Seval CÜCELER, Mualla YILMAZ, Serpil TÜRKLEŞ

Madde Bağımlısı Bireylerin Yaşadığı Psikososyal Sorunlar, Uygulanan Kanıt Temelli Müdahaleler ve Hemşireliğin Rolü

Madde bağımlılığı, bireyin sağlığını, aile hayatını, toplumun güvenliğini ve ekonomiyi de olumsuz yönde etkileyen önemli bir halk sağlığı sorunudur. Madde bağımlılığı ile mücadelede multidisipliner bir yaklaşım gerekmektedir. Madde bağımlılığı; eğitim, ekonomi, sosyal ilişkiler ve damgalanma, duygusal ve psikiyatrik sorunlar gibi psikososyal boyutta birçok soruna neden olmaktadır. Bu derlemede madde bağımlılığının psikososyal boyutları, birey ve ailenin psikososyal bakımında hemşirenin rolü, kanıta dayalı hemşirelik müdahaleleri ile neler yapılması gerektiği tüm boyutlarıyla aktarılmış, madde bağımlısı birey ve ailesine yönelik diğer disiplinler tarafından yapılan kanıt temelli müdahale çalışmalarından da örnekler sunularak konuya dikkat çekmek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Madde bağımlılığı, psikososyal faktörler, hemşirelik, kanıta dayalı sağlık hizmeti

Psychosocial Problems Experienced by Substance Addicts, Implemented Evidence-Based Interventions and the Role of Nursing

Substance addiction is an important public health problem that negatively affects the health of the individual, family life, the safety of the society and the economy. A multidisciplinary approach is required in the fight against substance addiction. Substance addiction causes many psychosocial problems such as education, economy, social relations and stigma, emotional and psychiatric problems.In this review, the psychosocial dimensions of substance addiction, the role of the nurse in the psychosocial care of the individual and the family, what should be done with the evidence-based nursing interventions are explained in all dimensions, and it is aimed to draw attention to the subject by presenting examples of evidence-based intervention studies conducted by other disciplines for the substance addicted individual and his family.

Keywords:

