TURİST REHBERLERİNDE TÜKENMİŞLİK VE MESLEKTEN AYRILMA NİYETİ

Ziyaretçi memnuniyetindeki önemli aktörlerden birisi de profesyonel turist rehberleridir. Rehberler, sadece rehberlik yaptıkları çekim yerini tanıtan kişiler değil; ziyaret edilen ülkeyi en iyi şekilde temsil etmekle yükümlü gönüllü turizm elçileridir. Turist rehberleri bünyesinde çalıştıkları acenta, bölge ve hatta ülke hakkında iyi bir imaj oluşturulmasında etkili faktörlerden birisidir. Bu sebeple turist rehberleri entelektüel seviyeleri yüksek, ziyaret edilen ülkeyi en iyi yönleriyle ziyaretçilere tecrübe ettirecek, örnek bir birey olmalıdırlar. Tükenmişlik, insanlarla yüz yüze ve karşılıklı iletişime dayalı mesleklerde gözlemlenebilmektedir. Freudenberger’e (1974) göre tükenmişlik “başarısız olma, yıpranma, enerji ve gücün azalması veya tatmin edilemeyen istekler sonucunda bireyin iç kaynaklarında meydana gelen tükenme durumu”dur. Tükenmişlik sendromu, turist rehberlerinin de içerisinde bulunduğu hizmet sektöründe çalışan kişilerde karşılaşılabilen bir durumdur. Bu çalışma, turist rehberlerinin tükenmişlik seviyelerinin tespit etmek, buradan çıkacak sonuçlara göre de turist rehberlerinin bu mesleği icra etmeye devam etmek isteyip istemediklerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu doğrultuda, çalışma kapsamında eylemli turist rehberlerinin tükenmişlik seviyeleri alt boyutlar üzerinden tespit edilmiş, daha sonra bu değişkenlerin turist rehberlerinin meslekten ayrılma niyetleri üzerindeki etkisinin olup olmadığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırma kapsamında Tureb’e bağlı toplamda 550 turist rehberinin anket formunu dağıtılmış ve doldurması sağlanabilmiştir. Toplanan anket formlarının 138 tanesi eksik cevaplar, tutarsız bilgiler ve benzeri nedenlerden dolayı geçersiz sayılmış ve analiz dışında bırakılmıştır. 412 geçerli anketten elde edilen veriler ile istatisitiki analizler yapılmış ve bulgulara ulaşılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, turist rehberleri üzerinde yapılan bu çalışmada, turist rehberlerinin tükenmişliklerinin turist rehberlerinin mesleği bırakma niyetlerini pozitif yönde etkilediği sonucuna varılmıştır.

Burnout Level and Intention of Leaving the Tourist Guide Profession in Turkey

One of the most important actor in visitor satisfaction is the tourist guides. Guides are not just people who introduce the place they work; they are volunteer tourism represents in the same time. Tourist guides are one of the factors that are effective in creating a good image about agency, region and even country. Thus, tourist guides should be an exemplary individual who will give good experience to visitors with their high intellectual levels. Burnout can be observed in occupations based on face-to-face communication with people. According to Freudenberger (1974) burnout is, "A state of extinction in the internal resources of the individual as a result of failure, depreciation, loss of energy and power, or unfulfilled wishes". Burnout syndrome is a situation that can be encountered in people working in the service sector, including tourist guides. This study was conducted in order to determine the burnout levels of tourist guides and to determine whether the tour guides would like to quit this profession according to the burnout level. Within the scope of the study, the burnout levels of tour guides were determined on the sub-dimensions, then it was tried to show whether these variables were effecting the intention of quitting the tourist guide profession. Within the scope of the research, a survey form distributed to 550 tourist guides who are member of Tureb (The Chamber of Tourist Guides in Turkey). 138 of the collected questionnaires were deemed invalid due to incomplete answers, inconsistent information and similar reasons and left out of the analysis. Statistical analyzes were conducted to 412 valid questionnaires and findings were obtained. As a result, the burnout level of tourist guides has led to the positive impact of the tourist guides' intention to quitting the profession.

