OSMANLI DÖNEMİ BİR BALKAN ŞEHRİNDEN KESİTLER: XX. YÜZYIL BAŞINDA BİR İNGİLİZ SUBAYININ SARAYBOSNA İZLENİMLERİ

Bu çalışmada, kısa bir şehir tarihçiliği ve Osmanlı şehirlerinin değerlendirmesi ile İngiliz Binbaşı Percy E. Henderson’ın 1904 yılında Batı Balkanlarda gerçekleştirdiği gezi çerçevesinde Saraybosna izlenimleri ele alınmıştır. Seyyah’ın bu hatıraları 1909 yılında Londra’da “A British Officer in the Balkans” ismiyle basılmıştır. Bu kaynağa göre, bugünkü Bosna-Hersek devletinin başkenti Saraybosna hakkında ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır. Bu doğrultuda, XX. Yüzyılın başlarında, Saraybosna’nın tarihi yapıları, Pazar yerleri, gündelik yaşam mekanları, halkın giyim kuşam alışkanlıkları, esnaf ve sanatkarların durumu ile şehrin iklimsel ve coğrafi özellikleri hakkında verilen bilgiler incelenmiştir.

Sections from a Balkan City in the Ottoman Period: The Sarajevo Impressions of a British Officer at the Beginning of the XX Century

In this paper, with an assessment of a brief city historiography and Ottoman cities, the Sarajevo impressions of a British Officer Major Percy E. Henderson have been dealt with in the frame work of his trip made in the Western Balkans in 1904. The memories of the traveller were printed under the name of “A British Officer in the Balkans” in London in 1909. In this direction, XX. At the beginning of the century, Sarajevo's historical buildings, market places, everyday living spaces, clothing habits of the people, the situation of tradesmen and craftsmen and the climatic and geographical features of the city were examined.

Keywords:

Bosnia and Herzegovina Sarajevo, the Balkans,

PDF

___

Başbakanlı Osmanlı Arşivi(BOA), İE. DH. Dosya No: 29, Gömlek No: 2577, tarih: 6 Recep 1128/27 Haziran 1716
BOA, HR. SFR.04 Dosya No:718, Gömlek No: 135, tarih: 5 Şaban 1304/29 Nisan1887
BOA, Düvel-i Ecnebiye Defteri, 14/2-1
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi(TSMA) Defter(D).9772, varak (vr.): 1b-2b
TSMA. D.10057, vr. 1b-3a
Aruçi, Muhammed, “Saraybosna Maddesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 36, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, s.128–132.
Ayverdi, Ekrem Hakkı, Avrupa’da Osmanlı Mimarî Eserleri -Yugoslavya, Cilt: II, 3. Kitap, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul 1981.
Barkan, Ömer Lütfi, “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 1949–1950, Sayı: 11, s. 524–569;1951–1952, Sayı: 13, s. 56–78; 1953–1954, Sayı: 14, s. 209–237.
Başar, Fahameddin, “Osmanlı Hoşgörüsünün Balkanlar’daki Yansımaları: Bosna-Hersek Örneği”, Yeni Türkiye, Mart-Haziran 2015, Sayı: 66, Rumeli- Balkanlar Özel Sayısı-I, Ankara, s.758-767.
Çelebi, Evliyâ, Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Akkirman- Belgrad- Gelibolu- Manastır-Özü- Saraybosna-Slovenya- Tokat- Üsküp, (Haz. Seyit Ali Kahraman), 5. Kitap- 2. Cilt, Yapı Kredi Yay. İstanbul 2010.
Ekinci, Ekrem Buğra, “Evlad-ı Fatihan”, Yeni Türkiye, Mart-Haziran 2015, Sayı: 66, Rumeli- Balkanlar Özel Sayısı-I, Ankara, s.590-591.
Eldem, Edhem- Goffman, Daniel- Masters, Bruce, Doğu ile Batı Arasında Osmanlı Kenti, (Çev. Sermet Yalçın), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2003. Eren, Ahmet Cevat, II. Mahmud Zamanında Bosna-Hersek, Nurgök Matbaası, İstanbul 1965.
Ergenç, Özer, Osmanlı Klasik Dönemi Kent Tarihçiliğine Katkı -XVI. YÜZYILDA ANKARA VE KONYA, Ankara Enstitüsü Vakfı Yay., Ankara 1995. Ergenç, Özer, Osmanlı Tarihi Yazıları- Şehir, Toplum, Devlet-, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2013.
Faroqhi, Suraiya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam-Ortaçağ’dan Yirminci Yüzyıla-, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2002, 4. Baskı.
Gökkubbe Altında Birlikte Yaşamak, BOA Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2006.
Handerson, Major Percy E., A British Officer in the Balkans, (The account of a journey thorough Dalmatia, Montenegro, Turkey in Austria, Magyar Arland, Bosnia and Hercegovina), Philadelphia J. B. Lippncott Company, Seeley Co. Ltd., London 1909.
İnalcık, Halil, “Ottoman Methods of Conquest”, Studia Islamica, 1954, Sayı: II, s. 103–130.
İnalcık, Halil, “Osmanlı Döneminde Balkanlar Tarihi Üzerinde Yeni Araştırmalar”, Yeni Türkiye, Mart-Haziran 2015, Sayı: 66, Rumeli- Balkanlar Özel Sayısı-I, Ankara, s.485-490.
İnalcık, Halil, “Osmanlı Devleti’nde Uç (Serhad)lar”, Doğu Batı-Makaleler II, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2008, s.45-60.
İnalcık, Halil, -Arı, Bülent, “Türk-İslam-Osmanlı Şehirciliği ve Halil İnalcık’ın Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt:3, Sayı: 6, İstanbul 2005, s. 27–56.
İnbaşı, Mehmet, “Balkanlar’da Osmanlı Hakimiyeti ve İskân Siyaseti”, Yeni Türkiye, Mart-Haziran 2015, sayı: 66, Rumeli- Balkanlar Özel Sayısı-I, Ankara, s. 805-819.
(Kılıç), Ayşegül Çalı, “Akıncı Beyi Gazi Evrenos Bey’e Ait Mülkname”, OTAM, S.20/Güz 2006, Ankara 2009, s.59-79.
Kiel, Machiel,”Ottoman Sources for the Demographic History and the Process of Islamization of Bosnia-Hercegovina and Bulgaria in the XVth-XVIIth Centuries: Old Sources-New Methodology”, International Journal of Turkish Studies, 2004, Cilt: X, Sayı: 1–2.
*Osmanlı Belgelerinde Bosna-Hersek, BOA Genel Müdürlüğü Yay., İstanbul 2009. *Şahin, Kâmil, “Saraybosna Şehri Merkezindeki Medreseler” bkz.(http://acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11352/1073/ %C5%9Eahin.pdf?sequence=1&isAllowed=y) (Erişim tarihi:10.03.2018)
Turhan, Fatma Sel- Kolçak, Özgür- Gökaçtı, M. Ali, “Osmanlı Dönemi Balkan Şehir Tarihi: Bosna, Macaristan ve Yunanistan Şehirleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt:3, Sayı: 6, 2005, s. 120–150.
Uğur, Yunus, “Şehir Tarihi ve Türkiye’de Şehir Tarihçiliği: Yaklaşımlar, Konular ve Kaynaklar”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt:3, Sayı: 6, İstanbul 2005, s. 9–26.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Akıncı” maddesi, İA, I, 1940, s. 239-240
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yay., Cilt: 2, Ankara 1988.
Üstündağ, Nagehan, “Osmanlı’da Şehir ve Şehri Geliştiren Unsurlardan Biri Olarak Ayanlar: Vidin ve Rusçuk Örneği (18. Yüzyıl)”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Hacettepe Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Sayı:2, Bahar 2005, s. 149–167.
Weber, Max, Şehir- Modern Kentin Oluşumu-, Çev. Musa Ceylan, Bakış Yay., İstanbul 2000.