KIRGIZİSTAN VE KAZAKİSTAN’DA BAĞIMSIZLIK SONRASI DEĞİŞEN SİYASAL SİSTEMİN DOĞASI VE KAMU YÖNETİMİ REFORM SÜREÇLERİ

Öz SSCB’nin, 1991 yılında dağılması sonrasında süreç, Orta Asya’da birçok cumhuriyetin bağımsızlıklarını ilan etmeleri ile sonuçlanmıştır. Bağımsızlığını ilan eden ülkeler, Sovyet yönetiminden kalan sosyal, siyasal ve ekonomik sorunların yanı sıra bağımsız bir devlet haline gelmenin uygulamada doğurduğu güçlüklerle de baş etmek durumunda kalmışlardır. Bu ülkeler için sosyalist sistemin çöküşünün ardından ortaya çıkan ideolojik boşluğa ek olarak meşru, güvenilir resmi devlet kurumlarını oluşturma gerekliliği de gündeme gelmiştir. Ancak eski dönemin uzun yıllara dayalı yerleşmiş uygulama ve alışkanlıkları, yüzünü liberal demokrasiye dönmüş ülkelerin siyasal sistemleri ve reform süreçleri önünde en büyük bariyerler olmuştur. Kırgızistan ve Kazakistan ülke örnekleriyle, özellikle kamu yönetimi alanında süregelen değişimin farklılık ve benzerlik temalı açıklamaları, çalışmada karşılaştırmalarla yer edinmektedir. Bu çerçevede çalışmanın amacı, Orta Asya’daki Türkî Cumhuriyetlerin yaşadığı bu dönüşüm süreci içinde, Kırgızistan ve Kazakistan ülke örnekleri temelinde, siyasi ve kamu yönetimi reform süreçlerindeki benzerlik ve farklılıklar üzerinden bir değerlendirme yapmaktır. Bu kapsamda çalışmada, benzer tarihi süreçlerden geçen iki ülkenin, siyasal ve kamusal sistemlerinin benzerlik ve farklılık noktaları; siyasal sistemin değişimi, yeni kurumlara geçişte yaşanan sorunlar, rüşvet ve yolsuzluk, demokrasiye geçiş süreçleri, e-yönetişim ve yerel yönetim reformları bağlamındaki gelişmelerden hareketle değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

İdeoloji Transferi, , Demokratikleşme, , Siyasal Kültür,

PDF

___

AĞIR, O. ve SAYIN, M. (2019). “Kazakistan ve Kırgızistan Siyasal Sistemlerinin Karşılaştırılması”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.XIX, S.1: s.23-41.
AKÇALI, P. ve MURZAEVA D. (2012) “Legacy Of The Sovıet Unıon And Democratıc Transıtıon: The Case Of Kyrgyzstan”, OAKA, C.VII, S.14: s. 36-65.
ALKAN H. (2007). “Seçkinler Rekabeti Ve Otoriter Kurumsallaşma Arasında Kurumsallaşma Arasında Kazakistan’da Siyasal Sistem Kazakistan’da Siyasal Sistem”, OAKA, C.II, S.4: s.1-28.
ALKAN, H. (2011). Orta Asya Tük Cumhuriyetlerinde Siyasal Hayat ve Kurumlar, Ankara: Usak Yayınları.
ASANBEKOVA A. (2009). Yerel Yönetim Reformları: Türkiye Ve Kırgızistan’daki Reformlar Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
AVCU, S. A. ve ZHOLDASBEKOVA, A. (2018). “Kazakistan”, Çolpan Yaldız, A. ve Yılmaz, M. (ed.), Bağımsızlıklarının Yirmi Yedinci Yılında Türk Cumhuriyetleri içinde (ss. 119-196), Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı Yay.
BAİMYRZAEVA, M. (2005) “Institutional Reforms in Kyrgyzstan”, Central Eurasian Studies Review Publication of the Central Eurasian Studies Society, C.IV, S.1: s.29-34.
BAİMYRZAEVA M. (2011a) “Kyrgyzstan’s Public Sector Reforms: 1991–2010”, International Journal of Public Administration, S. 34: s.555–566.