Keywords:

Tourist Guidance Burnout, Quitting the Tour Guidence Profession,

PDF

___

Ağaoğlu, E., Ceylan, M., Kasım, E., ve Madden, T. (2004). Araştırma Görevlilerinin Kendi Tükenmişlik Düzeylerine İlişkin Görüşleri. 8. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Malatya.
Akkoyunlu, B., Soylu, M. Y., ve Çağlar, M. (2010). Üniversite Öğrencileri İçin “Sayısal Yetkinlik Ölçeği” Geliştirme Çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 10-19.
Aksu, M., ve Temeloğlu, E. (2015). Effects of Burnout on Employees’ Satisfaction a Research at 3, 4 and 5 Star Hotels in Canakkale City Center. International Journal of Business and Social Science, 6(1), 219-230.
Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., ve Yıldırım, E. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: SPSS Uygulamalı. İstanbul: Avcı Ofset.
Ap, J. K., ve Wong, K. F. (2001). Case Study on Tour Guiding: Professionalism, Issues and Problems. Journal of Tourism Management, 22, 551-563.
Aslan, Z., ve Etyemez, S. (2015). İşgörenlerin Tükenmişlik Düzeylerinin İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisi: Hatay’daki Otel İşletmelerinde Bir Araştırma. İş Araştırmaları Dergisi, 7(3), 482-507.
Atay, H., ve Akgül V. (2010). Seyahat Acentası Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeyi: Hatay Örneği. Müstafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, 15-27.
Aytaç, M., ve Öngen, B. (2012). Doğrulayıcı Faktör Analizi İle Yeni Çevresel Paradigma Ölçeğinin Yapı Geçerliliğinin İncelenmesi. İstatistikçiler Dergisi, 5 , 14-22.
Bakırtaş, H. (2010). AVM’lerde Mağaza İçi Atmosferin Tüketim Duyguları ve Satın Alma Davranışı Üzerindeki Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Sakarya.
Barutçu, E., ve Serinkan, C. (2008). “Günümüzün Önemli Sorunlarından Biri Olarak Tükenmişlik Sendromu ve Denizlide Yapılan Bir Araştırma1, Ege Akademik Bakış, 8(8), 541-561
Budak, G., ve Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizine İlişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi, 20(2), 95-108.
Çarıkçı, İ. H., ve Oksay, A. (2004). Örgütsel Yapı ve Meslek Farklılıklarının İş Tatmini Üzerindeki Etkileri: Hastane Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 157-172.
Çam, O. (1992). Hemşirelerde Tükenmişlik (Burnout) Sendromunun Araştırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Programı, İzmir.
Çolakoğlu, O., Epik F., ve Efendi E. (2010). Tur Yönetimi ve Turist Rehberliği. Ankara: Detay Yayıncılık.
Demir, S., ve Koç, B. (2013). Coğrafya Dersi Tutum Ölçeği: Geliştirilmesi, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Electronic Turkish Studies, 8(8), 1765-1777.
Doğan, H. Z., ve Harlak, H. (1991). Turizm İşletmelerinde İş Doyumunu Etkileyen Etmenler. 3. Ergonomi Kongresi, 441, 147-158.
Erdoğan, Ö. (2016). Çalışma Hayatında Tükenmişlik ve İş Doyumu. Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Ergin, C. (1995). Akademisyenlerde Tükenmişlik ve Çeşitli Stres Kaynaklarının İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 37-50.
Ergin, C. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği’nin Uyarlanması. 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Ankara.
Fornell, C., ve Larcker, D. F. (1981). Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39–50.
Freudenberger, H. J. (1974). Staff Burnout. Journal of Social Issues, 30, 159-165.
Ghiselli, R. F., Joseph M. L., ve Billy B. (2001). Job Satisfaction, Life Satisfaction and Turnover Intent: Among Food Service Managers. Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, 42(2), 28-37.
Gökçakan, Z., ve Özer, R. (1998). Rehber Öğretmenlerde Tükenmişlik, Nedenleri ve Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi (Türkiye Örneğinde Bir Araştırma). Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi , Konya
Güler, B. K. (2016). Avukatlarda Bazı Demografik Değişkenlerin Tükenmişlik, Denetim Odağı ve İş Doyumu Üzerindeki Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Ana Bilim Dalı, İstanbul.
Güzel, Ö., Türker, A. ve Şahin, İ. (2014), Profesyonel Turist Rehberleri’nin Algıladıkları Meslek Engelleri Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, 2, 173-190.
Güzel, Ö., Gök, A. ve İşler, D. B. (2013), Duygusal Emek ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisi: Turist Rehberleri Üzerine Bir Araştırma. Seyahat ve Otelİşletmeciliği Dergisi, 10 (3), 107-123.
