OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E CELAL NURİ’NİN DÜİÜNCESİNDE DEĞİŞEN BATILILAŞMA OLGUSU

Son dönem Osmanlı İmparatorluğu ve erken Cumhuriyet döneminin önemlidüşünürlerinden biri olan Celal Nuri, aynı zamanda gazeteci kimliği ile de, II. Meşrutiyet sonrasıBatılılaşmadan yana olan, Batıcı düşüncenin önde gelen temsilcileri arasında yer almaktadır.Yaşadığı dönemin toplumsal ve siyasal atmosferinden doğrudan etkilenen bir düşünür olarak,gazeteciliğe başladığı 1909‟dan itibaren, Osmanlı İmparatorluğu‟nun gerileme ve çöküşsebepleri üzerine tespitlerde bulunmuş ve çözüm önerileri üretmiştir. Fikirlerini, Batıyı merkezealan bir yaklaşım içinden şekillendiren Celal Nuri, Batılılaşmadan yana olan bu anlayışınıCumhuriyet‟in ilanından sonra da devam ettirmiştir. Batı ve Avrupa medeniyetine yönelik bakışaçısında ve nasıl Batılılaşmak gerektiği noktasında, şahit olduğu Balkan Savaşı, I. DünyaSavaşı, Osmanlı İmparatorluğu‟nun yıkılması ve Türkiye Cumhuriyeti‟nin inşası gibi siyasal vetoplumsal köklü değişimler ise, Batıya yönelik bakış açısında kimi zaman farklı konumlaralmasını da beraberinde getirmiştir. Nitekim, Osmanlı‟nın son döneminde Batılılaşmadan yanaolan düşünürler arasında ortaya çıkan “Tam Batılılaşma-Kısmı Batılılaşma” tartışmalarınıniçinde, seçmeci Batılılaşmadan yana olan bir düşünür olarak öne çıkmaktadır. Osmanlıİmparatorluğu‟nun çökmesi ve Cumhuriyet‟in inşası ile birlikte ise, bu yaklaşımında bir kırılmanınolduğu görülmektedir. Bu bağlamda, çalışmada, Osmanlı‟nın son döneminde Batıcı düşüncegeleneği içinde öne çıkan bir aydın ve gazeteci olarak, Celal Nuri‟nin Batı ve Avrupamedeniyetine yönelik bakış açısı ve düşünceleri, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi ayrımı dikkatealınarak tartışılmaktadır.

TRANSFORMATİON İN CELAL NURİ’S VİEW OF WESTERNİZATİON PHENOMENON FROM OTTOMAN TO REPUBLİC

Celal Nuri, intellectual of late period of Ottoman Empire and early age of New Republic, was one of leading representatives of western ideology with his journalist identity after Second Constitutional. Affected by social and political environmet, after beginning journalism in 1909, he had assesments on why Ottoman Empire had a decline and collapse period and declared some solution proposals. Structuring his ideas on center of West, he continued this style after New Republic was founded. At the point of his evaluation of Western civilization and how to structure Westernization, he was affected by political and social radical changes due to Balkans War, First World War, collapse of Ottoman Empire and foundation of New Republic thus his approach to Westernization fluctuated in some periods. Eventually he was seperated as a “partial westernization” supporter in an ambient intellectuals used to be a supporter of ”total or partial Westernization” at late periods of Ottoman Empire before collapse. After New Republic was founded, a transformation was observed in his approach. Therefore in this study, Celal Nuri standing out in Westernization ideology as an intellectual and journalist, is discused on basis of approach to Europe and West civilization, considering the transformation in Ottoman and Republic transition period.

PDF

___

ARSLAN, Cumhur, (2009), “Celal Nuri İleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Dönemler ve Zihniyetler, C:IX, (Ed. Ö. Laçiner), İstanbul: İletişim Yayınları, 1042- 1060.
BAĞLAMA, Cemil, (2000), Bir Geçiş Dönemi Aydını Olarak Celal Nuri (İleri) ve Görüşleri,Yayımlanmamış Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
BERKES, Niyazi, (2002), Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
BUZPINAR, Ş. Tufan, (2007), “Celal Nuri's Concepts of Westernization and Religion”, Middle Eastern Studies, 43:2, s. 247-258.
ÇELEBİ, Mevlüt, (1992), “Mütareke İstanbul‟unda bir İtalyan Dostu: Celal Nuri”, Tarih ve Toplum, C. XVIII, S. 108: s. 45-46.
DUYMAZ, Recep, (1991), Celal Nuri İleri ve Ati Gazetesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İLERİ, Celal, Nuri, (2002), “İslamiyet Mani-i Terakki Midir?”, (Haz. A. Ertuğrul), Tabula Rasa, S. 5: 241-262.
İLERİ, Celal Nuri, (2000), Türk İnkılabı, (Haz. R. Duymaz), Ankara: AKM Başkalığı Yayınları.
İLERİ, Celal Nuri, (1998), “Katılmadığımız Hareketler”, (Haz. Ö. Ozankaya), Ankara Üniversitesi BYYO Yıllık, S. 10: s. 142-147.
İLERİ, Celal Nuri, (1993), Kadınlarımız, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
KAHRAMAN, Hasan Bülent, (2002), “Bir Zihniyet, Kurum ve Kimlik Kurucusu Olarak Batılılaşma”, Modern Türkiye’deSiyasi Düşünce Modernleşme ve Batıcılık, C. III, (Ed. U. Kocabaşoğlu), İstanbul: İletişim Yayınları, 125-140.
KOLOĞLU, Orhan, (1992), “Celal Nuri‟nin Jeune Turc Gazetesi ve Siyonist Bağı”, Tarih ve Toplum, C. XVIII, S. 108: s. 366-368.
MARDİN, Şerif (2004), Türk Modernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
MARDİN, Şerif (2003), Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, 1895-1908, İstanbul: İletişim Yayınları.
TANSÜ, Yunus Emre, (2002), Batıcı Düşüncenin Etkili Bir Sözcüsü Olarak İçtihad Dergisi (1904-1932), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
TOKER, N. ve TEKİN, S. (2002), “Batıcı Siyasi Düşüncenin Karakteristikleri ve Evreleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık C.III, (Ed. U. Kocabaşoğlu), İstanbul: İletişim Yayınları, 82-106.
TUNAYA, Tarık Zafer, (2003), Türkiye’de Siyasal Gelişmeler1876-1938, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
TUNAYA, Tarık Zafer, (2010), Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
ÜLKEN, Hilmi Ziya, (2005), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları.
UYANIK, Seda, (2013), Osmanlı Bilim Kurgusu: Fenni Edebiyat, İstanbul: İletişim Yayınları.
UYANIK, Necmi, (2003), Siyasi Düşünce Tarihimizde Batıcı Bir Aydın Olarak Celal Nuri (İleri), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ulus, 5 Kasım 1938