oğuz Türkçesi yazı dilinin tespit edilebilen XIII. yüzyıl devri mahsulleri sınırlı ve hemen tamamı manzum parçalardan ibarettir. Bu çalışmada, çokça tartışılan Behcetü'l-hadâyık'ın yeni tespit edilen yazma nüshasından hareketle yazarı, yazım tarihi ve yeri ilk defa olarak ortaya konulacak ve Anadolu sahasında yazıldığı şimdiye değin tespit edilebilen en eski eser olduğu gösterilecektir. Bu metnin verileriyle "karışık dilli metinler" meselesine temas edilecektir.

The First Turkish Manuscript Written in Anatolia

The first literary works written in Oghuz Turkic in Anatolia belong to the 14th century. The number of such works is very limited, and almost all of them are written in verse. This paper examines Behcetü'l-hadâyık, a work that has drawn the interest of a large number of researchers until now. The study describes a newly found copy of the work and for the first time gives information about its writer, date, and place of compilation. Based on linguistic data concerning the work, it will be claimed that this copy of Behcetü'l-hadâyık is the oldest Oghuz Turkic manuscript among those detected so far.

PDF

___

Akar, Metin (1987). "Şeyyad Hamza Hakkında Yeni Bilgiler-I". Marmara Üni- versitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi 2 (5): 1-22.

Akın, Himmet (1968). Aydınoğulları Tarihi Hakkında Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yay.

Bayram, Mikâil (1996). "Anadolu'da Te'lif Edilen İlk Türkçe Eser Meselesi". V. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri. Konya: Selçuk Üniversitesi Yay. 95-100.

Buluç, Saadettin (1955). "Eski Bir Türk Dili Yadigârı Behcetü'l-Hadâ'ik fî Mev'izeti'l-Halâ'ik". İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi VI: 119-131.

_____ (1956). "Behcetü'l-Hadâ'ik fî Mev'izeti'l-Halâ'ik'ten Örnekler". İ.Ü. Ede- biyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi VII: 17-44.

_____ (1956). "Şeyyâd Hamza'nın Beş Manzumesi". İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi VII(1-2): 1-16.

_____ (1962). "Şeyyâd Hamza'nın Lirik Bir Şiiri". İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi XII: 139-142.

_____ (1964). "Behcetü'l-Hadâ'ik fî Mev'izeti'l-Halâ'ik'ten Derlenmiş Koşuklar". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1963:151-197.

_____ (1965). "Bir Eserin İki Yazma Nüshası". Türkiyat Mecmuası XIV: 161-201.

_____ (1968a). "Şeyyâd Hamza'nın Bilinmeyen Bir Mesnevisi". Türkiyat Mec- muası XV: 247-264.

_____ (1968b). "Şeyyâd Hamza". İslâm Ansiklopedisi. C XI. İstanbul: MEB Yay. 497-499.

Bilgin, A. Azmi (1990). "Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Karışık Dil Unsurları Taşıyan Eserler ve Dil Özellikleri". Türk Dünyası Araştırmaları 69: 63-76.

Caferoğlu, Ahmet (1988). Türk Dili Tarihi. İstanbul: Enderun Yay.

Canpolat, Mustafa (1960). Behcetü'l-hadâ'ik fî mev'izeti'l-halâ'ik incelemesi. Me- zuniyet Tezi. İ.Ü. Türkiyat Enstitüsü. no. 532.

_____ (1968). "Behcetü'l-Hadâ'ik'in Dili Üzerine". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1967. Ankara: TDK Yay. 165-175.

_____ (1995). "Behcetü'l-Hadâ'ik Üzerine". Beläk Bitig: Sprachstudien für Ge- rhard Doerfer zum 75. Geburstag. Haz. Marcel Erdal, Semih Tezcan. Wiesbaden: Otto Harrosowitz. 51-66.

Coşan, Esat (1964). "Behcetü'l-hadâ'ik'in Yeni Bir Nüshası". A.Ü.İ.F. Dergisi XII: 159-161.

Eflaki, Ahmed (2000). Âriflerin Menkıbeleri Çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay.

Emecen, M. Feridun (2001). İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası. İstanbul: Kitabevi.

