TÜRKLERDE DAMGA GELENEĞİ VE NOGAY TÜRKLERİNİN DAMGALARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Türk kültüründe damga, tarih öncesi çağlardan günümüze kadar süregelmektedir. Türk boylarında damgalar taş, kaya, ağaç, halı, kilim, hayvanlar, süs eşyaları, kap-kacak, nazarlık, mimari yapılar, zırh, giyim-kuşam, silah, mezar taşları vs. gibi çok geniş kullanım alanı olan simgesel işaretlerdir. Damgalar, günümüzde kullanılan amblem, logo, arma ve marka gibi tanımlayıcı simgesel anlatımın en eski şekilleri olarak düşünülebilir. Damgalar, eski kültürlerin öğrenilmesinde, etnik grupların, kabile ve boy adlarının tespitinde önemli kaynaklardan biri sayılmaktadır. Bu çalışmada damga ve damganın kullanım alanları belirtilecektir. Ayrıca, Nogay Türklerine ait mezar taşlarından ve köylerde yaşayan yaşlılarla yapılan derlemelerden hareketle Baskakov tarafından tespit edilmiş olan 117 Nogay damgası ve bu damgaların ifade ettiği sembolik değerler üzerinde durulacaktır. Bu damgaların, 24 oğuz boyu ve diğer Türk boylarında ve Türkiye’de ortak olarak kullanılanları tespit edilecektir.

TURKS STAMP TRADITION A STUDY ON THE MARK OF TURKISH AND NOGHAİS

In Turkish culture stamp is going from prehistoric times to the present day . Stamps in the Turkish -sized stones , rocks , wood, carpets, rugs , animals, ornaments, pots and pans , amulets , architecture, armor, wear clothing , weapons, tombstones , etc. with a wide range of uses , such as are symbolic signs . Stamps are used today emblems , logos , emblems and considered as the oldest forms of symbolic expression such as brand identifiers . Stamps , the learning of ancient cultures , ethnic groups , one of the major sources are considered in the determination of tribal and boy This study uses the stamp and stamp shall be specified in the . In addition, belonging to the Turkish Nogai tombstones and the compilation of the elderly living in villages that have been detected by the motion Baskakov 117 Nogai stamp and will focus on the symbolic values expressed by this stamp . This mark of 24 in the Oguz tribes and other Turkish tribes in Turkey will be detected airports and shared.

Keywords:

stamp , stamp of Nogai etymology,

PDF

___

AKÇORAKLI, O. (1996), İsmail Onar, Kırım’da Tatar damgaları, Kırım Dergisi Kültür Yayını, Ankara.
AKSOY, M. (2011), Tarihi Kültürel Süreç İçinde Dil-Kimlik Ve Türk Damgaları S. 288,
Ağustos, Türk Yurdu, s. 133-140. ALYILMAZ, C. (2007), (Kök)Türk Harfli Yazıtların İzinde, KaraM Yay, Ankara .
ALYILMAZ, C. (2005), Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu, Kurmay Yay, Ankara .
ARAT, R. R. (2003), Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig, TTK yay. Ankara.
ARAT, R. R. (1999), Kutadgu Bilig, TDK Yay. Ankara.
ATALAY, B. (1991), Divanü Lûgat-it-Türk Dizini Endeks, TDK Yay. Ankara .
BASKAKOV, N. A. (1940), Nogayskiy Yazık İ Ego Dialekty, Gramamaticca Teksty, İ Slovar, Moskova.
BASKI, İ. (1995), Dobruca'daki Kırım Tatar Tamgaları, Emel Mayıs -Haziran, S. 208, s.11
BİLGEN, A. N. (2006), Çavlum Orta Tunç Çağı Nekropolü’nde Ele Geçen Lületaşı Mühür,
Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi www.e-sosder.com ISSN:1304-0278 Bahar, C.5, s.17
BULGAROVA, M. (2011), Türk Dilleri Sisteminde Nogay Türkçesi, Orhun Yazıtlarının
Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 121. Yüzyıl, III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2010, 1. C.1, Ankara , s.167-171.
CLAUSON, S. G.(1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford.
DOĞAN, İ. (2002), Doğu Avrupadaki Göktürk Runik İşaretli Yazıtlar, TDK yay. Ankara .
DOĞAN, İ. (2007), Kaşkay Runik Soy Damgaları İle Hazar ve Proto Bulgar Damgaları, IV.
Uluslar arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, 24-29 Eylül 2000, TDK Yay., Ankara , s.443- 4
ENVEROĞLU, İ. (2005), Çağdaş Azerbaycan Resim Sanatında Eski Türk Damgalarının
Etkisi, Selçuk Universitesi Sosyal Bilimler Ensitütüsü, Doktora Tezi, Konya. ERGİN, M. (2006), Orhun Abideleri, Boğaziçi Yay, İstanbul.
EYÜPOĞLU, İ. Z. (1988), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, İstanbul.
GABAİN, A. V. (2003), Eski Türkçe’nin Grameri, Çev: Mehmet Akalın, TDK Yay, Ankara.
GÜLENSOY, T. (1989), Orhun’dan Anadolu’ya Türk damgaları, TDAV Yay. İstanbul.
GÜLENSOY T. (1994), “Ahyal Çingiz Han .. Adlı Şeceredeki Taypa Adları, Damgaları,
Damga Adları ve Uranı” Prof. Dr. Saim Sakaoğlu ‘na 55. Yıl Armağanı, Elazığ, s. 25-34. GÜLENSOY, T. (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi
Sözlüğü, A-N, TDK Yay. Ankara. KAİRJANOV, Abay (2014), Türk Runik Alfabesinin Kökeni Hakkında Yeni Yaklaşımlar,
Çıngı, Kültür Sanat Edebiyat Dergisi, Mehmet İsmayıl’ın 75. Yıldönümü Hatırasına, Türk Dünyası Özel Sayısı, Yıl:5 Sayı:28 Kasım/Aralık 2014 s. 141-150.
Karakalpakların Urukları Sembolleri ve Damgaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-18778/h/ karakalpaklarinuruklarisembollerivedamgalari.pdf, (ET:15.07.2014).
KARATAYEV, O. (2002), “Türk Boylarında Tamgalar ve Eski Kırgız- Oğuz Etnik
Bağlantıları”, Türkler, Yeni Türkiye Yay, Ankara.C. 2, s.386-390. LESSING, F. D, (2003), Moğolca-Türkçe Sözlük 2 O-C (Z), Çev. Günay Karaağaç, TDK
Yay, MERT, O. (2007), Kemaliye’de Eski Türk izleri: Dilli Vadisindeki Petroglif ve Damgalar,
Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 34, Erzurum, s. 233- 2 Ankara . MERT, O. (2008), Öngöt Mezar Külliyesi Ve Külliyede Bulunan Damgalar, Atatürk
Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 36, Erzurum, s. 281-305. ŞANJARHAN, B. (2012), Çev: Emine Atmaca, Dilin İşaret Sistemiyle Dilin Damga Sistemi
Arasındaki Meselelerin İlişkisi Hakkında, Turkish Studies, Volume 7/1 Winter s.283-290. ŞAVK, Ü. Ç. (2013), Türkiye Nogayları Üzerine Gözlemler Ve Tespitler, Mesqşw’dan
Kelgenler TDD/JofEL, Yaz/Summer, s. 325-337. TEKİN, T. (2008), Orhon Yazıtları, TDK Yay. Ankara.
TIETZE, A.(2002), Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügâti, C.1, Simurg Yay., İstanbul Wien.
TOPRAK, F. (2011), Defter-i Cengiz-Nāme’de Boy Nişanları ve Damgalar, Turkish Studies Volume 6/1 Winter, s. 555-574.
Türkçe Sözlük (2005), TDK Yay. Ankara.
USER, H. Ş. (2006), Başlangıcından Günümüze Türk Yazı Sistemleri, Akçağ Yay, Ankara.
UYGUR, Sinan (2007), Dobruca’ da Türk mezarlıkları, Karadeniz Araştırmaları, S. 13, Bahar, s. 153-157.