Substance dependence, psychosocial factors, nursing, evidence-based health care,

PDF

___

1. Albayrak S, Balcı S. Gençlerde madde bağımlılığı ve önlenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma 2014; 11(2): 30-37.
2. T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Madde Bağımlılığı Tanı Ve Tedavi Kılavuzu El Kitabı. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı, 2012.
3. Işık A. Türkiye’de madde bağımlılığıyla mücadelede bir sosyal politika uygulaması olarak okul sosyal hizmetinin önemi. Toplum ve Sosyal Hizmet 2018; 29(1): 208-228.
4. Karakaş SA, Ersöğütçü F. Madde bağımlılığı ve hemşirelik. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi 2016; 3(2): 133-139.
5. Sahu KK, Sahu S. Substance abuse causes and consequences. Bangabasi Academic Journal 2012; 9: 52-59.
6. Dikeç G, Kutlu FY. Dezavantajlı gruplar olarak bağımlıların psikososyal sorunları. Yılmaz M (editör). Dezavantajlı Gruplar ve Ruh Sağlığı. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri, 2020: 50-55.
7. Jhanjee S. Evidence based psychosocial interventions in substance use. Indian J Psychol Med 2014; 36 (2): 112-118.
8. Şener TA, Erdem E. Çocuk ve ergenlerde madde bağımlılığı. Polat S(editör). Çocukluk Çağında Sık Karşılaşılan Adli Sorunlar ve Hemşirelik Yönetimi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri, 2020:18-24.
9. Gökler R, Koçak R. Uyuşturucu ve madde bağımlılığı. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 2008; 3(1): 89-104.
10. Akanbi MI, Augustina G, Theophilus AB, et al. Impact of substance abuse on academic performance among adolescent students of colleges of education in Kwara state, Nigeria. Journal of Education and Practice 2015; 6(28): 108- 112.
11. United Nations Office on Drug and Crime. Economic and social consequences of drug abuse and illicit trafficking. New York: United Nations, 1998.
12. Derin M, Tapan MG. Madde bağımlığı ve sosyal dışlanma. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi 2017; (10): 26-36.
13. Gümüş Ö, Şahin E, Top MŞ. Alkol ve eroin bağımlılarının ailelerindeki psikososyal ve ekonomik zorlukların araştırılması. Bağımlılık Dergisi 2002; 3(3): 146-154.
14. Nadkarni A, Dabholkar H, McCambridge J, et al. The explanatory models and coping strategies for alcohol use disorders: an exploratory qualitative study from India. Asian J Psychiatr 2013; 6(6): 521-527.
15. Asan Ö, Tıkır B, Okay İT, Göka E. Bir AMATEM birimine başvuran alkol ve madde kullanım bozukluğu olan hastaların sosyodemografik ve klinik özellikleri. Bağımlılık Dergisi 2015; 16(1): 1-8.
16. Henkel D. Unemployment and substance use: a review of the literature (1990-2010). Curr Drug Abuse Rev 2011; 4(1): 4-27.
17. Hosseinbor M, Ardekani SMY., Bakhshani S, Bakhshani S. Emotional and social loneliness in individuals with and without substance dependence disorder . Int J High Risk Behav Addict 2014; 3(3): e22688.
18. Soy İT, Kocataş S. Madde bağımlılığı tanısı almış bireylerde benlik saygısı ve sosyal dışlanma algıları arasındaki ilişki. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2020; 36(2): 73-86.
19. Akbaş GE., Mutlu E. Madde bağımlılığı tedavisi gören kişilerin bağımlılık ve tedavi deneyimleri. Toplum ve Sosyal Hizmet 2016; 27(1): 101-122.
20. Yılmaz M, Cüceler S. Alkol bağımlığı ve damgalanma. Bağımlılık Dergisi 2019; 20(3): 167-174.
21. Belcher JR., DeForge BR. Social stigma and homelessness: The limits of social change. J Hum Behav Soc Environ 2012; 22(8): 929-946.
22. Taylan HH. Madde bağımlılığı sürecinde ailenin rolü. Genç Y (editör). Madde Bağımlılığı ve Aile. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2018: 12-31.
23. Gruber KJ, Taylor MF. A family perspective for substance abuse: implications from the literature. J Soc Work Pract Addict 2006; 6(1-2): 1-29.
24. Korkmaz G, Batur D, Karakuş E, Tel H. Alkol bağımlısı erkeklerin eşlerinin yaşadıkları güçlükler ve başetme tarzlarının belirlenmesi. CÜ Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2003; 7(1): 21-26.
25. Daley DC. Family and social aspects of substance use disorders and treatment. J Food Drug Anal 2013; 21(4): S73-S76.
26. Ögel K. Sigara, Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları: Tanı, Tedavi ve Önleme. İstanbul: Yeniden Yayınları, 2010:3-4.
27. Choate PW. Adolescent alcoholism and drug addiction: The experience of parents. Behav Sci (Basel) 2015; 5(4): 461-476.
28. Ekinci S, Yalçınay M, Kural HU, Kandemir H. Madde bağımlılığı olan hastaların ebeveynlerinde öfke düzeyi: öfkenin, depresyon ve anksiyete düzeyi ile ilişkisi. Klinik Psikiyatri Dergisi 2016; 19(3): 125-129.
29. Substance Abuse and Mental Health Services Administration Center for Substance Abuse Treatment. Substance Abuse Treatment and Family Therapy. Rockville, MD: U.S. Department Of Health and Human Services, 2005