BAİMYRZAEVA, M. (2011b) “Analysıs Of Kyrgyzstan’s Admınıstratıve Reforms In Lıght Of Its Recent Governance Challenges”, International Public Management Review, C.XII, S.1: s.22-47.
BUDAK, L. (2010). “Kazakistan’da Medya, 2000’li Yıllar Gelişmeler ve Temel Sorunlar”, Türkbilim Dergisi, S.3: s.47-59.
ÇAĞLAR, A. (2018). “Kazakistan’da Devlet, Dini Yaşam ve Sivil Toplum”, Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, S.6: s.71-85.
ÇETİN, N. (2017). “Kazakistan’da Başkanlık Sistemi’nin Gelişimi: Dünden Bugüne”, Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi: Türkistan Forumu III Bildiri Kitabı içinde (ss. 894-916), Türkistan: Ahmet Yesevi Üniversitesi.
ÇETİNKAYA, Ö. ve JOLDOSHEV, K. (2006). “Kırgızistan’da Özelleştirme Uygulamaları ve Etkileri”, Akademik Bakış Dergisi, S.9: s.1-33.
ÇOKGEZEN, M. (2004). “Corruption in Kyrgyzstan: The Facts, Causes And Consequences”, Central Asian Survey, C.XXIII, S.1: s.79–94.
DEMİREL, D. (2010). “Yönetişimde Yeni Boyut: E-Yönetişim”, Türk İdare Dergisi, S.466: s.65-94.
DİAMOND, L. (2002). “Elections Without Democracy Thinking about Hybrid Regimes”. Journal of Democracy, C. XIII, S.2: s.21-35.
DOĞAN, K. C. ve USTAKARA, F. (2013). “Kamuda Bir Yapılanma Dönüşümü Olarak E-Devlet ve E-Yönetişim İlişkisi Üzerine”, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, C.II, S.3: s.1-11.
EGELİ H. ve ÖZEN A. (2008). “Kırgızistan’da Mali Sistemin Yeniden Yapılandırılması Çerçevesinde Bütçede Reform Arayışları”, Sosyal Bilimler Dergisi, S.19: s.13-31.
EDMUNDS, T. (2004) “The Environmental Movement in Kazakstan”, (Ed. Stephen Hussey, Paul Richard Thompson), Environmental Consciousness: The Roots of a New Political Agenda içinde (ss.139-160), London: Transaction Publisher.
EROL, M. S. (2019) “Tokayev’in Ulusa Sesleniş Konuşması: Kazakistan’ın İkinci Atılımı”, https://ankasam.org/tokayevin-ulusa-seslenis-konusmasi-kazakistanin-ikinciatilimi/ (Erişim Tarihi: 30.03.2020).
ERTAŞ H. ve SEVİNÇ, İ. (2014). “Orta Asya Ülkelerinde Kamu Yönetiminin Dönüşümü”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Dr. Mehmet YILDIZ Özel Sayısı: s.45-55.
GÖKÇE, A. F. (2014). “Çağdaş Türk Devletleri Kamu Yönetiminde Denetim Sistemi Olarak Ombudsmanlık”, Afro Avrasya Coğrafyasında Kamu Yönetimi Uygulamaları ve Sorunları içinde (ss.639-659), Ankara: TODAİE.
HAKTANKAÇMAZ, M.İ. (2009) “Ülkeler Arasında Reform Transferi” Türk İdare Dergisi, S.463-464: s.81-198.
IBRAYEVA, A.R. ve NEZHİNA, T. (2013). “Public Sector Reforms in Kazakhstan”, Liebert, S., Condrey, S. E. ve Goncharov, D. (Ed.), Public Administration in PostCommunist Countries Former Soviet Union, Central and Eastern Europe, and Mongolia içinde (ss.43-69). Boca Raton: CRC Press.
JOLDOSHOV, A. (2010). “Kırgızistan’da Demokrasi Sorunu”, Praksis, S.23: s.173- 204.
KADYRZHANOV, R. (2005), Decentralization and Local Self-Government in Kazakhstan: An Institutional Analysis, Indiana University.
KALAMBEKOVA, B. (1996). “Kırgızistan: Nereden Nereye ve Nasıl?”, Bilig-2, Yaz: s.7- 10.
KASYMOVA, J.T. (2013). Reformıng Local Government In Developıng Countrıes: Implementatıon Of a Partıcıpatory Budgetıng Process In Kyrgyzstan, New Jersey.
KHAİRMUKHANMEDOV, N. (2017). “Structural Characteristics and Problems of the Presidential System in the Republic of Kazakhstan”. International Journal of Social Sciences and Education Research, C.III, S.5: s.1432-1451.
KONCA, K. A. (2012). Kazakistan Ülke Raporu, https://atam.gov.tr/wpcontent/uploads/Kazakistan_Ulke_Raporu_2013-4.pdf (Erişim Tarihi: 10.04.2020).
KUBİCEK, P. (1998). “Authoritarianism in Central Asia: Curse or Cure?”. Third World Quarterly, C.XIX, S.1: s.29-44.
LAUMULİN, M. (1999). Uluslararası İlişkilerde Kazakistan: Güvenlik, Jeopolitika, Siyaset, Bilim. Almatı: KC Cumhurbaşkanlığı Kazakistan Stratejik Araştırmalar Enstitüsü.
LİEBERT, S. (2014) “Challenges of Reforming the Civil Service in the Post-Soviet Era: The Case of Kyrgyzstan”, Review of Public Personnel Administration, C.XXXIV, S.4: s.403-420.
LİEBERT, S. ve TİULEGENOV, M. (2013). “Public Administration in Kyrgyzstan”, Public Administration in Post-Communist Countries Former Soviet Union, Central and Eastern Europe, and Mongolia, (Eds.) S. Liebert, S. Condrey and D. Goncharov, CRC Press,
MAKHMUTOVA, M. (2001). “Local Government in Kazakhstan”, (Eds). I. Munteanu and V. Popa, In Developing New Rules in the Old Environment: Local Government in Eastern Europe, in the Caucasus and Central Asia içinde (ss.407-431). Budapest: Open Society Institute.
MARAT E. (2012). “Kyrgyzstan: a Parliamentary system Based on inter-elite Consensus”, Demokratizatsiya The Journal of Post-Soviet Democratization, September: 325-344.
NARMAMBETOVA, A. ve Akman, Ç. (2018) “Kırgızistan Cumhuriyeti’nde Yerel Yönetimleri”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C.VI, S.13: s.457-475.
NIAZALIEV O. (2004) Failed Democratıc Experience In Kyrgyzstan: 1990-2000, The Graduate School Of Socıal Scıences of Mıddle East Technıcal Unıversıty.
OECD (2017). Reforming Kazakhstan Progress, Challenges and Opportunities https://www.oecd.org/eurasia/countries/OECD-Eurasia-Reforming-Kazakhstan-EN.pdf (Erişim Tarihi: 10.04.2020).
ÖZER, M. A. ve OTYZBAY, Z. (2018). “Türkiye ve Kazakistan Örneğinde E-Devlet Uygulamalarının Kamu Yönetiminde Verimliliğe Etkisi”, Verimlilik Dergisi, S.4: s.71- 91.
PURTAŞ, F. (2006). “Kazakistan’da Sivil Toplum Kuruluşları, İç ve Dış Politikaya Etkileri”, OAKA, C.I, S.1: s.1-18.
SAĞDIÇ, H. (2019). “Kazakistan’da 2019-Cumhurbaşkanı Erken Seçimi Ve Sonrasında Yaşanan Gelişmeler”, Uluslararası İdil - Ural ve Türkistan Araştırmaları Dergisi (Ijvuts), C.I, S.2: s.177 - 207.
SAKINÇ, S. (2005). “Kırgızistan’da Demokratik Yerinden Yönetim: Reform Uygulamalar ve Sorunlar”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, C.XII, S.2: s.197-210.
RANOV, Z. (2017). “Kazakistan ve Türkiye’de Yerel Yönetimler: Mali Perspektiften Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ROBERTS S. (2012). “Doing the Democracy Dance in Kazakhstan: Democracy Development as Cultural Encounter”. Slavic Review, C.LXXVII, S.2: s.308-330.
TATİMOV, M. (1993). Kazak Alemi. Almatı: Atamura.
TOKTOGULOV, B. ve KARAMATOV, O. (2018) “Kırgızistan”, Çolpan Yaldız, A. ve Yılmaz, M. (ed.), Bağımsızlıklarının Yirmi Yedinci Yılında Türk Cumhuriyetleri içinde (ss. 197-282), Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı Yay.
TURKPA (2012). “Türk Cumhuriyetleri Anayasaları”, https://www.turkpa.org/file/330_1500543034_8416.pdf (Erişim Tarihi: 10.04.2020).
YERELİ, A.B., ATSAN, E. ve KIZILTAN, M. (2015) “Yolsuzlukla Mücadelede EYönetişim ve Kırgızistan’daki Durum”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.IV, S.1: s.129-150.
YILMAZ, S. (2016). Kazakistan’ın Türkiye Politikası: İç Yapı, Söylem, Dış Politika ve Lider Etkeni, Ankara: Nobel Yayıncılık.
YILDIRIM, C. (2018). “Seçim Sonrası Kırgızistan’ın Geleceği”, https://www.timeturk.com/secim-sonrasi-kirgizistan-in-gelecegi/yazar-858166. (Erişim Tarihi:13.04.2020).
“Kazakistan Tokayev Yönetiminde Güven ve İtibarla Yol Alıyor”, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/kazakistan-tokayev-yonetiminde-guven-ve-itibarla-yolaliyor/1772957 (Erişim Tarihi: 30.03.2020).
“Kazakistan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri”, https://siyasetdergisi.com.tr/kazakistancumhurbaskanligi-secimleri/ (Erişim Tarihi: 30.03.2020). “Kazakistan’ın Siyasi Görünümü” http://www.mfa.gov.tr/kazakistan-siyasigorunumu.tr.mfa (Erişim Tarihi: 30.03.2020).
“Yolsuzluk Algı Endeksi 2019 Verileri Açıklandı”, https://www.seffaflik.org/2018- yolsuzluk-algi-endeksi-aciklandi/, (Erişim Tarihi: 01.04.2020).
“Kazakistan’da Expo 17 Tutuklaması” https://www.haberler.com/kazakistan-da-expo2017-tutuklamasi-7414798-haberi/, (Erişim Tarihi: 01.04.2020).
“Kazakhstan Unveils 100 Concrete Steps to Implement Institutional Reforms” https://astanatimes.com/2015/05/kazakhstan-unveils-100-concrete-steps-to-implementinstitutional-reforms/, (Erişim Tarihi: 01.04.2020).
“Kazak Lidere Sınırsız İktidar”, http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2007/05/070518_kazakistan.shtml, (Erişim Tarihi: 07.04.2020).
“Kazakistan’da Seçimler ve Demokratikleşme Süreci”, http://turksam.org/kazakistan-dasecimler-ve-demokratiklesme-sureci, (Erişim Tarihi: 07.04.2020).
“Kazakistan’da Suikast Zanlıları Tutuklandı”, https://www.amerikaninsesi.com/a/a-17- 2006-02-20-voa15-88043297/852961.html, (Erişim Tarihi: 07.04.2020).
“2030 İçin 10 Hedef”, https://www.turkiyegazetesi.com.tr/Genel/a328005.aspx (Erişim Tarihi: 11.04.2020).
“Kazakhstan Unveils 100 Concrete Steps to Implement Institutional Reforms”, https://astanatimes.com/2015/05/kazakhstan-unveils-100-concrete-steps-to-implementinstitutional-reforms/ (Erişim Tarihi: 11.04.2020).
“Kazakistan 2050 Stratejisi”, https://tasam.org/Files/Icerik/File/kazakistan_- _2050_stratejisi_2ed088a6-ffd2-4202-8a38-b0a42a571fee.pdf (Erişim Tarihi: 11.04.2020).
“Kırgızistan”, https://freedomhouse.org/country/kyrgyzstan (Erişim Tarihi: 19.04.2020).
“Kırgızistan’ın Siyasi Görünümü”, http://www.mfa.gov.tr/kirgizistan-siyasigorunumu.tr.mfa (Erişim Tarihi: 19.04.2020).