Makalede XIX yüzyılın sonu XX yüzyılın başlarında Nahçıvan'da mescid okulları ve medreselerı incelenmiş ve araştırılmıştır. Bu zaman öğrenilmiştir ki, XIX yüzyılın 60'lı yıllarında ülkede geniş kapsamı almış aydınlanma hareketi Nahçıvan'a da hayli etkilemiştir. Öyle ki, Nahçıvan kazasında ve bölgelerinde faaliyet gösteren okullarda öğrencilerin sayısı artmış, okul kütüphaneleri oluşturulmuş, resim, jimnastik, Latince meşğaleleri, tarım ve sanat derslerinin geçilmesine başlanmıştı. Bu dönemde Nahçıvan'da medeni-maarif ocakları düzenlenmiş ve okullarda laik bilimler öğretilmiştir. Nahçıvan bölgesinin maarifperver aydınları Azerbaycan'ın aydınlanma tarihine büyük katkılar vermişlerdir. XIX yüzyılın sonu XX yüzyılın başlarında Nahçıvan'da faaliyet gösteren m?dr?sl?r okullardan bir basamak yukarı olarak görülüyordu. Daha net ifadeyle okullar şimdiki dönemle karşılaştırıldığında orta okulların, medreseler ise yüksek okulların işlevini yerine getiriyordu. Ayrıca okullar medreselere hazırlık oluşturuyordu. Öyle ki, çocuklar medreselerde eğitim alamıyorlardı. Şunu da belirtelim ki, 1893 yılında okul ve medreselere yönetim kurallarında biraz değişiklik oldu. Öyle ki, bu kanuna göre Azerbaycan'da olduğu gibi Nahçıvan bölgesinde de faaliyet gösteren tüm okul ve medreseler genel idari organlara dahil edildi. Daha tam olarak, bu kanundan sonra okul ve medreseler bilavast? valilerin idaresine verildi

Mescid schools and madrasahs in Nakhichevan at the beginning of the XXth century in the late nineteenth century were examined in this paper. It is learnt that the enlightenment movement in the country during the 60's of the XIX century also greatly influenced Nakhichevan. The number of students increased in schools of Nakhchivan, school libraries were established; painting, gymnastics, Latin interests, agriculture and arts courses started to take place. In this period, contemporary-education was organized in Nakhchivan and secular sciences were taught in schools. The intellectuals of the Nahchevan region had great contributions to the history of Azerbaijan's enlightenment. The end of the XIX century was seen as a step up from the early schools of Nakhichevan in the early 20th century. More precisely, schools were functioning as secondary schools when compared to the current period, while madrasahs were functioning as higher schools. In addition, the schools were preparatory to madrasah. Children were not be able to get training in the madrasahs. It is important to point out that in 1893 there was a slight change in the rules of schools. According to this law, as in Azerbaijan, all the schools and madrasahs in Nakhchivan region were included in the general administrative bodies. More precisely, after this law, schools and madrasahs were appointed to the administration of the directly governors