30. Karaoğlan M, Kaşarcı G, Şahin E, İplik ES. Madde ilişkili psikotik bozuklukların tedavisinde kullanılan atipik antipsikotikler. Experimed 2020; 10(1): 49-58.
31. Kuussaari K, Karjalainen K, Niemelä S. Mental health problems among clients with substance use problems: a nationwide time-trend study. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 2020; 55(4): 507-516.
32. Pradhan SN, Sharma SC, Shrestha MR, Shrestha S. A study of depression among patients of substance use disorder. Journal of Kathmandu Medical College 2012; 1(2): 96-99.
33. Mohamed II, Ahmad HEK, Hassaan SH, Hassan SM. Assessment of anxiety and depression among substance use disorder patients: a case-control study. Middle East Curr Psychiatry 2020; 27: 22.
34. Czermainski FR, Lopes FM, Ornell F, et al. Concurrent use of alcohol and crack cocaine is associated with high levels of anger and liability to aggression. Subst Use Misuse 2020; 55(10): 1660-1666.
35. Laitano HV, Ely A, Sordi AO, et al. Anger and substance abuse: a systematic review and meta-analysis. Braz J Psychiatry 2021; doi: 10.1590/1516-4446- 2020-1133.
36. Cantão L, Lappann Botti NC. Suicidal behavior among drug addicts. Rev Bras Enferm 2016; 69(2): 366-373.
37. Kocaman N. Konsültasyon liyezon psikiyatrisi hemşireliği ve genel hastanede psikososyal bakım. Türkiye Klinikleri Dahili Tıp Bilimleri Psikiyatri Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Özel Sayısı 2006; 47: 97-107.
38. Şimşek N. Madde kullanım bozukluğu olan birey ve ailesinin hemşirelik bakımı. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2010; 1(2): 96-99.
39. Evli M, Albayrak E. Madde bağımlılığında hemşirelik. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2020; 7(2):10-14.
40. Sağlık Bakanlığı. Hemşirelik yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110419-5. htm (26 Nisan 2021’de ulaşıldı).
41. Imkome EU. Nursing Care for Persons with Drug Addiction. Zhao F, Li M (editors). Drug Addiction. London: Intech Open, 2018: 49-72.
42. Dönmez A. Tamamlayıcı, Somatik ve Yaratıcı Terapiler. Çam O, Engin E (editörler). 3. Baskı. Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Psikiyatri Hemşireliği Bakım Sanatı. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevleri, 2021: 968-977.
43. Karimi Z, Rezaee N, Shakiba M, Navidian A. The effect of group counseling based on quality of life therapy on stress and life satisfaction in family caregivers of ındividuals with substance use problem: a randomized controlled trial. Issues Ment Health Nurs 2019; 40(12): 1012-1018.
44. Bager P, Vilstrup H. Post-discharge brief intervention increases the frequency of alcohol abstinence—a randomized trial. J Addict Nurs 2010; 21(1): 37-41.
45. Zhuang SM, An SH, Zhao Y. Effect of cognitive behavioural interventions on the quality of life in Chinese heroin‐dependent individuals in detoxification: a randomised controlled trial. J Clin Nurs 2014; 23(9-10): 1239-1248.
46. Ng SM, Rentala S, Chan CL, Nayak RB. Nurse-led body–mind–spirit based relapse prevention ıntervention for people with diagnosis of alcohol use disorder at a mental health care setting, India: a pilot study. J Addict Nurs 2020; 31(4): 276-286.
47. James GD, Britton G R, Sobczak J, et al. A pilot randomized, placebocontrolled, double-blind trial of a multistep herbal program for assisting smokers to quit. J Addict Nurs 2012; 23(4): 231-240.
48. Becker SJ, Helseth SA, Janssen T,et al. Parent SMART (substance misuse in adolescents in residential treatment): Pilot randomized trial of a technologyassisted parenting intervention. J Subst Abuse Treat 2021; 128: 108457.
49. Paris M, Silva M, Añez-Nava L, et al. Culturally adapted, web-based cognitive behavioral therapy for Spanish-speaking individuals with substance use disorders: A randomized clinical trial. Am J Public Health 2018; 108(11): 1535-1542.
50. Lotfalian S, Spears CA, Juliano LM. The effects of mindfulness-based yogic breathing on craving, affect, and smoking behavior. Psychol Addict Behav 2020; 34(2): 351-359.
51. Esposito-Smythers C, Spirito A, Kahler CW, et al. Treatment of co-occurring substance abuse and suicidality among adolescents: a randomized trial. J Consult Clin Psychol 2011; 79(6): 728-739.
52. Stapinski LA, Sannibale C, Subotic M,et al. Randomised controlled trial of integrated cognitive behavioural treatment and motivational enhancement for comorbid social anxiety and alcohol use disorders. Aust N Z J Psychiatry 2021; 55(2): 207-220.
53. Wang D, Zhu T, Zhou C, Chang YK. Aerobic exercise training ameliorates craving and inhibitory control in methamphetamine dependencies: a randomized controlled trial and event-related potential study. Psychol Sport Exerc 2017; 30: 82-90.
54. Rigter H, Henderson CE, Pelc I, et al. Multidimensional family therapy lowers the rate of cannabis dependence in adolescents: A randomised controlled trial in Western European outpatient settings. Drug Alcohol Depend 2013; 130(1-3): 85-93.