Hacıoğlu, N. (2006). Seyahat Acentacılığı ve Tur Operatörlüğü. Ankara: Nobel Yayın.
Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., ve Anderson, R. E. (2010). Multivariate Data Analysis: Global Perspective. New Jersey: Prentice Hall.
Hooper, D., Coughlan, J., ve Mullen, M. (2008). Structural Equation Modelling: Guidelines for Determining Model Fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53 - 60.
Hulin, C. L., ve Smith, P. C. (1964). Sex Differences in Job Satisfaction. Journal of Applied Psychology, 48(2), 88-92.
İrigüler, F. (2015). Turist Rehberlerinin Duygusal Emek Kullanımı ile İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkiler Üzerine Bir Araştırma: İzmir İli Örneği.
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı, İzmir.
Kantarcı, K. (1997). Otel İşletmelerinde İş Tatminin Ölçülmesi ve İşgören Performansına Etkileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Kaya, U., ve Özhan, Ç. K. (2012). Duygusal Emek ve Tükenmişlik İlişkisi: Turist Rehberleri Üzerine Bir Araştırma. Akademik Araştırmalar Dergisi, 3.
Kırıcı, E. ve Özkoç, A. G. (2017). Turist Rehberlerinin Tükenmişlik Düzeylerinin İşe Yabancılaşma Eğilimine Etkisi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14 (1), 20-32.
Köroğlu, Ö. (2011). İş Doyumu ve Motivasyon Düzeylerini Etkileyen Faktörlerin Performansla İlişkisi: Turist Rehberleri Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Balıkesir Üniversitesi SBE Turizm İşletmeciliği Ve Otelcilik Anabilim Dalı, Balıkesir.
Kumaş, V. (2008). Öğretmenlerin İş Doyum Düzeyleri ile Stres Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Lee, C., ve Moreo P. J. (2007). What Do Seasonal Lodging Operators Need to Know about Seasonal Workers. Journal of Hospitality Management, 26(1), 148-160.
Maslach, C., ve Leiter, M. P. (1997). The Truth About Burnout. San Francisco: Lossey- Bass Press.
Maslach, C., Schaufeli, W. B., ve Leiter MB. (2001). Job Burnout. Annual Review of Psychology, 397-422.
Maslach, C., ve Jackson, S. E. (1981). The Measurement of Experienced Burnout. Journal of Occupational Behavior, 99-113
Meydan, C. H., ve Şeşen, H. (2015). Yapısal Eşitlik Modellemesi: AMOS Uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
Onay, M., ve Kılcı, S. (2011). İş Stresi ve Tükenmişlik Duygusunun İşten Ayrılma Niyeti Üzerinde Etkileri: Garsonlar ve Aşçıbaşılar. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 363-372.
Oshagbemi, T. (2000). Satisfaction With Co-workers’ Behaviour. Journal of Employee Relations, 22(1), 88-106.
Pines, A., ve Aranson, E. (1988). Career Burnout, Couses And Cures. New York: The Free Press.
Pines, A. M. (2002). The Changing Psychological Contract at Work and Employee Burnout. Journal of Health Services Administration, 25, 11, 32.
Sarker, S. J., Crossman, A., ve Chinmeteepituck, P. (2003). The Relationships of Age and Length of Service with Job Satisfaction: An Examination of Hotel Employes in Thailand. Journal of Managerial Psychology, 18(7), 745-758.
Seta C. E., Paulus P. B., ve Baron R. A. (2000) Effective Human Relations A Guide to people at Work, Allyn and Bacon Press, USA.
Silva, P. (2006). Effects of Disposition on Hospitality Employee Job Satisfaction and Commitment. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 18(4), 317-328.
Storlie, F. J. (1979). Burnout: The Elaboration of Concept, AJN The American Journal of Nursing, 79(12), 2108-2111
Tas, R. F., Spalding, J. B., ve Getty, J. M. (1989). Employee Job Satisfaction Determinants Within a National Restaurant Company. Journal of Hospitality and Tourism Research, 13(3), 129-136.
Taşdemir, G. (1999). Ege Üniversitesi Uygulama ve Araştırma Hastanesi’nde Çalışan Hemşirelerin Empatik Eğilim ve İş Doyumu Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
TRMK, (2012). Turist Rehberliği Meslek Kanunu, T. C. Resmi Gazete. 28331, 22 Haziran 2012.
Yazıcıoğlu, Y., ve Erdoğan, S. (2004). Spss Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Detay Yayıncılık.
Yıldırım, F. (1996). Banka Çalışanlarında İş Doyumu ve Algılanan Rol Çatışması İle Tükenmişlik Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Yıldırım, M. H., Erul, E. E., ve Kelebek P. (2014). Tükenmişlik ile İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişki, Banka Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi,6(1), 34-44.
Yükselen, C. (2013). Pazarlama Araştırmaları. Ankara: Detay Yayıncılık.