Türev Araçların Türk Bankacılık Sistemiyle İlişkisinin Nedensellik Analizi ile İncelenmesi

Çalışma Türk bankacılık sektöründe türev araç kullanımının bankalara olan etkisini kârlılık ve risklilik perspektifinden ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda, Türkiye Bankalar Birliği (TBB) tarafından yayımlanan 2002 Aralık-2019 Eylül çeyrek dönemli bilanço verilerinden faydalanılmıştır. Bankalar özel, kamu ve yabancı sermayeli mevduat bankaları ve genel olarak Türk bankacılık sistemi olmak üzere dört grup halinde sınıflandırılarak incelenmiştir. Bu gruplardaki bankaların risklilik ve kârlılıklarıyla ilgili seçilen oranlarıyla türev işlem hacimleri ikili gruplar halinde Toda-Yamamoto nedensellik analiziyle karşılaştırmalı olarak test edilmiştir. Seçilen analiz yöntemi sayesinde, durağanlaştırma nedeniyle yaşanan veri kaybı ve eşbütünleşmenin hatalı tespit edilmesi sorunları önlenmiştir. Literatürdeki çalışmalardan farklı olarak elde edilen sonuçlar seçilen banka grupları bazında karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Genel olarak değerlendirildiğinde, türev araçlarla Türk bankalarının riskliliği ve kârlılığı arasında istatistiksel olarak tek yönlü ya da çift yönlü anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Türev Araçlar, Türk Bankacılık Sistemi, Toda-Yamamoto Nedensellik Analizi. JEL Sınıflandırılması: G21, C15.

Investigation of the Relationship of Derivative Instruments with the Turkish Banking System Using Causality Analysis

The study aims to reveal the effect of using derivative instruments in the Turkish banking sector on banks from the perspective of profitability and riskiness. In this context, the Banks Association of Turkey (TBB), published by the December 2002-September 2019 quarter periodic balance sheet data benefited from. Banks are classified into four groups, namely private, public and foreign-owned deposit banks and the Turkish banking system in general. The selected ratios of the banks in these groups regarding the risk and profitability and the derivative transaction volumes are tested in binary groups using Toda-Yamamoto causality analysis comparatively. Thanks to the selected analysis method, the problems of data loss due to fix unit root and incorrect detection of cointegration are prevented. Unlike the studies in the literature, the obtained results are presented comparatively on the basis of selected bank groups. When evaluated in general, statistically significant one-way or twoway relationships are found between derivative instruments and the riskiness and profitability of Turkish banks. Keywords: Derivative Instruments, Turkish Banking System, Toda-Yamamoto Causality Analysis. JEL Classification: G21, C15.

PDF

___

Akdoğan, N. ve Tenker, N. (2007). Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gözden geçirilmiş 12. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi.
Akgüç, Ö. (2006). Mali Tablolar Analizi. İstanbul: Arayış Basım ve Yayıncılık San. Tic. LTD. ŞTİ. Genişletilmiş ve gözden geçirilmiş 12. Baskı.
Akkaş, M. E. ve Sayılgan, G., (2015). Fiyatları ve Konut Kredisi Faizi: Toda-Yamamoto Nedensellik Testi. Journal of Economics, Finance and Accounting, 2(4), 575.
Akkaya, M. ve Torun, S. (2020). Türk Bankacılık Sektöründe Türev Ürünlerin Kullanımı ve Etkileri. Bankacılar Dergisi, 115, 38-49.
Akkaynak, B. ve Yıldırım, S. (2019). Türev Ürünlerin Kullanım Amaçları: BİST'DE Bir Uygulama. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 1(2), 23-33.
Altay, E. (2015). Bankacılıkta Risk: Piyasa Riski Kredi Riski ve Operasyonel Riskin Ölçümü ve Yönetimi, İstanbul: Derin Yayınları.
Anbar, A. ve Alper, D. (2011). Bankaların Türev Ürün Kullanım Yoğunluğunu Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 50, 77-94.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK). (2019). "Türk Bankacılık Sektörü Temel Göstergeler Raporu" 15 Şubat 2020 tarihinde https://www.bddk.org.tr/Duyurular/Turk-Bankacilik-Sektoru-Temel-Gostergeler-RaporuAralik-2019-yayimlanmistir/789 adresinden erişildi.
Bartram, S.M., Brown, G. W. ve Conrad, J. (2011). The Effects of Derivatives on Firm Risk and Value. Journal of Financial and Quantitative Analysis, 46(4), 967-999.
Bolgün, K. E. ve Akçay, M. B. (2016). Risk Yönetimi: Türk Finans Piyasalarında Entegre Risk Ölçüm Ve Yönetim Uygulamaları. Genişletilmiş 4. Baskı, İstanbul: Scala Yayıncılık, 295-297.
Ersan, İ. (2003). Finansal Türevler Futures & Options & Swaps. İstanbul: Literatür Yayınları. 3. Basım, İstanbul.
Fettahoğlu, S., İnal, M. ve Yaşar, H. (2018). Türev Ürün Kullanımının Banka Etkinliği ile İlişkisinin Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma. Verimlilik Dergisi. 2, 99-113.
Güçver, C. (2015). Türk Bankacılık Sisteminde Türev Ürün Kullanımı ile Bankaya Özgü Değişkenler ve Makro Ekonomik Değişkenler Arasındaki İlişki. T.C. İstanbul Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Enstitüsü Tartışma Metinleri, 2015(10), 1-15.
Koy, A. (2020). Türev Piyasalar Emtia Türevleri - Opsiyonlar Vadeli İşlem Sözleşmeleri Swaplar. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar. 2. Baskı.
Mayordomo, S., Rodriguez-Moreno, M. ve Péna, J. I. (2014). Derivatives Holdings and Systemic Risk in the U.S. Banking Sector. Journal of Banking & Finance. 45, 84-104.
Mermod, A. Y. ve Ceran, M. (2011). Basel III Doğrultusunda Bankacılık Riskleri ve Sermaye Yeterliliği; Türk Bankacılık Sektörü Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi. 2(4).
Saltoğlu, B. (2019) "Türev Araçlar Piyasalar ve Risk Yönetimi (Türev)" 22 Aralık 2019 tarihinde https://www.spl.com.tr/icerik/sinav-calisma-notlari adresinden erişildi.
Sevüktekin, M. ve Çınar, M. (2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi Eviews Uygulamalı. Bursa: Dora Basım Yayın Dağıtım Ltd. Şti. Gözden Geçirilmiş 5. Baskı.
Shiu, Y.-M. ve Moles, P. (2010). What Motivates Banks to Use Derivatives: Evidence From Taiwan. The Journal Of Derivatives.17(4), 67-78.
Şirvan, N. ve Sezgin Alp, Ö. (2017). Türev Piyasa Araçlarının Türk Bankacılık Sektöründe Riske Olan Etkileri. Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi. 1(1), 130-157.
Tanrıöven, C. ve Yenice, S. (2014). Bankaların Türev Araç Kullanımlarının Risklilik ve Kârlılık Üzerine Etkisi-Türkiye Örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.16(3). 25-46.
Toda, H. Y. ve Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated process. Journal of Econometrics. 66, 225-250.
Tuzcu, S. E. (2015). Türev Aracı Kullanmanın Banka Kârlılığı Üzerindeki Etkileri: Kriz öncesi ve Sonrasında Türkiye Örneği. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 6(1), 29-56.
Türkiye Bankalar Birliği [TBB]. (2020a). " İstatistiki Raporlar" Şubat- Mart 2020 döneminde https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/istatistiki-raporlar/59 adresinden erişildi.
Türkiye Bankalar Birliği [TBB]. (2020b). "Banka Şube Bilgileri" 6 Mart 2020 tarihinde https://www.tbb.org.tr/modules/banka-bilgileri/banka_sube_bilgileri.asp adresinden erişildi.
Türkiye Bankalar Birliği [TBB]. TBB Veri Sistemi. 2 Haziran 2021 tarihinde https://verisistemi.tbb.org.tr/index.php?/tbb/report_mali adresinden erişildi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası [TCMB]. (2019). "2012-2019 Yılları Finansal İstikrar Raporları" 20 Şubat 2020 tarihinde https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Yayinlar/Raporlar/ Finansal+Istikrar+Raporu adresinden erişildi.
Yaşar Akçalı, B. ve Şişmanoğlu, E. (2019). Kripto Para Birimleri Arasındaki İlişkinin TodaYamamoto Nedensellik Testi ile Analizi. Ekev Akademi Dergisi. 78.
Yılmaz, E. ve Aslan,T. (2016). Finansal Risklerin Yönetilmesinde Türev Ürünlerin Kullanımı: Borsa İstanbul (BİST) 100 Endeksi'ndeki Şirketler Üzerine Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi. 8(1), 663-678.