Hasan SUSAR, Murat ÇELEBİ, İzzet KARAHAN

Hormonlar ya da Hormon Benzeri Maddeler ve KalıntılarınınVeteriner Hekimliğindeki Önemi

Dünya’da insan popülasyonunun günden güne artış göstermesiyle birlikte hayvansal gıdalara duyulan talep bununla doğruorantılı olarak artmaktadır. Bilhassa sığır üretiminde hayvanlarda canlı ağırlık artışı, yemden en yüksek düzeydefaydalanabilme ve vücut kas doku oranının artırılıp, yağ doku miktarının en az düzeyde olmasını sağlamak için anaboliketkili ilaçların (maddelerin) kullanımı gündeme gelmiştir. 17β-östradiol, progesteron ve testesteron gibi doğal steroidler ilebunların sentetik türevleri olan zeranol, melengestrol asetat, trenbolon asetat gibi hormonal maddeler ve β2-adrenerjikreseptör uyarıcıları olarak bilinen klenbuterol, salbutamol, simetarol gibi maddeler, vitamin ve mineral maddeler, arsenikgibi bileşikler tek başına ya da kombine bir şekilde hayvanlarda gelişmeyi artırıcı/hızlandırıcı amaçla kullanılmaktadır.Doğal veya sentetik hormonlar ve hormonal etkili ilaçların tüketici sağlığına olan potansiyel zararları dikkate alındığında,hayvanlarda ve hayvansal kaynaklı gıdalarda, hayvanların tükettikleri yemlerde kalıntılarının güvenilir biçimde analizedilmesi gereklidir. Bu amaçla; öncelikle analiz için uygun analitik metotların bulunması ve optimize edilmesiylevalidasyonunun yapılması şarttır. Bu derlemede hormon veya hormonal etkiye sahip maddelerin gıda üretimi için yetiştirilençiftlik hayvanlarının gelişimlerini arttırmak amacıyla kullanımları, hayvanlardan elde edilen ürünlerdeki kalıntılarınıntüketici açısından potansiyel zararlı etkileri ve kalıntı miktarlarıyla, kalıntılarının tespit edilmesinde kullanılan analizmetotlarıyla ilgili bilgiler yer almaktadır.

The Importance of Hormones or Hormon-Like Materials and Their Residues in Veterinary Medicine

The need for animal food is increasing day by day with the rapid increase in the world population. Especially in cattlebreeding, the use of anabolic substances to raise the body weight, increase the weight of the muscle tissue and the bodyweight. 17β-eustradiol, natural steroids such as progesterone and testosterone, as well as their synthetic derivatives such aszeranol, melengestrol acetate, trenbolon acetate, and substances such as clenbuterol, salbutamol, cimetarole, known as β2- adrenergic receptor stimulants, vitamins and mineral substances, and compounds such as arsenic are used alone or incombination to increase development/accelerator in animals. Considering the potential harms of natural or synthetichormones and hormonally effective drugs to consumer health, it is necessary to reliably analyze their residues in animals andfoods of animal origin and in the feed consumed by animals. In this review, the use of hormone and hormone-like substancesin order to increase the growth of the food obtained from the animals, the main effects of the residues in the food obtainedfrom the animals used in the hormone and the amounts of the human health and the interest in the analysis methods used todetermine the residues are presented.

