MANKURTLAŞTIRMA VE ETNOPEDAGOJİ KAVRAMLARINA AYTMATOV GİBİ BAKMAK

Öz Bir toplumun eğitim sisteminin kurulması eğitim felsefesinin, işletilmesi ise eğitim politikasının bu amaçları gerçekleştirme doğrultusunda faaliyet göstermesiyle ilgilidir. Eğitim politikalarının oluşturulması ve sürdürülmesinde toplumun kültür değerlerine uyum ve çağın değerleri arasında bir dengenin kurulması zorunluluktur. Bunu yaparken eğitim üzerinde düşünceleri olan filozof, bilgin ve sanatçıların görüşlerinden istifade etmek, çalışmalardaki verimi ve eğitimdeki başarıyı artırır. Önemli bir sanatçı, devlet adamı ve düşünür olan Cengiz Aytmatov‟un geliştirdiği mankurt kavramı eğitim ve kültür politikalarının bir konusudur. İnsanlar kendiliğinden mankurtlaşmaz, başka biri onları mankurtlaştırır. Mankurtlaştırma; bir dıĢ gücün içerideki egemen sınıfla iĢbirliği yaparak ülkenin eğitim ve kültür politikalarını milletin aleyhine değiĢtirerek, ulusal kimliğinden uzaklaĢtırma, kendi toplumuna ve kültürüne yabancılaĢtırma, bilinçsizleĢtirme ve sömürüye açık hale getirme, sonra da yardım ediyormuĢ kanaati yaratarak toplumun zihnini yeniden kurgulayıp sömürgecilerin zihinsel kölesi durumuna getirmek için milleti kendi değerlerine düĢman etmeyi anlatan sosyo-kültürel bir kavramdır. Bu süreçten geçenler “mankurt” olarak toplumdaki yerini alır. Bu çalıĢmada Aytmatov‟un eğitim biliminin konularından biri haline getirdiği insan zihninin sömürgeleĢtirilmesinden hareket edildi. Aytmatov‟un bu probleme neden ilgi duyduğundan hareketle, ulaşmış olduğu mankurtlaştırma durumunun analizi yapıldı. Aytmatov‟un eğitim bilimlerine bir katkı olarak ortaya koyduğu ekolojik-etnopedagog özelliği gösterildi. Eğitim politikalarının sık sık değiştiği ülkelerde eğitimdeki millîlik niteliğinin aşındırılmasının mankurtlaşmaya yol açtığı için, eğitim politikası uygulayıcılarının eğitimin millîliğini özenle korumaları gerektiği ortaya çıkmaktadır. Çalışmanın en önemli çıkarımı, eğitim sürecindeki tarafların gelenekten gelen ampirik bilgiyi ve sosyal-kültürel değerler deposu olan etnopedagojiyi göz önünde bulundurmalarıdır.

Anahtar Kelimeler:

