Salih KALAYCI, Mutlu BARBAROS, Demet BAKIR

TÜRKİYE’DE GIDA İHRACATI, GIDA FİYATLARI VE ENFLASYON ARASINDAKİ NEDENSELLİĞİN ANALİZİ

Enflasyon ekonomik hayatta tüm karar alıcıları yakından ilgilendiren bir durumdur. Yüksek enflasyon sabit gelirlinin alım gücünün düşmesine, üreticinin maliyetinin artmasına ve ekonomik aktivitenin yavaşlamasına neden olmaktadır. İhracat ise bir ülkede üretilen mal ve hizmetlerin diğer ülkelere satılması ve ülkeye döviz geliri sağlanmasıdır. Bu sayede ihracat gerçekleştiren ülke ekonomik büyümeyi sağlayacak, yatırımları için gereken döviz girdisini sağlayacak ve zenginleşecektir. Türkiye‟de ekonomisini büyütmek ve döviz girdisini artırmak için ihracatını artırmıştır. Çalışmada kullanılan veriler 2003:2-2018:11 dönemini (190 gözlem) kapsamaktadır. Seriler, gıda ihracatı (GIDAEXP), gıda fiyatları endeksi (GIDATÜFE) ve tüketici fiyat endeksidir (TÜFE). Veriler TÜİK‟ten temin edilmiştir. Çalışmada öncelikle serilere Augmented Dickey-Fuller (ADF) birim kök testi uygulanmıştır. Birim kök sorunu içeren seriler farkı alınarak durağanlaştırılmış ve durağan haldeki seriler kullanılarak VAR model kurulmuştur. Kurulan VAR modelde serilere Granger Nedensellik Testi uygulanmıştır. Son olarak oluşturulan VAR modelde GIDATÜFE ile TÜFE‟nin gıda ihracatındaki şoklara nasıl tepki verdiğinin ölçülmesi için Etki-Tepki Analizi yapılmıştır. Yapılan bu analizler sonucunda gıda ihracatı ile gıda fiyatlarını arasında, gıda fiyatları ile enflasyon arasında nedensellik olduğu sonucuna varılmıştır.

FOOD EXPORTS IN TURKEY ANALYSIS OF CASUALTY BETWEEN FOOD PRICES AND INFLATION

Inflation is a term that concerns all decision-makers in economic life. High inflation causes decrease of purchasing power of fixed income investments, increasing the cost of production and deceleration of the economic activities. Export volume provides selling the goods and services to abroad in order to generate an income. Thus, economic growth will be ensured by attracting the foreign currency through export volume. Turkey increase export volume in order to raise the economic growth and attracting more foreign currency. The share of food exportation increases out of total export volume. Data is derived from statistical institutions of Turkey as monthly for both consumer price index and food export variables from 2003:2 to 2018:11 which includes 190 observation. The food export data are and CPI derived as dollar-denominated from TÜIK‟S official website. ADF unit root test is implemented for all series in order to make stationary. After converting all series from I(0) to I(1), VAR model is also implemented to make Granger causality test and impulse response analysis. According to results of empirical research, there is bi-directional relationship between food export and CPI.