PDF

___

Albertazzi, P. ve Purdie, W. D. (2002). The nature and utility of the phytoestrogens: a review of the evidence. Maturitas, 25; 42 (3), 173–185. https://doi.org/10.1016/s0378-5122(02)00024-5
Anonim, (1). (1996). Avrupa Birliği Konsey Direktifi 96/22/EC.
Anonim, (2). (1998). Growth Promotants. Merck Veterinary Manual Merck&Co. In Cooperation with Merial Eighth Edition, Whitehouse Station, 1858-1861. Anonim, (3). (2002). Avrupa Birliği Konsey Direktifi 96/23/EC. Concerning the performance of analytical methods and the interpretation of results. Official Journal of the European Communities. 2002/657/EC:2002, 221 8-36.
Anonim, (4). (2003). Gıda Değeri Olan Hayvanlara Uygulanması Yasaklanan ve Belli Şartlara Bağlanan Hormon ve Benzeri Maddeler Hakkında Tebliğ. 19.06.2003 tarih ve 25143 sayılı resmî gazete.
Apple, J. K., Dikeman, M. E., ve Simms, D. D. (1991). Effects of synthetic hormone implants, singularly or in combinations, on performance carcass traits, and longissimus muscle palatability of Holstein steers. Journal of Animal Science, 69, 4437-4448. https://doi.org/10.2527/1991.69114437x
Aras, N.M., Kocaman, E. M., ve Aras, M. S. (2000). General fisheries and fundamental, a potent analog of recombinant bovine somatotropin accelerates growth in juvenile Coho salmon. Canadian Jounal of Fisheries Aquatic Science, 46, 178-183. https://doi.org/10.1139/f89-024
Arıman, H., ve Aras, N. M. (2002). Hormon veya hormon etkisine sahip yem katkı maddelerinin balık yetiştiriciliğindeki kullanımı. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 19 (3-4), 545– 553.
Bartelt-Hunt, S., Snow, D. D., Damon-Powell, T., Miesbach, D. (2011). Occurrence of steroid hormones and antibiotics in shallow groundwater impacted by livestock waste control facilities. Journal of Contaminant Hydrology, 123, 94–103. https://doi.org/10.1016/j.jconhyd.2010.12.010
Begum, A. N., Nicolle, C., Mila, I., Lapierre, C., Nagano, K., et al. (2004). Dietary lignins are precursors of mammalian lignans in rats. Journal of Nutrition, 134, 120-127. https://doi.org/10.1093/jn/134.1.120
Boker, K. L., Schouw, D. T., Grabbee, E. D., Reeters, HMP. (2004). Dietary phytoestrogens and breast cancer risk. The American Journal of Clinical Nutrition, 79, 282–288. https://doi.org/10.1093/ajcn/79.2.282
Bostedt, H. (1988). The use of beta-2 mimetic agent (clenbuterol) in equine pregnancy disorders and obstetrics. Tierarztliche Praxis, 16, 57-59.
Clavel, T., Borrmann, D., Braune, A., Dore, J., Blaut, M. (2006). Occurrence and activity of human intestinal bacteria involved in the conversion of dietary lignans. Anaerobe, 12, 140-147. https://doi.org/10.1016/j.anaerobe.2005.11.002
Cornwell, T., Cohick, W., Raskin, I. (2004). Dietary phytoestrogens and health. Phytochem, 65, 995–1016. https://doi.org/10.1016/j.phytochem.2004.03.005
Coşkun, B., Seker, E., İnal, F. (1998). Yemler ve teknolojisi. Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayın Ünitesi.
De Brabander, H. F., Noppe, H., Verheyden, K., Vanden Bussche, J., Wille, K., et al. . (2009). Residue analysis: future trends from a historical perspective. Journal of Chromatography A, 1216, 7964-7976. https://doi.org/10.1016/j.chroma.2009.02.027
Dehaan, K. C., Berger, L. L., Bechtel, P. J., Krsler, D. J., McKeith, F. K. (1990). Crine status of ewe lambs. Journal of Animal Science, 68, 41-50. https://doi.org/10.2527/1990.68124100x
Doyle, M. E. (2000). Human safety of hormone implants used to growth promotor in cattle. A review of scientific literatüre FRI Briefings. Food Research Institute, UWMadison.
Dransfield, E. (1990). Use of β-agonists in meat production. in principles of meat. Science Lecture Notes, The Ohio State University. Department of Animal Science Columbus, 1990, 6-21.
Erol, İ. (2007). Gıda hijyeni ve mikrobiyolojisi. Pozitif Matbaacılık, Ankara.
