OKULÖNCESİ VE SINIF ÖĞRETMENİ ADAYLARININ MESLEKİ DEĞERLERİ

19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başı dünyada sosyal ve eğitim alanında önemli değişikliklere sahne olmuştur. Dewey ve Durkheim, farklı kıtalarda eğitim ve okulun rolü ile ilgili benzer görüşleri savunmuşlardır. Hem bireyselciliğin artması hem de sanayileşmenin üst noktalara ulaşması ile birlikte bireyin toplumdaki rollerinde değişiklikler meydana gelmiştir. Bu nedenle toplamsal yaşamda bir bütünlük oluşturabilmek için okullarda sadece akademik konular yanında hak ve özgürlüklerin eğitimi ile birlikte değerlerin de yer alması gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Dewey (1997), değerlerin sosyal hayatın bir parçası olduğunu dolayısıyla değerlerin toplum içinde yaşayarak kazanılacağını belirtir. Değerler toplumdaki bireylerin birbirleriyle etkileşimi sonucunda oluşur ve birbirleriyle olan iletişimini belirler. Kısacası davranışın sosyal ve ahlaki yanı aynıdır, arada herhangi bir fark yoktur. Bu nedenle okul, sosyal yapı içerinde değerlerin oluşup kazanıldığı yerdir. Okulun en önemli sorumluluğu bireyleri değer yargıları kazandırarak onları topluma hazırlamaktır. Durkheim (1961) ise herhangi bir yaşantı olmadan toplumla bir hareket etmek için gözlemlerine dayanarak değerlerin özümsendiğini savunur. Eğer kişi ahlaklı olmak istiyorsa kendi çıkarları dışında hareket etmelidir. Kültürlerarası yaptığı araştırmalarla tanınan Schwartz ise değeri, davranışların ve eylemlerin açıklanmasında sosyal bir aktör olarak görmektedir. Her insanın hayatta farklı değerlere sahip olabileceğini söyleyen Schwartz, kimi insanlar için önemli olan değerlerin bir başkası için önemli olmayacağını belirtmektedir. Değerler hayatımızda bizim için neyin önemli olduğunu ifade etmektedir. Schwartz, kültürler arasındaki farkları göz önüne alarak bireysel değerleri 10 grupta incelemiştir. Bunlar: Güç, başarı, hazcılık (hedonizm), özyönelim, evrensellik, iyilikseverlik, geleneksellik, uyarılma, uygunluk ve güvenliktir.Öğretmen adaylarının mesleki değerlerini incelemek amacıyla yapılan bu çalışmada Schwartz'ın kategorileri kullanılmıştır. Bu araştırmada okulöncesi ve sınıf öğretmeni adaylarının sahip olduğu mesleki değerler incelenmiştir. Veriler okulöncesi ve sınıf öğretmenliği bölümlerinde okuyan toplam 60 öğrenciden toplanmıştır. Araştırmada veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Görüşme formunun içeriği, değer verme, hoşgörülü, sevgi dolu, adaletli, alçakgönüllü, güvenilir, empatik, huzurlu, cesaretli ve kararlı olmayı içeren mesleki değerlerle ilgili örnek olay ve durumlardan oluşmaktadır. Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının mesleki değerlere farklı oranlarda sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmen adaylarının cesaretli olma, öğrenciye değer verme, öğrencilere karşı sevgi dolu, hoşgörülü, adaletli olmaları gibi mesleki değerleri yüksektir. Buna karşın öğretmen adayları empatik olma yönünde herhangi olumlu bir görüş bildirmemişlerdir. Öğretmen adaylarının sahip olduğu en yüksek değerler ile Schwartz (1992, 1994)’ın bireysel değerlerine göre eşleşenler evrensellik, uyarılma ve iyilikseverliktir.

Exploration of Professional Values of Prospective Pre-School and Class Teachers

19th and 20th centuries witnessed radical changes in educational and social sciences. Dewey and Durkheim held the similar views regarding the role of school and education. The roles of individuals changed as a result of individualism and industrialism. Hence, scholars started to claim that not only academic subjects but also the values education and the human rights should be in the curriculum. Dewey (1997) believed that values can be acquired through socializing as values are the integral part of the social life. Values occur as a result of the interaction of the individuals. Another place where such values are acquired is school. The most important role of schools is to prepare students through values education. Durkheim (1961) claims that people acquire values through observation to be in synch with the society. If people wish to be moral, they need to act out of their interests whereas Schwartz sees values as an agent to clarify behaviors and actions of the individuals and he believes that people might have different values and these values are relative. Values indicate what we value in our lives. Schwartz categorized values into ten: power, achievement, hedonism, self-esteem,universalism, benevolence, tradition, stimulation, conformity and security. This article tried to delve into the pre-service class and pre-school teachers’ values in terms of Schwarts’ categories. Data was collected through 60 pre-service teachers in Class Education and Pre-school Education Departments. A semi-structured interview on the values of power, achievement, hedonism, self-esteem,universalism, benevolence, tradition, stimulation, conformity and security was held with 60 pre-service teachers. The study yields that pre-service teachers have different values. They have high frequency in being brave, valuing students, showing compassion and tolerance and being fair. On the other hand, they have not positive views about empathy. The values which comply with Schwarts’ categories are universalism, stimulation and benevolence.