Ergin, Muharrem (1950). "Bursa Kitaplıklarındaki Türkçe Yazmalar Arasında". İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi IV(1-2): 107-132.

_____ (1959). "Türkoloji Bölümü Çalışmaları I". İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi IX: 119-149.

Erkan, Mustafa (1992). "Behcetü'l-Hadâik". İslam Ansiklopedisi. C V. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 346-348.

Ertaylan, İsmail Hikmet (1949). "VII. h. /XIII m. asra ait çok değerli bir Türk dili yadigârı. Behcetül-Hadâik fî mev'izeti'l-Halâik". İ.Ü. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi III: 275-277.

_____ (1960). Behcetü'l-hadâyık. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yay.

Kâtib Çelebi (1971). Keşf-el-Zunûn. C I. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay.

Koman, Mahmud M. (1955). Tuhfe-i Mübârizî: Lübâb-ün nuhâb Tercümesi: Aydınoğlu Mehmet Bey Namına Türkçe'ye Çevrilen Bir Tıp Kitabı. İstanbul: Bilgi Basım ve Yay.

Korkmaz, Zeynep (1968). "Eski Bir Kudurî Çevirisi". XI. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler 1966. Ankara: TDK Yay. 525-531.

Köprülüzade, Mehmed Fuad (1340). "Selçukîler Devrinde Anadolu Şairleri I Şeyyad Hamza". Türk Yurdu I: 27-34.

_____ (1337). "Selçukîler Devrindeki Anadolu Şairleri Şeyyad Hamza". Dergâh 4: 51.

Mansuroğlu, Mecdut (1940-42). "Anadolu Metinleri XIII. asır". İ.Ü. Türkiyat Mecmuası VII-VIII: 95-107.

_____ (1946a). "Anadolu Türkçesi (XIII. Asır) Şeyyad Hamza'ya Ait Üç Man- zume". İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi I: 180-195.

_____ (1946b). "Anadolu Türkçesi (XIII. Yüzyıl) Şeyyad Hamza'nın Doğu Türkçesi İle Karışık Bir Manzumesi". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belle- ten 8-9: 16-25.

_____ (1956). "Anadolu Türkçesi (XIII. Yüzyıl) Şeyyad Hamza'nın Doğu Türkçesine Yaklaşan Manzumesi". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1956: 126-144.

_____ (1960). "Şerhü'l-Menâr'ın Dili Hakkında". V. Türk Tarih Kongresi (Kon- greye Sunulan Tebliğler). Ankara: TTK Yay. 367-374.

Onan, Necmettin Halil (1949). "Şeyyat Hamza'nın İki Yeni Gazeli Dolayısıyla". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi VII(3): 529-535.

Sohrweide, Hanna (1974). Türkische Handschriften. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.

Tekin, Şinasi (1974). "1343 Tarihli Bir Eski Anadolu Türkçesi Metni ve Türk Dili Tarihinde Olga Bolga Sorunu". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1973-1974. 59-157.

_____ (1991). "Mehemmed Bin Bâlî'nin Eski Anadolu Türkçesine Aktardığı "Güzîde" Adlı Eserin Harzem Türkçesindeki Aslı ve Ola-Bolga Meselesi Hakkında".Türklük Bilgisi Araştırmaları. Fahir İz Armağanı II (15): 405-420.

_____ (2001). İştikakçının Köşesi Türk Dilinde kelimelerin ve Eklerin Hayatı Üze- rine Denemeler. İstanbul: Simurg Yay.

Tekindağ, M. C. Şehabeddin (1971). "İzzet Koyunoğlu Kütüphanesinde Bulunan Türkçe Yazmalar Üzerinde Çalışmalar I". Türkiyat Mecmuası XVI: 133-162.

Tezcan, Semih (1994). "Anadolu Türk Yazınının Başlangıç Döneminde Bir Yazar ve Çarh-nâme'nin Tarihlendirilmesi Üzerine". Türk Dilleri Araştırmaları 4: 75-88.

Tulum, A[hmet] Mertol (1968). "Şerhü'l-Menâr Hakkında I". İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi XVI: 133-138.