Etherton, T. D., ve Landeu, I. (1992). Manipulation adiposity by somatotropin and β-adrenergic agonists a comparison of their mechanism of action. Proceedings of The Nutrition Science, 51, 419-431. https://doi.org/10.1079/pns19920055
Farber, T. M. (1991). Anabolics: the approach taken in the United States of America. Ann Resh Vet, 22, 295-298.
Yetim, H., ve Aras, N. M. (1995). The evaluation of growth promotors (β- agonists) for in point of fish farm. Doğu Anadolu Bölgesi II. Su Ürünleri Sempozyumu, Erzurum, 724- 734.
Hsu Sheckerlin, R. H., ve Henion, J. D. (1988). Identification and quantitation of trenbolone in bovine tissue by gas chromatography-mass spectrometry. Journal of Chromatography A, 424, 219-229. https://doi.org/10.1016/S0378-4347(00)81099-3
Kanayama, G., Hudson, J. I., Pope, G. P. (2010). Illicit anabolic-androgenic steroid use. Hormones and Behavior, 58, 111-121. https://doi.org/10.1016/j.yhbeh.2009.09.006
Kaufmann, A. (2009). Validation of multiresidue methods for veteriner drug residues; related problems and possible solutions. Analytiva Chimica Acta, 637, 144-155. https://doi.org/10.1016/j.aca.2008.09.033
Kaya, S., Pirinçci, İ., Bilgili, A. (1997). Veteriner Uygulamalı Farmakoloji. Ankara, Medisan Yayınevi, 28 (2), 259-267.
Keeton, J. T. (1994). Low-fat meat products; technological problems with processing. Meat Science, 36, 261- 276. https://doi.org/10.1016/0309-1740(94)90045-0
Kırkpınar, F. (2018). Yemlerde kullanılan katkı maddeleri. Retrieved from http://www.turkchem.net/
Kinsella, B., O’Mahony, J., Malone, E., Moloney, M., Cantwell, H., Furey, A., Danaher, M. (2009). Current trends in sample preparation for growth promoter and veterinary drug residue analysis. Journal of Chromatography A, 1216, 7977-8015. https://doi.org/10.1016/j.chroma.2009.09.005
Kitts, D. D., Yuan, Y. V., Wijewickreme, A. N., Thompson, L. U. (1999). Antioxidant activity of the flaxseed lignan secoisolariciresinol diglycoside and its mammalian lignan metabolites enterodiol and enterolactone. Molecular and Cellular Biochemistry, 202, 91-100. https://doi.org/10.1023/a:1007022329660
Kolodzıej, E. P., Harter, T., Sedlak, D. L. (2004). Dairy wastewater, aquaculture, and spawning fish as sources of steroid hormones in the aquatic environment. Environmental Science Technology, 38, 6377-6384. https://doi.org/10.1021/es049585d
Konar, N., Poyrazoğlu, E. S., Demir, K., Haspolat, I., Artık, N. (2011). Fitoöstrojenler: bitkisel kaynaklı östrojenik bileşikler. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi, 1 (2), 69-75. Küçükersan, K. (1999). Yem katkı maddeleri. Ders Notları, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi.
Liman, B. L. (1994). Anabolik ilaçlar. Türk Veteriner Hekimleri Derneği Dergisi, 65 (4), 53-61. Magee, J. P., ve Rowland, R. (2004). Phytooestrogens, their mechanism of action; current evidence for e role in breast and prostate cancer. British Journal of Nutrition, 91, 513–531. https://doi.org/10.1079/BJN20031075
McLean, E., Devin, R. H., Byatt, J. C., Clarke, W. C., Donaldson, E. M. (1997). Impact of a controlled release formulation of recombinant bovine growth hormone upon growth and seawater adaptation in coho (oncorhynchus kisutch) and chinook salmon. Aquaculture Research, 15, 113-128. https://doi.org/10.1016/S0044-8486(97)00071-9
Nazlı, B., Çolak, H., Hampikyan, H. (2005). İstanbul piyasasında satışa sunulan sakatatlarda bazı anabolizan kalıntılarının mevcudiyeti üzerine bir çalışma. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, İ31 (1), 83-92.
Nebbia, C., Urbani, A., Carletti, M., Gardini, G., Balbo, A., Bertarelli, D., Girolami, F. (2011). Novel strategies for tracing the exposure of meat cattle to illegal growth-promoters. The Veterinary Journal, 189 (1), 34-42. https://doi.org/10.1016/j.tvjl.2010.06.016
Oruç, H. H., Cengiz, M., Bağdaş, D., Uzunoğlu, İ. (2007). Sığır etlerinde zeranol, dietilstilbestrol, klenbuterol, 17β-östradiol ve testosteron kalıntıları. Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 26 (1-2), 11-15.