PDF

___

ABDULLAH, M., KALİM, R. (2012). Empirical Analysis Food Price Inflation in Pakistan. World Applied Sciences Journal, 16 (7): 933 939. https://www.umt.edu.pk/icobm/proceedings/pdf/Paper6.pdf
ANWER, M. S., SAMPATH, R. K. (2000). Exports and Economic Growth, Indian Economic Journal, 47(3): 79-88.
ACET, H., ERDOĞAN, S., KÖKSAL, M. (2016). İthalat, İhracat ve Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Uygulaması, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16 31, 145-161. DOI: 10.30976/susead.302162
ASLAN, N. TERZİ, N., SİAMPAN, E. (2014). Türkiye‟de Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Ekonomik Büyüme ve Reel Döviz Kuru İle İlişkisi, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(10), 15-32, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/3988
BAYDUR, C. (2015). Post Keynesgil Makro Açıdan Türk Tarımında Enflasyon, Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, (5:2), 749-762. http://dergipark.gov.tr/ckuiibfd/issue/32905/365574
BAŞKAYA, Y. S., GÜRGÜR, T., ÖĞÜNÇ, F. (2008). İşlenmiş Gıda Fiyatlarını Belirleyen Faktörler. TCMB Çalışma Tebliği, No: 08/09.
BERBER, M , ARTAN, S . (2010). TÜRKĠYE'DE ENFLASYON - EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: (TEORİ, LİTERATÜR YE UYGULAMA). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18 (3-4), Retrieved from http://dergipark.gov.tr/atauniiibd/issue/2684/35228
BİLGİN, C, ŞAHBAZ, A. (2009). Türkiye‟de Büyüme ve İhracat Arasındaki Nedensellik İlişkileri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (1), 177-198. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/jss/issue/24247/257101?publisher=gantep
ÇIPLAK, U., M. E., YÜCEL, (2004). Ġthalatta Koruma Önlemleri ile Tarım ve Gıda Fiyatları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Araştırma Genel Müdürlüğü Çalışma Tebliği No:04/01, Ankara.https://www.researchgate.net/profile/Eray_Yucel/publication/24134482_Ithalatt a_Koruma_Onlemleri_ile_Tarim_ve_Gida_Fiyatlari/links/004635284f0994fed4000000/It halatta-Koruma-Onlemleri-ile-Tarim-ve-Gida-Fiyatlari.pdf?origin=publication_detail
EŞTÜRK, Ö., ALBAYRAK, N. (2018). Tarım Ürünleri-Gıda Fiyat Artışları ve Enflasyon Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, özel sayı, 147-158. DOI: 10.18092/ulikidince.353991
ERDEM, H. F. (2017). Gıda Enflasyonunun Enflasyon Belirsizliği Üzerine Etkisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, (7:14), 425-436. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/400353
EĞİLMEZ, M., KUMCU, E. (2012). Ekonomi Politikası, İstanbul: Remzi Kitap Evi.
ERDEN, L., ÇAĞATAY, O. (2011), Türkiye‟de Cari İşlemler ve Sermaye Hesapları Arasındaki İlişki, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (29:2), 49-67, http://dergipark.gov.tr/huniibf/issue/7865/103709
ERDAL, G., ESENGÜN ,K. VE ERDAL, H. (2008). Türkiye‟de Tarım ve Gıda Ürünleri Fiyatlarındaki Belirsizliğin Enflasyon Üzerindeki Etkileri. KMU İİBF Dergisi, 10(15). http://dergi.kmu.edu.tr/userfiles/file/aralik2008/65-79.pdf
EUSUF, M. A., AHMED, M. (2007). Causality Between Export And Growth: Evidence From South Asian Countries, MPRA Paper No. 21027. https://mpra.ub.uni- muenchen.de/21027/1/MPRA_paper_21027.pdf
FISCHER, S. (1993). The Role of Macroeconomic Factors in Growth, Journal of Monetary Economics, 32(3), 485-512.
KARADAŞ, E., MUTLUER, D., ÖZER, Y. B., AYSOY, C. (2006). Türkiye‟de İmalat Sanayindeki Firmaların Fiyatlama Davranışı. TCMB: Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü Çalışma Tebliği. No:06/02, Ankara.
KARACA, O. (2003). Türkiye‟de Enflasyon-Büyüme İlişkisi: Zaman Serisi Analizi, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (2), 247-255.
KIYMAZ, T., SAÇLI, Y. (2008). Tarım ve Gıda Ürünleri Fiyatlarında Yaşanan sorunlar ve Öneriler. Devlet Planlama Teşkilatı. Yayın No: DPT:2767