MankurtlaĢtırma, eğitim politikası, etnopedagoji, Cengiz Aytmatov

PDF

___

AKDAĞ, Mustafa, (1963), Celâlî İsyanları. 1550-1603. Ankara: Ankara Üniversitesi, DTCF Yayınları.
AKMATALİYEV, Abıldacan, (1998), Cengiz Aytmatov’un Dünyası. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
ALİMBEKOV, Akmatali, (2017), “Cengiz Aytmatov‟un Eserlerinde Eğitim”. Uluslararası Her Yıl Bir Büyük Türk 4: Cengiz Aytmatov Bilgi İöleninde sunulan bildiri. 27-28 Kasım 2017. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
ALİYEV, İsmayıl, (2002), Orta ümumtehsil mekteplerinde telim-terbiyenin keyfiyetinin yükseldilmesine etnopedaqoji materiallardan istifadenin te‟siri. Azerbaycan Respublikası Tehsil Nazırlığı Azerbaycan Respublikası Tehsil Problemleri İnstututu. Yayınlanmamış doktora tezi. Bakı.
ASSMANN, Jan, (2015), Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. İkinci baskı. Çev. Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
ATATÜRK, Kemal, (1969). Nutuk. Cilt II. Türk Devrim Tarihi Enstitüsü. Dokuzuncu basılış. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
ATAY, Ayten, (2008), “Mankafa”, “mankurt” kelimeleri ve “an man” İaşkınlık Sözü Üzerine. Dil Aratırmaları Dergisi. Sayı: 3. Güz 2008. Ss. 87-98.
AYTMATOV, Cengiz, (1991), Cengiz Han’a Küsen Bulut. (Çev. R. Özdek). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
AYTMATOV, Cengiz, (2000), Gün Olur Asra Bedel. Dokuzuncu basım. (Çev. R. Özdek). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
AYTMATOV, Cengiz, (2017a), Beyaz Gemi. 61. Basım. (Çev. R. Özdek). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
AYTMATOV, Cengiz, (2017b), Elveda Gülsarı. Birinci Baskı. (Çev. M. Özgül). İstanbul: Nora Kitap.
AYTMATOV, Cengiz, (2017c), Dii Kurdun Rüyaları. (Çev. İ. Dalyan). İstanbul, Nora Kitap.
AYTMATOV, Cengiz, İahanov, Muhtar, (2015), afak Sancısı. Ankara: Bengü
AYTMATOV, Çingiz, (2015), Gün Var Əsrə Bərabər. (Çev. İ. İbrahimov). Bakı: Qanun Nəşriyyatı.
AYTMATOVA, Roza, (2011), Tarihin Ak Sayfaları. (Çev. O. Söylemez) Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
BALCI, Ali, (2005), Açıklamalı Eğitim Yönetimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Tekağaç Yayınları.
BEREJNOVA, L. N., NABOK, İ. L., ve İÇEGLOV, V.İ. (2013), Etnopedagogika. Moskva: İzdatelskiy tsentr “Akademiya”.
CONNERTON, Paul, (2014), Toplumlar Nasıl Anımsar? (Çev. A. İenel). İkinci basım. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
CONNERTON, Paul, (2014b), Modernite Nasıl Unutturur? (Çev. K. Kelebekoğlu). İkinci baskı. İstanbul: Sel Yayıncılık.
ÇINAR, İkram, (2012), Neden ve Nasıl Mankurtlatırılıyoruz. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
ÇINAR, İkram, (2014), “Türk eğitim politikasında Batı etkisi: Bitmeyen Batılılaşma”. TuranSam: Turan Stratejik Aratırmalar Dergisi. İlkbahar, Cilt VI, Sayı 22. Ss. 20-51.
ÇINAR, İkram, (2016), “İehriyar‟ın Eğitim Anlayışı / Shahriar‟s Approach to Education” Turkish Studies – International Periodical for the Languages and History of Turkish or Turkic – ISSN: 1308 – 2140. Volume XI / 19 Fall 2016. www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/Turkish Studies.11219, p.245-266.
ÇINAR, İkram, (2017), Etnopedagojik Yaklaşım: Ahıska Türkleri. Uluslararası Ahıska Türkleri Sempozyumu. 11-13 Mayıs 2017. Bildiri. (Ed. H. Akın) Erzincan Üniversitesi, Erzincan. Cilt I. Ss. 329-341. E-Kitap. Online:
DIYKANBAYEVA, Mayramgül, (2015), “Hatıralar Işığında Cengiz Aytmatov ve Eserleri.” Uluslararası Türkçe Edebiyat, Kültür ve Eğitim Dergisi (TEKE). Sayı: 4/1. Ss. 169-188.
DURMAZ, Ramazan, (2007), “Tanrı Dağlarının Karlı Doruklarından Aral Gölüne Akan Irmak: Cengiz Aytmatov.” Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi. Sayı 24. Ss. 55-63.
HUYSSEN, Andreas, (1999), Alacakaranlık Anıları (Bellek yitimi kültüründe zamanı belirlemek) Çev. K. Atakay. İstanbul: Metis Yayınları.
IMS, Gunvald, (2012), “The Irony of the Mankurt Motive in Chingiz Aitmatov‟s the Day Lasts more than a Hundred Years (1980). New Questions on Literary Cristicism. İstanbul: DAKAM Publishing.
İNAN, Afet, (2009), Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler. Sekizinci baskı. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
İNAYET, Alimcan, (2017), “Çin‟in Mitostratejik Yöntemi ve Asimilasyon.” Uygur Medeniyeti Araştırmaları Kongresinde sunulan bildiri. 11-12 Kasım 2017. İstanbul. Uygur Akademisi ve İbn Haldun Üniversitesi.
KAPLUHAN, Erol, (2014), “1921 Maarif Kongresi‟nin Türk Eğitim tarihindeki yeri ve önemi”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi. Yıl 5, Sayı 8. Ss. 123-134.
KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri, (1971), Atatürk: Bir Tahlil Denemesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
KOLCU, Ali İhsan, (2002), Bozkırdaki Bilge: Cengiz Aytmatov. İstanbul: Akçağ Yayınları.
KOLCU, Ali İhsan. (2008), Cengiz Aytmatov Üzerine Yazılar. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
KORKMAZ, Ramazan, (2016), Aytmatov Anlatılarında Ötekileme Sorunu ve Dönü İzlekleri. Dördüncü baskı. İstanbul: Kesit Yayınları.
KÖMLEKSİZ, Müfit, ALİMBEKOV, Akmatali, ve ÇELİKBAY Ayhan, (2002), Açıklamalı Eğitim Terimleri Sözlüğü: Kırgızca, Türkçe, Rusça, İngilizce. (Red. Salican Cigitov) Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
McCARTHY, Justin, (2014), Ölüm ve Sürgün: Osmanlı Müslümanlarının etnik kıyımı (1821-1922). İkinci baskı. (Çev. F. Sarıkaya) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
ÖZEN, Sabiha, (1992), Cengiz Aytmatov, “Her yazar kendi halkı için yazmayı nazarda tutar” Mülakat. Dergâh Dergisi. Sayı 24. İubat 1992. S. 12,13,20.
RESULZADE, Mehmet Emin, (1990). Azerbaycan Cumhuriyeti (Keyfiyet-i teekkülü ve imdiki vaziyeti). İstanbul: İrfan Yayıncılık.
SÖNMEZ, Sevcan, (2012), Sinema ve Toplumsal Bellek. Son Dönem Türk Sinemasında Travmatik Temsiller. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
SUSAM, Asuman, (2015), Toplumsal Bellek ve Belgesel Sinema. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
TEKİN, Talat, (2003), Orhon Yazıtları: Kül Tigin, Bilge Kağan, Tonyukuk. (Haz. M. Ölmez), İstanbul: Yıldız.
TROUILLOT, Michel-Rolph, (2015), Geçmii Susturmak: Tarihin Üretilmesi ve İktidar. (Çev. S. O. Zeybek) İstanbul: İthaki.
TTK (Türk Tarih Kurumu), 2014, Türk Tarihinin Ana Hatları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
YAVUZ, Nihal, (2016), “Cengiz Aytmatov‟un „Beyaz Gemi‟ Adlı Eserinden Hareketle Halk Anlatılarının Çocukların Bilişsel ve Duyuşsal Gelişimlerine Etkisi.” Baskent University Journal of Education. 2016 3(1), 53-57.
YİĞİT, Ali Ata, (1992), İnönü Dönemi Eğitim ve Kültür Politikası. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
ZEYREK, Yunus, (1999), IV. Sultan Murad’ın Revan ve Tebriz Seferi Ruznamesi. Ankara: Kültür Bakanlığı.