Özkaya, Ş., ve Aşkın, O. (1994). Mısırda zearelenon üzerine araştırmalar. Gıda,, 19 (5), 339-344.
Sillence, M. N. (2004). Technologies for he control of fat and lean deposition in livestock. Journal of Veterinary Science, 167, 242-257. https://doi.org/10.1016/j.tvjl.2003.10.020
Squires, E. J. (2003). Applied Animal Endocrinology. Cambridge, CABI Publishing, 72-73.
Squires, E. J., Adeola, O., Young, LG., Hacker, L. L. (1993). The role of growth hormones, beta- adrenergic agent and ıntact males in pork production. Canadian Journal of Animal Science, 73, 1-23. https://doi.org/10.4141/cjas93-001
Stites, C. R., McKeith, F. K., Singh, S. D., Bechtel, P. J., Mowrey, D. H., Jones, D. J. (1991). The Effect of ractopamine hydrochloride on the carcass cutting yields of finishing swine. Journal of Animal Science, 69, 3094-3101. https://doi.org/10.2527/1991.6983094x
Stolker, A. M. M., Zuidema, T., Nielen, M. W. F. (2007). Residue analysis of veterinary drugs and growth promoting agents. Trends in Analytical Chemistry, 26, 10. https://doi.org/10.1016/j.trac.2007.09.008
Sundlof, SF., ve Strickland, C. (1985). Zeralenon and zeranol: potential residue problem in livestock. Veterinary and Human and Toxicology, 28 (3), 242-250.
Şanlı, Y. (1998). Veteriner hekimliği ve tıpta bilinçli kullanım hakkında el rehberi, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, 941-960.
Şener, S.. (1994). Anabolik ajanlar. Türkiye’de veteriner ilaçların üretimi, pazarlanması, güvenli kullanımı ve kalıntı sorunları sempozyumu. Ankara,, 62-65.
Şevik, S. E., ve Ayaz, N. D. (2017). Sığır etlerinde hormon kalıntısı varlığının araştırılması. Veteriner Hekimleri Derneği Dergisi, 88 (1), 13-20.
Toldra, F., ve Reig, M. (2006). Methods for rapid detection of chemical and veterinary drug residues in animal foods. Trends in Food Science Technology, 17, 482- 489. https://doi.org/10.1016/j.tifs.2006.02.002
Tsutsui, T., Komine, A., Huff, J., Barrett, JC. (1995). Effects of testosterone, testosterone propionate, 17 beta- trenbolone and progesterone on cell transformation and mutagenesis in Syrian hamster embryo cells. Carcinogenesis, 16 (6), 1329-1333. https://doi.org/10.1093/carcin/16.6.1329 Vandenberg, G. W., ve Moccia, R. D. (1998). Growth performance and carcass composition of rainbow trout Oncorhynchus mykiss (Walbaum), fed the beta agonist ractopamine. Aquaculture Research, 29, 469- 479. https://doi.org/10.1046/j.1365-2109.1998.00225.x
Webb, S., Ternes, T., Gibert, M., Olejniczak, K. (2003). Indirect human exposure to pharmaceuticals via drinking. Water Toxicology Letters, 142, 157-167. https://doi.org/10.1016/S0378-4274(03)00071-7
Weisbach, W., Wagner, F., Jager, K. H. (1986). Oral long- term tocolysis of threatened prematüre labor using clenbuterol. A placebo-controlled double blind method. Zentralbl Gynacol, 108, 419-423.
Wilson, T., Temple, N. J. (2001). Health benefits of soy isoflavones. nutritional health strategies for disease prevention. Totowa, Humana Press, 75-85. Wood, R. I. (2008). Anabolic-androjenic steroid dependence? ınsights from animals and humans. Front Neuroendocrin, 29, 490-506. https://doi.org/10.1016/j.yfrne.2007.12.002 Yetim, H. (1996). Et üretimi ve hormonlar. Hasat, 11 (130)(45), 13-19.
Yıldırım, Y., Gönülalan, Z., Onmaz, N. E., Hızlısoy, H., Al, S., Pamuk, Ş. (2016). Kayseri’de satışa sunulan tavuk eti ve iç organlarında arsenik düzeylerinin belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 3 (3), 209-214.
Zeleny, R., Ulberth, F., Gowik, P., Polzer, J., Ginkel, L. A., Emons, H. (2006). Developing new reference materials for effective veterinary drugresidue testing in food-producing animals. Trends in Analytical Chemistry, 25, 9. https://doi.org/10.1016/j.trac.2006.04.011
Zhang, Q. L., Li, J., Ma, T. T., Zhong-Tang, Z. (2008). Chemiluminescence screening assay for diethylstilbestrol in meat. Food Chemistry, 111, 498- 502. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2008.04.010