KÜÇÜKAKSOY., İ, ÇİFÇİ, İ., ÖZBEK, R. (2015). İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi: Türkiye Uygulaması, Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, (5:2), 691-720. Retrieved fromhttp://dergipark.gov.tr/ckuiibfd/issue/32905/365572
LAMB, R.L. (2000). Food Crops, Exports, And The Short Run Policiy Response Of Agriculture in Africa. Agricultural Economics, 22, 271-98. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/j.1574- 0862.2000.tb00075.x?purchase_referrer=scholar.google.com.tr&tracking_action=previ ew_click&r3_referer=wol&show_checkout=1
MOHANTY, M.S. M. KLAU. (2001). What Determines Inflation in Emerging Market Countries?, BIS Papers, No. 8: Modeling Aspects of the Inflation Process and Monetary Transmission Mechanism in Emerging Market Countries. https://www.bis.org/publ/bppdf/bispap08.pdf
ÖNER, H., İÇELLİOĞLU, C., ÖNER, S. (2018). Volatilite Endeksi (VIX) ile ilgili Gelişmekte Olan Ülke Hisse Senedi Piyasası endeksleri Arasındaki Engel-Granger Eş- Bütünleşme ve Granger Nedensellik Analizi, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, (10:18), 110-124, http://dergipark.gov.tr/marufacd/issue/39171/460670
PATA, U. K., YURTKURAN, S., KALÇA, A. (2016). Türkiye‟de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme: ARDL Sınır Test i Yaklaşımı, Marmara Üniversitesi iktisadi ve idari Bilimler Dergisi, (38:2), 255-271, https://www.researchgate.net/publication/312041262_Turkiye'de_Enerji_Tuketimi_ve_ Ekonomik_Buyume_ARDL_Sinir_Testi_Yaklasimi
SAREL, M. (1996). Nonlinear Effects of Inflation on Economic Growth, IMF Staff Papers, 43(1), 199-215.
SEVİNÇ, O., H. TORUN VE S. TÜMEN (2016). “Trade Policies and Domestic Food Prices: Evidence from an Abrupt Trade Sanction,” Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Yayımlanmamış Çalışma. http://tcmbblog.org/wps/wcm/connect/blog/tr/main+menu/analizler/dis+ticaret+penceres inden+gida+fiyatlari
TOGAN, S.; BERUMENT, H. (2011). Cari işlemler Dengesi, Sermaye Hareketleri ve Krediler, Bankacılar Dergisi, 78, 3-21, https://www.tbb.org.tr/Dosyalar/Arastirma_ve_Raporlar/togan.pdf
TARKUN, S., ERGÜR, H.O., AYDIN, A. F. (2014). İşlem Bazlı Manipülasyon irketlerinin Vektör Otoregresif Analizi ile İncelenmesi, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, (5:1), 37-57, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/39500
THIRLWALL, A. P., BARTON, C. A. (1971). Inflation and Growth: The International Evidence, PSL Quarterly Review, 24(98), 263-275.
YAPRAKLI, S. (2007). Ġhracat İle Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. ODTÜ Gelişme Dergisi, (34:1), 97-112. http://www.acarindex.com/odtu-gelisme-dergisi/ihracat-ile-ekonomik-buyume- arasindaki-nedensellik-turkiye-uzerine-ekonometrik-bir-analiz-21235#.XFbdBVwzZPY
YÜCE, G., AKINCI, M., YILMAZ, Ö. (2013). Finansal Kalkınma ile İktisadi Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Çok Ülkeli Bir Zaman Serisi Analizi, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, (4:8), 111-144, http://e-dergi- marmara.dergipark.gov.tr/download/article-file/3963
ZENGİN, A. (2000). Reel Döviz Kuru Hareketleri ve Dış Ticaret Fiyatları (Türkiye Ekonomisi Üzerine Ampirik Bulgular), C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, (2:2), 27- 41, http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/114.pdf
E KAYNAKLAR
1. http://tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30848
2.https://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=World-Development- Indicators
3. http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1014
4.https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Yayinlar/Rapor lar/Enflasyon+Raporu/
5. http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001
6. https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/download.aspx
7. http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046
8. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket