İNÖNÜ DÖNEMİ’NDE TÜRKİYE’DE TÜTÜN YETİŞTİRİCİLİĞİ VE POLİTİKASI (1938-1950)

Bu çalışma İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanı olduğu 1938’den 1950’e kadar olan dönemdeTürkiye’de tütün yetiştiriciliği ve politikasıyla bunun ekonomiye olan etkilerine odaklanmaktadır.Çalışma, İnönü Dönemi’nde tütün üretimi; tütün tohumu çalışmaları; tütün ticareti; tütünfaaliyetlerinde teşkilatlanma; tütün şirketleri; tütün kongre ve toplantılarıyla sınırlandırılarak altıbaşlık halinde ele alınmıştır. Tütün yetiştiriciliği ve politikasının ekonomiye olan yansımaları sayısalverilerle değerlendirilmiştir. Çalışmanın kaynak materyalini, Başkanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri,resmi yayınlardan; Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Zabıt Ceridesi, kanunlar ve tutanakdergileri, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi, istatistik yıllıkları ve dönemin süreli yayınları arasındabulunan tarım ve ekonomi dergileriyle gazete makaleleri oluşturmaktadır. Konu incelenirken,dönemin Türkiye’si ile dünyanın tütün yetiştiriciliği alanında yaşanan gelişmeleri göz önünegetirilerek analiz edilmiştir. Makaleden elde edilen sonuçlar şunlardır: İnönü’nün Cumhurbaşkanlığımakamına gelmesinden sonra tütüncülüğün gelişimi için ilk etapta üretim ve tohum ıslahına önemverilmiş, bilhassa kalitece üstün Virginia tohumları Türkiye’ye getirilerek ülkenin çeşitli yörelerindedeneme girişimlerinde bulunulmuştur. II. Dünya Savaşı Döneminde ülkenin hayat pahalılığı, açlık veyoklukla mücadele çalışmalarında ABD, İngiltere ve Almanya başta olmak üzere çeşitli devletleregerçekleştirilen yaprak tütün satışıyla temin edilen döviz sayesinde, Türk ekonomisine önemli birgelir kaynağı meydana getirilmiştir. Ancak dış pazarlarda yaşanan yaprak tütün canlılığına rağmeniç piyasalarda zaman zaman ortaya çıkan taban fiyatı geriliğiyle ilgili yakınmalar, bu dönemin gözeçarpan belli başlı önemli sorunlarından biri haline gelmiştir. Savaşın olumsuz koşullarına rağmenözel teşebbüs tarafından tahsis edilen sermayelerle kurulan şirketler sayesinde Türk tütüncülüğüve ticaretinin geliştirilmesi sürdürülmüştür. Akabinde tütün faaliyetlerinde teşkilatlanma ve çeşitlikongre ve toplantıların düzenlenmesiyle üretim ve ihracat daha da artırılarak milli ekonomiyekatkılar sağlanmıştır.

TOBACCO PRODUCTION AND POLICIES DURING INONU ERA IN TURKEY (1938-1950)

This study focused on tobacco production and policies, and its effects on Turkish economy in the light of data between November 1938 and 1950 when Ismet Inonu was the president. The study addressed the subject matter under six sections: (1) Tobacco production during the Inonu era, (2) tobacco seed breeding, (3) tobacco trade, (4) organization in tobacco activities, (5) tobacco companies, and (6) congresses and meetings on tobacco. Data were collected from the Presidency Republican Archive Documents, official publications, Memorandum Diary of the Grand National Assembly of Turkey, laws and minute books, Official Gazette of the Republic of Turkey, annual statistics, periodicals, journals on agriculture and economy, and newspaper articles of the era. The study also examined global developments in tobacco production as well as the developments in Turkey. The results are as follows: After Ismet Inonu was elected as the president, efforts focused primarily on tobacco production and tobacco seed breeding. High-quality Virginia seeds were brought to Turkey and were tentatively cultivated in different regions as well. During World War II, an important source of income was created for the Turkish economy thanks to the foreign currency provided by the sale of leaf tobacco made by various states, especially the USA, England, and Germany, during the efforts to combat the cost of living, hunger, and poverty. However, despite the vitality of leaf tobacco in foreign markets, the complaints about the base price decline that emerged from time to time in the domestic markets became one of the major problems of this period. Despite the adverse effects of the war, companies funded by private capital continued to develop Turkish tobacco production and trade. Subsequently, with the help of establishing organizations and holding congresses and meetings on tobacco production activities, tobacco production and trade was increased, which, in turn, made significant contributions to the national economy.

___

  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-1/ 10-42-17, Tarih: 07.09.1924.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-1/ 30-62-9, Tarih: 21.10.1928.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 1-10-33, Tarih: 26.12.1928.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 38-51-17, Tarih: 15.07.1933.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 44-28-13, Tarih: 08.05.1934.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 182-253-7, Tarih: 14.08.1939.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-1-0-0/ 42-248-7, Tarih: 25.12.1939.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 184-267-8, Tarih: 20.02.1940.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 91-67-9, Tarih: 07.07.1940.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 92-99-5, Tarih: 16.10.1940.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 93-105-7, Tarih: 14.11.1940.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 93-108-4, Tarih: 25.11.1940.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 167-162-2, Tarih: 17.01.1941.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 167-162-3, Tarih: 28.01.1941.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 65-436-4, Tarih: 28.03.1941.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 95-68-3, Tarih: 31.07.1941.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 97-108-12, Tarih: 13.01.1942.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 212-444-9, Tarih: 13.02.1942.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 182-253-15, Tarih: 05.12.1942.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 102-65-16, Tarih: 08.09.1943.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 104-9-7, Tarih: 25.01.1944.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 104-16-5, Tarih: 04.03.1944.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 105-26-12, Tarih: 19.04.1944. BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 106-66-19, Tarih: 28.09.1944.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 107-96-1, Tarih: 02.02.1945.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 108-46-13, Tarih: 27.07.1945.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 108-46-17, Tarih: 27.07.1945.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-1-0-0/ 123-782-1, Tarih: 03.01.1946.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-1-0-0/ 84-530-4, Tarih: 21.03.1946.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 167-164-8, Tarih: 07.06.1946.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-1-0-0/ 78-487-3, Tarih: 12.06.1946.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-1-0-0/ 78-487-4, Tarih: 27.06.1946.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 182-253-25, Tarih: 20.11.1946.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 116-21-4, Tarih: 13.03.1948.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-1-0-0/ 84-531-5, Tarih: 23.06.1948.
  • BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 117-56-16, Tarih: 17.08.1948.
  • BCA, Yer Bilgisi: 490-1-0-0/ 454-1870-5, Tarih: 29.12.1948.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 4, 29.05.1926, s. 816.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 3, C. 8, 21.06.1930, s. 814-826.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 13, 11.06.1934, s. 774-777.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 13, 28.05.1934, s. 370.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 17, 04.06.1937, s. 827-845.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 18, 10.06.1938, s. 795.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 6, C. 20, 03.07.1939, s. 795.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 6, C. 21, 18.01.1940, s. 167-175.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 6, C. 21, 17.05.1940, s. 326-327.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 6, C. 22, 29.05.1941, s. 311-312.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 7, C. 25, 04.06.1943, s. 523.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 7, C. 27, 26.03.1945, s. 123.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 8, C. 30, 06.07.1948, s. 711.
  • TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 8, C. 32, 23.03.1950, s. 1330.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1938 Malî Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 5, Toplantı: 3, C. 25, 23.05.1938, S. Sayısı: 181,
  • TBMM Matbaası, Ankara, 1938, s. 77.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, İ Cetveli, Dönem: 5, Toplantı: 3, C. 25, 23.05.1938, s. 354.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 5, Toplantı: 3, C. 26, 74. Birleşim, 10.06.1938, s. 76- 77.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1939 Malî Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 6, Toplantı: Fevkalade, C. 2, 22.05.1939, S. Sayısı: 25, TBMM Matbaası, Ankara, 1939, s. 61, 96.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: Fevkalade, C. 2, 22.05.1939, s. 236.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: 1, C. 11, 27.05.1939, s. 260.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1940 Malî Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 6, Toplantı: 1, C. 11, 27.05.1940, S. Sayısı: 150, TBMM Matbaası, Ankara, 1940, s. 47.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: 1, C. 11, 27.05.1940, s. 193.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1941 Malî Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 6, Toplantı: 2, C. 18, 26.06.1941, S. Sayısı: 190, TBMM Matbaası, Ankara, 1941, s. 38, 83.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: 2, C. 18, 26.06.1941, s. 286, 352.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 6, Toplantı: 3, C. 25, 62. Birleşim, 25.05.1942, s. 255.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1942 Malî Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 6, Toplantı: 3, C. 25, 25.05.1942, S. Sayısı: 146, TBMM Matbaası, Ankara, 1942, s. 70.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: 3, C. 25, 25.05.1942, s. 279, 351, 355.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 7, Toplantı: Fevkalade, C. 2, 26. Birleşim, 24.05.1943, s. 156.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1943 Mâli Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 7, Toplantı: Fevkalade, C. 2, 24.05.1943, S. Sayısı: 47, TBMM Matbaası, Ankara, 1943, s. 124.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: Fevkalade, C. 2, 24. 05.1943, s. 248.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 7, Toplantı: 1, C. 10, 58. Birleşim, 22.05.1944, s. 151.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1944 Mali Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 7, Toplantı: 1, C. 10, 22.05.1944, S. Sayısı: 120, TBMM Matbaası, Ankara, 1944, s. 104.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: 1, C. 10, 22.05.1944, s. 283.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 7, Toplantı: 2, C. 17, 58. Birleşim, 21.05.1945, s. 221-222.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1945 Yılı 7 Aylık Gider Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı:2, C.17, 21.05.1945, s. 302.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 7, Toplantı: 3, C. 20, 12. Birleşim, 17.12.1945, s. 114.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1946 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: 3, C. 20, 17.12.1945, s. 266.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 0, C. 1, 3. Birleşim, 14.08.1946, s. 32.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1947 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 8, Toplantı: 1, C. 3, 18.12.1946, S. Sayısı: 9, TBMM Basımevi, Ankara, 1946, s. 103-104.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1947 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 8, Toplantı: 1, C. 3, 18.12.1946, s. 269.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 2, C. 8, 23. Birleşim, 26.12.1947, s. 336.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1948 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 8, Toplantı: 2, C. 8, 26.12.1947, S. Sayısı: 30, TMMM Basımevi, Ankara, 1947, s. 69.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1948 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 8, Toplantı: 2, C. 8, 26.12.1947, s. 293.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1949 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 8, Toplantı: 3, C. 16, 21.02.1949, S. Sayısı: 133, TBMM, Basımevi, Ankara, 1949, s. 155-156.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1949 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 8, Toplantı: 3, C. 16, 21.02.1949, s. 312/9.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 4, C. 21, Birinci Birleşim, 01.11.1949, s. 5-6.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 4, C. 24, 55. Birleşim, 24.02.1950, s. 1169.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 406, 28 Haziran 1926.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 1531, 28 Haziran 1930.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 2714, 30 Mayıs 1934.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 2729, 17 Haziran 1934.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 3629, 12 Haziran 1937.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 3943, 25 Haziran 1938.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 4255, 11 Temmuz 1939.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 4417, 26 Ocak 1940.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 4519, 27 Mayıs 1940.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 4822, 31 Mayıs 1941.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 5423, 7 Haziran 1943.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 5973, 4 Nisan 1945.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 6955, 12 Temmuz 1948.
  • Resmi Gazete, Sayı No: 7469, 29 Mart 1950.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1939-1940, Yayın No: 159, Ankara 1940, s. 212, 278.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1939-1940, Yayın No: 159, Ankara 1940, s. 212, 278.
  • İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1940-1941, Yayın No: 192, Ankara, 1942, s. 120.
  • İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1941-1942, Yayın No: 198, Ankara, 1943, s. 130.
  • İGM, İstatistik Yıllığı, 1942-1943, Yayın No: 226, Ankara, 1944, s. 167, 218.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1942-1945, Yayın No: 255, Ankara, 1946, s. 241, 373.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1948, Yayın No: 285, Ankara, 1948, s. 271, 422.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1949, Yayın No: 303, Ankara, 1949, s. 321.
  • İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1947-1950, Yayın No: 330, Ankara, 1951, s. 185.
  • İGM, Türkiye İstatistik Yıllığı 1950, Yayın No: 328, Ankara, 1950, s. 159, 293.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1951, Yayın No: 332, Ankara, 1951, s. 245, 357, 397.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1952, Yayın No: 342, Ankara, 1952, s. 261, 431.
  • İGM, 1959 İstatistik Yıllığı, Yayın No: 380, Ankara, 1959, s. 213, 252.
  • DİE, İstatistik Göstergeler 1923-1990, Yayın No: 1472, Ankara, 1991, s. 127.
  • DİE, İstatistik Göstergeler 1923-1995, Yayın No: 1883, Ankara, 1996, s. 106.
  • DİE, İstatistik Göstergeler 1923-1998, Yayın No: 2252, Ankara, 2001, s. 222.
  • DİE, İstatistik Göstergeler 1923-2002, Yayın No: 2790, Ankara, 2003, s. 218.
  • TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2005, Yayın No: 3047, Ankara, 2006, s. 223.
  • TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2006, Yayın No: 3114, Ankara, 2007, s. 227.
  • Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi (2018)
  • Gümrük ve Tekel Bakanlığı Dergisi Özel Sayısı (1983)
  • İktisadi Yürüyüş (1940-1949)
  • Mahsul Hekimi (1949)
  • Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (2012)
  • Türk Ekonomisi (1946-1949)
  • Türk Tütünü (1947)
  • Tütün Eksperleri Derneği Bülteni (1998)
  • Ziraat Dergisi (1955)
  • Akşam (30 Ocak 1942-9 Kasım 1943)
  • Anadolu (31 Ocak 1941)
  • Bugün (23 Ocak 1942)
  • Cumhuriyet (31 Ocak 1950)
  • Doğu (15 Aralık 1937)
  • Haber (27 Aralık 1940)
  • Hâkimiyet-i Milliye (19 Ağustos 1934)
  • Hakkın Sesi (8 Ocak 1936)
  • İkdam (23 Ocak 1939)
  • İzmir Postası (9 Temmuz 1934)
  • Kızılay (24 Kasım 1938)
  • Kurun (17 Ocak 1938)
  • Son Posta (9 Ocak 1942)
  • Son Telgraf (12 Şubat 1942)
  • Tan (24 Kasım 1939)
  • Tasviri Efkâr (10 Haziran 1941)
  • Türk Dili (28 Kasım 1934)
  • Türk Sözü (9-18 Ocak 1942)
  • Ulus (13 Aralık 1938)
  • Vakit (28-30 Kasım 1939)
  • Vatan (29 Aralık 1940)
  • Yeni Asır (14 Ocak 1940)
  • Yenigün (22 Ocak 1939)
  • Yeni Sabah (27 Ocak 1942)
  • Arar, İsmail (1968), Hükümet Programları 1920-1965, İstanbul: Burçak Yayınevi.
  • Devlet Planlama Teşkilatı (1969), Kalkınan Türkiye (Rakamlarla 1923-1968) Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
  • FAO Türkiye Raporu (1962), Ankara: TC Ziraat Bankası Yayınları.
  • Köseraif, Orhan (1938), Türk Tütünü ve Tütüncülüğü, İstanbul: Matbaa-i Ebüzziya.
  • Ökçün, Gündüz (1997), 1920-1930 Yılları Arasında Kurulan Türk Anonim Şirketlerinde Yabancı Sermaye, 2. Basım, Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları.
  • TC Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (1973), 50 Yılda Türk Sanayii, Ankara: Mars Matbaası.
  • Türk Tütünü ve Tütüncülüğü (1938), Ankara: Ziraat Vekâleti, Birinci Köy ve Ziraat Kalkınma Kongresi Yayını, A Serisi, Takım 8.
  • Zeytinoğlu, Erol (1978), Türkiye Ekonomisi, İstanbul: Met/Er Matbaası.
  • Alp, Hayri (1945), “Tütün Piyasası Neden Düzelmiyor”, İktisadi Yürüyüş, C. 7, S. 148, Yıl: 7, 24 Şubat, s. 4, 21.
  • Alpay, Nuri (1946), “Çanakkale’de Bağcılık, Şarapçılık ve Tütüncülük”, İktisadi Yürüyüş, C. 7, S. 159, Yıl: 7, 1 Ağustos, s. 13, 23.
  • “Ankara’da Toplanan Tütün Kongresinin Tafsilatı”, (1949), İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 237, Yıl: 10, 20 Kasım, s. 2-3, 6.
  • “Antep’te Üzüm, Fıstık ve Tütün”, (1938), Ulus, 13 Aralık.
  • Aryal, Haydar (1943),“Tütün Kongresi Hakkındaki Düşünceler”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 95, Yıl: 4, 1 Birinci Kânun, s. 9.
  • Bâban, Şükrü (1943), “Tütün Kongresi Münasebetiyle: Kooperatifçiliğin Çeşitleri”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4, 16 İkinci Teşrin, s. 4/1.
  • Bersis, İsmail Ziya (1947), “Tütün Bankası”, Türk Tütünü, C. 9, S. 191, Yıl: 1 Mayıs, s. 6.
  • Cevat, Burhan (1942), “Sigaralara Ne Oldu?”, Son Telgraf, 12 Şubat, Sayı No: 1768.
  • “Cihan Piyasasında Türk Tütünü”, (1942), İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 66-67, Yıl: 3, 16 Eylül, s. 16.
  • Coşkun, Sait (1947), “Salâha Doğru”, Türk Tütünü, C. 9, S. 191, Yıl: 1 Mayıs, s. 12.
  • Derviş, Suat (1940), “Yeni Alınan İsabetli Kararlar”, Haber, 27 Aralık, Sayı No: 3177.
  • Doğan, Hamdi (2012), “Cumhuriyet Döneminde Yerel Bankacılık: Akhisar Tütüncüler Bankası Örneği”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 9, S. 18, Yıl:, s. 397-416.
  • “Egede Tütün Satışları”, (1942), Yeni Sabah, 27 Ocak, Sayı No: 1337.
  • “Ekicilerin Dilekleri”, (1949) İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 237, Yıl: 10, 20 Kasım, s. 22.
  • Ekimci, Salih Zeki (1949), “Hangi Mahsullerimizin İstihsalini Artırmalıyız”, Türk Ekonomisi, S. 75, Yıl: 7, Eylül, s. 204-207.
  • “Emet’te Kaçakçılıkla Mücadele Faaliyeti”, (1934) Hâkimiyet-i Milliye, 19 Ağustos, Sayı No: 4692.
  • Ete, Muhlis (1949), “Tediye Muvazenesi ve Turizm”, Türk Ekonomisi, S. 78, Yıl: 7, Aralık, s. 270-272.
  • “Fransa’da Yer Almasından Sigara”, (1942) Bugün, 23 Ocak, Sayı No: 427.
  • “Fransız Tütün Rejisinin Açtığı Münakasa”, (1939), Vakit, 28 Kasım, Sayı No: 7860.
  • Gökpınar, İhsan Arif (1947), “Tütüncülüğümüzü Elbirliğiyle Kurtaralım”, Türk Tütünü, C. 9, S. 188, Yıl: 1 Şubat, s. 4.
  • Gökpınar, İhsan Arif(1947), “Tütün Bankası Etrafında”, Türk Tütünü, C. 9, S. 191, Yıl: 1 Mayıs, s. 3.
  • Gökpınar, İhsan Arif(1947), “ Yapılacak İlk İş”, Türk Tütünü, C. 9, S. 198, Yıl: 1 Aralık, s. 3.
  • “Gümrük ve İnhisar Vekili Suat Hayri Ürgüplü: Tütün Kongresi ”, (1943), İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4, 16 İkinci Teşrin, s. 6, 23.
  • “Gümrük ve İnhisarlar Vekili Vekâletine Ait İşler Hakkında Beyanat Verdi”, (1941), Tasviri Efkâr, 10 Haziran, Sayı No: 4737-381.
  • Güneri, Faik (1940), “İngiltere’de Türk Tütünü”, İktisadi Yürüyüş, C. 3, S. 25, Yıl: 2, 21 Birinci Kânun, s. 14.
  • Hakimoğlu, Zeki (1948), “ Türk Tütüncüler Birliğinin Raporu, “İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 200, Yıl: 9, 20 Mayıs, s. 8, 17-18.
  • İleri, Mesude (1947), “Egede Tütün Tripsi”, Türk Tütünü, C. 9, S. 195, Yıl: 1 Eylül, s. 9.
  • İleri, Suphi Nuri (1943), “Tütüncülüğümüzü Devletleştirebilir miyiz”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4,16 İkinci Teşrin, s. 7, 22.
  • “İstanbul Sergisinde Tekel Pavyonu”, (1949), İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 238-240, Yıl: 10, 31 Aralık, s. 10-11, 68- 69.
  • İyriboz, Nihat (1949), “DDT Application Against Thrips Tabaci On Tobacco”, Mahsul Hekimi, C. 2, S. 5, Yıl: Mayıs, s. 105.
  • Kalaycıoğlu, Süleyman Fehmi (1942), “Ziraat Teşkilatımız”, İktisadi Yürüyüş, 29 Ekim Tarihli Ziraat Fevkalade Sayısı, s. 5, 82-83.
  • Karacık, Münir (1943), “Tütün Kanunu Hakkında Dilekler”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4, 16 İkinci Teşrin, s. 8/2, 20.
  • “Karadeniz Tütün Piyasası Dün Açıldı”, (1950) Cumhuriyet, 31 Ocak, Sayı No: 9151.
  • Kavadar, İsmail M. (1949), “Bizde ve Dünyada Tütün Durumu”, İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 236, Yıl: 10, 31 Ekim, s. 15-21.
  • “Kongre Münasebetiyle Tütün Sergisi”, (1943), İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4, 16 İkinci Teşrin, s. 8/3-4 .
  • “Kongrenin İkinci Günü”, (1943) İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4, 16 İkinci Teşrin, s. 10.
  • “Kongreye Sunulan Tütün Raporu”, (1949), İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 217, Yıl: 10, 20 Ocak, s. 6-7.
  • “Koordinasyondan Üç Yeni Karar Çıkıyor”, (1942), Türk Sözü, 9 Ocak, Sayı No: 5204.
  • “Koordinasyon Kararları”, (1942), Son Posta, 9 Ocak, Sayı No: 4107.
  • “Koordinasyonun Yeni Kararları”, (1942), Türk Sözü, 18 Ocak, Sayı No: 5212.
  • Kurdakul, Necdet Salih, (1947), “Tütün Bankası mı, Kooperatif mi”, İktisadi Yürüyüş, C. 8, S. 173, Yıl: 8, 4 Mart 1947, s. 12.
  • Kurdakul, Necdet Salih(1948), “Tütüncülüğümüz ve Kooperatifler”, İktisadi Yürüyüş, C. 8, S. 18, Yıl: 8, 1 Temmuz 1947, s. 9, 17.
  • Kurdakul, Necdet Salih(1948), “Tütüncülüğümüz ve Kooperatif Hareketleri”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 209,Yıl: 9, 11 Ekim, s. 11, 16.
  • “Muhtelif Vilayetlerden Kongreye İştirak Edenler”, (1943), İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4,16 İkinci Teşrin, s. 8/4.
  • Olsen, Habil K.H. (1955), “Hububat Müstahsili Olarak Türkiye”, Çev. Fethi Açıl, Ziraat Dergisi, S.131, Yıl: 15, Mart, s. 45.
  • Selcen, Ekmel Azmi (1944), “Bursa Tütünleri”, İktisadi Yürüyüş, C. 5, S. 100-104, Yıl: 5, 1 Nisan, s. 61.
  • Suvla, Refii Şükrü (1943), “ Tütün İşlerimiz Hakkında Prof. Refii Şükrü Suvla Diyorki”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4, 16 İkinci Teşrin, s. 8/1.
  • Taşpınar, Adnan (1942), “Tütün İşlerimiz”, İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 66-67, Yıl: 3, 16 Eylül, s. 5, 77-78.
  • Tataç, Ziya (1946), “Olaylara Bakış, Gümrük ve Tekel Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 33, Yıl: 4, Mart, s. 91-94.
  • Tataç, Ziya (1949), “Olaylara Bakış, Ağustos 1949, Sanayi Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 76, Yıl: 7, Ekim, s. 234-239.
  • Taylan, M. Kemal (1947), “Akdamar Davası Etrafında”, Türk Tütünü, C. 9, S. 194, Yıl: 1 Ağustos, s. 7.
  • “Türkiye’de Virginia Tütünü”, (1942) İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 66-67, Yıl: 3, 16 Eylül, s. 15, 72-73.
  • “Türk Tütünleri Ortaklığı”, (1949), İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 237, Yıl: 10, 20 Kasım, s. 15-16.
  • “Türk-Yunan-Bulgar Şark Tütünleri Konferansı Şehrimizde Bugün Toplanıyor”, (1938), Kurun, 17 Ocak, Sayı No: 7197-1281.
  • “Tütüncülüğümüz”, (1941) Anadolu, 31 Ocak, Sayı No: 8427.
  • “Tütün İhracatı”, (1940), Yeni Asır, 14 Ocak, Sayı No: 10358.
  • “Tütün Kaçakçılığını Kim Yapıyor”, (1937), Doğu, 15 Aralık, Sayı No: 11.
  • “Tütün Kongresi Hakkında Gazete ve Mecmualar Neler Yazdılar: Cumhuriyet, Yeni Asır, Anadolu, Birlik”, (1943), İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4, 16 İkinci Teşrin, s. 4/3,8.
  • “Tütün Kongresi Hakkında Maruf Müstahsillerimizin İntibaları”, (1943), İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4, 16 İkinci Teşrin, s. 8.
  • “Tütün Kongresinde Konuşulan ve Karar Altına Alınan Meseleler”, (1943), İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4, 16 İkinci Teşrin, s. 9.
  • “Tütünlerimize Rağbet Artıyor”, (1938), Kızılay, 24 Kasım, Sayı No: 206.
  • “Tütün Piyasası 14 İkinci Kanunda Açılacak”, (1940), Vatan, 29 Aralık, Sayı No: 131.
  • “Tütün Piyasası Pazartesi Günü Açılabilecek”, (1939), Vakit, 30 Kasım, Sayı No: 7862.
  • Ulusoy, Nurettin Esat (1947), “Dünya Muvacehesince Türk Tütünleri Yetiştirme ve Satış İmkânları”, Türk Tütünü, C. 9, S. 188, Yıl: 1 Şubat, s. 3, 11.
  • Ünal, Metin (1998), “Tütünün 75 Yılı”, Tütün Eksperleri Derneği Bülteni, S. 39, Yıl: 7, Eylül- Ekim, s. 6-7.
  • Yazman, Aslan Tufan (1940), “Tütünlerimizin Vaziyeti”, İktisadi Yürüyüş, S. 12, Yıl: 1, 1 Haziran, s. 1.
  • Yazman, Aslan Tufan (1949), “Hükümet-Tüccar ve Müstahsil Birlikte Çalışırsa Büyük Faydalar Sağlanır”, İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 237, Yıl: 10, 20 Kasım, s. 1, 14.
  • Yazman, Selim Cavid (1940), “İnhisarlar İdaresinin Cibali Tütün Fabrikası”, İktisadi Yürüyüş, C. 2, S. 23, Yıl: 1, 16 İkinci Teşrin, s. 6-7, 10.
  • Yazman, Selim Cavid (1943), “Tütün Kongresi”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 92, Yıl: 4, 15 Birinci Teşrin, s. 1.
  • Yazman, Selim Cavid(1943), “Münakaşa Edilen ve Bir Karara Raptedilmeyen Önemli Bir Konu: Tütün Kooperatifi”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4, 16 İkinci Teşrin, s. 4/2, 8.
  • Yazman, Yakup Kadri (1943), “Tütün Kongresi Neticeleri”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 93-94, Yıl: 4, 16 İkinci Teşrin, s. 4/4.
  • Yener, Sedat (1947), “Tütün İstihsali ve İhracatımız”, Türk Tütünü, C. 9, S. 190, Yıl: 1 Nisan, s. 6-7.
  • Yener, Sedat (1947), “Tütünlerin Müzayede Suretiyle Satışı”, Türk Tütünü, C. 9, S. 195, Yıl: 1 Eylül, s. 3.
  • “Yeni Kanun’un Gerekçesi”, (1949), İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 237, Yıl: 10, 20 Kasım, s. 12-14.
  • “Yeni Ticaret Anlaşmaları”, (1939), İkdam, 23 Ocak, Sayı No: 12.
  • Yurtoğlu, Nadir (2018), “Türkiye Cumhuriyeti’nde Tütün Tekeli ve Sigara Fabrikalarının Tarihsel Gelişimi (1923-1950)”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, C. 5, S. 17, Yıl: Ekim, s. 81-116.
  • Gürdamar, Ersin (2019), Cumhuriyetin İlk Yıllarında Tütün Politikaları, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Malatya.
  • Yılmaz, Fehmi (2005), Osmanlı İmparatorluğu’nda Tütün: Sosyal, Siyasî ve Ekonomik Tahlili (1600-1883), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
  • http://www.tutuneksper.org.tr/kaynaklar/manipulasyon/yaprak-tutunmanipulasyonu, Erişim Tarihi:01.04.2020.