Keywords:

Professional Values Pre-service Teachers, Values System,

PDF

___

Akbaş, O. (2009). İlköğretim okullarında görevli branş öğretmenlerinin değer öğretimi yaparken kullandıkları etkinlikler:2004 ve 2007 yıllarına ilişkin bir karşılaştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 404-415.
Aktepe, V. ve Yel, S. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin değer yargılarının betimlenmesi: Kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), 607-622.
Balcı, F.A. ve Yanpar Yelken, T. (2010). İlköğretim öğretmenlerinin “değer” kavramına yükledikleri anlamlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39,81-90.
Bardi, A. ve Schwartz, S. H., (2003).Values and behavior: Strength and structure of relations. Personality Social Psychology Bulletin, 29, 1207-1220.
Brady, L. (2011). Teacher values and relationship: Factors in values education. Australian Journal of Teacher Education, 36(2), 56-66.
Bulut, S. (2012). Gazi Eğitim Fakültesi öğrencilerinin değer yönelimleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(3), 216-238.
Coşkun, Y. ve Yıldırım, A. (2009). Üniversite öğrencilerinin değer düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (6), 311-328.
Çileli, M. (2000). Change in value orientations of Turkish youth from 1989 to 1995. The Journal of Psychology, 134, 297-305.
Çubukçu, Z., ve Dönmez, A. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin okuldaki şiddet üzerine görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 11 (40) , 89-108
Dewey, J. (1997). Experience and Education. Indiana: Kappa Delta Pi. Dökmen, Ü. (1988). Empatinin yeni bir modele dayanılarak ölçülmesi ve psikodrama ile geliştirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 21, 155-190.
Durkheim, E. (1961). Moral education. New York: The Free Press. Duru, E. (2002). Öğretmen adaylarında empatik eğilim düzeyinin bazı psikososyal değişkenler açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (12), 21-35.
Ennis, C. D. (1994). Urban secondary teachers’ value orientations: Social goals for teaching. Teaching and Teacher Education, 10, 109-120.
Erdem, A. R. (2007). Eğitim fakültesi kültürünün önemli bir öğesi: Değerler (Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Örneği). Eğitim Araştırmaları Dergisi, 26, 95-108.
Erkmen, G. (2007). Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulunda öğrenim gören öğrencilerin empatik eğilimlerinin sporda tercih ettikleri lider davranışları ile karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Freire, P. (1998). Teachers as cultural workers: Letters to Those Who Dare Teach, Boulder, CO: Westview Press.
Gömleksiz, M., N. (2009). Öğretmen adaylarının geleneksel değer algıları. I. Ulusal İyilik Sempozyumu Bildiri Kitabı, Elazığ, 31-38.
Göregenli, M. (1995). Kültürümüz açısından bireycilik-toplulukçuluk eğilimleri: Bir başlangıç çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 10, 1-14.
Göregenli, M. (1997). Individualist and collectivist tendencies in a Turkish sample. Journal of Cross-Cultural Psychology, 28, 787-793.
Halstead, J. M., ve Taylor, J. M. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2),169-202.
Kaçmaz, T., Türnüklü, A. ve Türk, F. (2011). Akran arabulucuların gözünden ilköğretim öğrencilerinin arabuluculuk sürecinde yaşadıkları güçlüklerin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 17(4), 555-579.
Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Kültürel Psikoloji Kültür Bağlamında İnsan ve Aile. İstanbul: Evrim Yayıncılık.
Karakitapoğlu-Aygün, Z. (2002). Self-construals, perceived parenting styles and wellbeing in different cultural and socio-economic contexts. Unpublished doctoral dissertation. Middle East Technical University, Ankara, Turkey.
Kalliopuska, M. ve Ruokonen, S. A (1993). Study with a follow-up of the effects of music education on holistic development of empathy. Perceptual Motor Skills, 76, 131–137.
Karataş, Z. (2012). Eğitim fakültesi öğrencilerinin empatik becerileri ve benlik saygısı düzeylerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,1 2(23), 97-114.
Kaya, A. ve Siyez, D. M. (2010). KA-Sİ Çocuk ve ergenler için empatik eğilim ölçeği: Geliştirilmesi geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 35(156), 110-125.
Kenny, T. (1994). From vision to reality through values, Management Development Review. 7(3), 17-20.
Koca, A. İ. (2009). Üniversite öğrencilerinin değerleri ve bireysel özellikleri ile kariyer tercihleri arasındaki ilişki: Çukurova Üniversitesi’nde bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi, Adana.
