Özkul ÇOBANOĞLU

KAZAK HALK KÜLTÜRÜNDE “KAM”DAN “BAKSI” VE “EMÇİ”YE DÖNÜŞÜMLER

Öz Bu çalıĢmada ĠslâmlaĢma sürecinde “kam”dan “baksı” ve “emçi”ye dönüĢüm sürecini aydınlatmak ve söz konusu süreçte ortaya çıkan sosyo-kültürel süreklilik ve değiĢmeleri dünya görüĢü (worldview) ve halk felfefesi merkezli olarak neden-sonuç iliĢkisi içinde ortaya koymaktır. Bu nedenle Türkistan ve civarında yapılan alan araĢtırmalarıyla elde edilen verilerin ıĢığında söz konusu temel kavramlarda meydana gelen dönüĢümler ve bunların mahiyeti ele alınmaktadır. YaklaĢık üçbin yıllık süreçte Avrasya tarihinin belirleyicisi konumunda olan Türkler, bugün 250 milyona yakın bir nüfusun pek çok faktöre bağlı olarak 40’a yakın sosyo-kültürel alt grup halinde organize olmasına rağmen aynı dünya görüĢünü paylaĢtığını söyleyebiliriz. Bu çalıĢma birlik ve bütünlüğün temelinde yatan olguların baĢında bulunan Türk kültür ekolojisinin halk hayatı ve dinini baĢlangıçtan itibaren oluĢturan ve kendine has kültürel temeller üzerinde dönüĢtürerek yaĢatan kurumsal yapının “kam”dan, “baksı” ve “emçi”ye dönüĢmesi üzerine odaklanmıĢtır. Bu bağlamda her yeni dinin içselleĢmesi tecrübesi dıĢtan gelen ve bir “dıĢ mesele” olan bir fütühhattan ziyade toplumsal ve sosyal bir “iç mesele” ve kültürel bir tenevvuata dönüĢür. Yeni dini kabul eden toplumun toplumsal birikimi anlamında kültürü aldığı sembolleri ve kabul ettiği amentüyü binlerce yıllık yeryüzü tecrübesi ve gündelik yaĢam pratiğinde yeniden yorumlayarak içselleĢtirir. Kazak halk kültüründe yerel ve hakim sosyokültürel doku olan Türk kültür ekolojisinde de, “kam”dan, “baksı” ve “emçi”ye dönüĢ

Anahtar Kelimeler:

Halk dini, Emçi, Kam (ġaman), Dünya GörüĢü

PDF

___

ALANGU, Tahir.(1983). Türkiye Folkloru El Kitabı. İstanbul: Adam Yayınları.
AYDIN, Mehmet.(1994).“Şamanizmin Eski Türk Dini Hayatı İle İlişkisi”, 11. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, C. 2, Ankara. TTK Basımevi, s. 487-96.
BULUÇ, Sadettin.(1971). “Şamanizm”, İslâm Ansiklopedisi, C. 11, İstanbul, MEB Basm., s. 310-20.
ÇOBANOĞLU, Özkul.(1999). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
ÇOBANOĞLU, Özkul.(2001).”Türk Mitolojisi” Türk Dünyası Ortak Edebiyat Tarihi, Ankara: AKM Yayınları, C.I, s.1-85.
ÇOBANOĞLU, Özkul.(2003). Türk Halk Kültüründen Memoratlar ve Halk İnançları, Ankara: Akçağ Yayınevi.
ÇORUHLU, Yaşar.(2000).Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınları
DRURY, Nevill.(1996). Şamanizm, (Çev. Erkan İimşek), İstanbul: Okyanus Yayınları.
ELİADE, Mircea.(1999).1946. İamanizm, (Çev. İ. Birkan), Ankara: İmge Yayınevi.
ESİN, Emel.(1959) Türkistan Seyahatnamesi, Ankara: TTK Yayınları.
GÜNAY, Umay.(1986). Âşık Tarzı Edebiyat Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: TTK Basımevi.
HANÇERLİOĞLU, Orhan.(2000). Dünya İnançları Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
İNAN, Abdülkadir(1972). Tarihte ve Bugün İamanizm, Ankara: TTK Basımevi.
LÉVİ Straus, Claude.(2000).Yaban Düşünce (Çev. T. Yücel), İstanbul: Yapı Kredi Bankası Yayınları.
PERİN, Michel.(2003). İamanizm, (Çev. Bülent Arıbaş), İstanbul: İletişim Yayınları.
ROUX, Jean Paul.(1994). Türklerin ve Moğolların Dini, (Çev. A. Kazancıgil). İstanbul: İşaret Yayınları.
ŞENER, Cemal. (2001).Şamanizm: Türkler'in İslamiyet'ten Önceki Dini. İstanbul: Etik Yayınları.