Kouchok, K. H. (2004). Teaching tolerance through moral & value education. Retrieved from folk.uio.no/leirvik/OsloCoalition/Kouchok0904.doc. Erişim tarihi 10.06.2018.
Kurtdede Fidan, N. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim, 2 (2), 1-18.
Kuşdil, M. E. ve Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değer yönelimleri ve Schwartz değer teorisi. Türk Psikoloji Dergisi, 15 (45), 59-76.
Lewis, E. (2008). Getting down and dirty: Values in education for sustainability. Issues in Educational Research, 18(2),138-155.
Maden, S. ve Durukan, E. (2011). Türkçe öğretmeni adaylarının empatik eğilim düzeyleri üzerine bir araştırma Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(40)19-25.
Maslow, A. (2001). İnsan Olmanın Psikolojisi, Türkçesi: Okhan Gündüz,Istanbul: Kuraldışı.
Memiş, A. ve Güney Gedik, E. (2010). Sınıf öğretmenlerinin değer yönelimleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 8 (20), 123-145.
Otfinowski, G. A. (2000). Effects of empathy training on the peer approval of third graders. 30. Doctoral Dissertation, University of Francisco.
Oyserman, D., Coon, H. ve Kemmelmeier, M. (2002). Rethinking individualism and collectivism: Evaluation of theoretical assumptions and metaanalyses. Psychological Bulletin, 128 (1): 3-72.
Pring, R. (2001). The virtues and vices of an educational researcher. Journal of Philosophy of Education, 35(3), 407-421.
Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free Press.
Özdemir, Y. ve Koruklu, N. (2011). Üniversite öğrencilerinde değerler ve mutluluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. YYÜ, Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (1), 190-210.
Pala, A. (2008). Öğretmen adaylarının empati kurma düzeyleri üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 13-23.
Pandya, S. (2017). Spirituality and values education in elementary school: Understanding views of teachers. Children & Schools, 39 (1), 33-42.
Rogers, C.R. (1969). Freedom to learn. Columbus, OH: Merrill.
Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri: Giresun Eğitim Fakültesi örneği, Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10), 73-88.
Schwartz, S. H., (1999). A Theory of C-cultural values and some implications for work. Applied Psychology: An International Review, 48 (1), 23–47.
Schwartz, S.H., ve Bilsky, W. (1990). Towards a theory of the universal content and structure of values: Extensions and cross-cultural replications. Journal of Personality and Social Psychology, 58, 878-891.
Schwartz, S.H. (1994). Are there universal aspects in the structure and content of human values? Journal of Social Issues 50 (4), 19–45.
Schwartz, S.H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. Advances in Experimental Social Psychology, M. Zanna, San Diego: Academic Pres.
Suh, B. K., ve Traiger, J. (1999). Teaching values through elementary social studies and literature curricula. Education, 119 (4), 723–727.
Şahin, M. ve Akbaba, S. (2010). İlköğretim okullarında zorbacı davranışların azaltılmasına yönelik empati eğitim programının etkisinin araştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(1), 331-342.
Tutarel-Kışlak, Ş. ve Çabukça, F. (2002). Empati ve demografik değişkenlerin evlilik uyumu ile ilişkisi. Aile ve Toplum: Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi, 2, 35-42.
Winter, P., Newton , R., ve Kirkpatrick, R. ( 1998). The influence of work values on teacher selection decisions: the effects of principal values, teacher values, and principal teacher value interactions. Teaching and Teacher Education, 14 (4), 385-400.
Wynne, E.A. (1995). The moral dimension of teaching. In A.C. Ornstein (Ed.) Teaching: Theory into practice. (pp.190-202). Boston: Alyn and Bacon.
Voltan-Acar, N. (1994). Terapötik İletişim Kişilerarası İlişkiler. Ankara: Ertem Matbaacılık.
Yazar, T. (2012). Öğretmen adaylarının değerler hakkındaki görüşleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2 (1), 61-68.
Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları,19, 499-522.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yıldırım, K. (2009). Values education experiences of Turkish class teachers: A phenomeonological approach. Eğitim Araştırmaları-Eurasian Journal of Educational Research, 35, 165-184.
Yılmaz, İ. ve Akyel, Y. (2008). Beden eğitimi öğretmen adaylarının empatik eğilim düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (3), 27-33.
Yılmaz, E. (2009). Öğretmenlerin değer tercihlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(7), 109-128.
Yılmaz -Yüksel, A. (2003). Empati eğitim programının ilköğretim öğrencilerinin empatik becerilerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.