TÜRK VE RUS MİTOLOJİLERİNDE MİTİK DÜNYA, ÖLÜM VE RUH ANLAYIŞI

Öz İlkel insan topluluklarının yakın çevrelerini, evreni ve doğa olaylarını kişileştirerek yorumlama çabaları sonucu ortaya çıkan mitler ve mitoloji, araştırmacıları insanlığın kültür tarihinin başlangıcına götüren basamaklardan biridir. İnsanın doğa ve toplumdan ayrı düşünülemediği bu sistem, henüz bilimle tanışmamış toplulukların yaşamsal konulara cevap arayışıyla doğmuştur. Yakın çevreyle, yaratılışla, türeyişle ve doğa olaylarıyla ilgili bilinmezleri çözme ihtiyacı duyan ilkel toplumlar için tek çıkış yolu mitler olmuştur. Mitolojinin merkezinde yer alan ölüm, ölümden sonraki hayat ve ruh anlayışı ise insanın, evrenin doğal döngüsü içinde varoluşun parçası olarak kalabilme arzusu ile açıklanabilir. Ölümün yıkıcılığı ile baş edebilmek adına başvurulan mitolojik tasavvurlar, tarih boyunca insanoğlunun en güçlü dayanağı olmuştur. Mitolojiyi oluşturan sistemler, toplumların yaşadığı coğrafyayla, iklimle, kültür düzeyleriyle ve dinsel kabullenmelerle sıkı ilişki içinde olduğu için her halkın mitolojisi kendine özgü özelliklere sahiptir. Bununla birlikte bazı mitolojik tasavvurlar ve aynı işlevde birleşen bazı ortak uygulamalar, pek çok mitoloji sisteminde evrenseldir. Komşu coğrafyaları paylaşan Türk ve Rus topluluklarının mitolojilerinde de birbiriyle örtüşen özellikler mevcuttur. Farklı semavi dinleri benimsemiş olsalar da bu toplulukların benzer inanış ve uygulamaları sergilemeleri, aslında insanoğlunun bilinmeyenin sırrına ulaşmak için benzer tepkiler verdiğinin göstergesidir. Çalışmanın amacı, Türk ve Rus mitolojilerinin kendine özgü özelliklerine değinmek, semavi dinlerin etkisi altındaki seyrini göstermek ve benzerlikleri ortaya koymaktır. Bu bağlamda her iki mitolojik sistemdeki mitik dünya yaklaşımları sergilenecek, ağırlıklı olarak ölüm, ölümden sonraki yaşam, ruh anlayışı ve ruhlarla iletişim araçlarına odaklanılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Türk Mitolojisi, Rus Mitolojisi, Ölüm, Öteki Dünya

PDF

___

AFANASYEV, A. N. (2005), Mifologiya Drevney Rusi, Moskva: Eksmo.
AGAPKİNA, T. A. ve PETRUHİN, V. Ya. (1995), Slavyanskaya Mifologiya, Entsiklopediçeskiy Slovar, Moskva: Ellis Lak.
BARANOVSKAYA, P. V. (2007), “Fenomen çeloveka v yazıçeskih verovaniyah drevnih vostoçnıh slavyan: duşa i telo”. Filosofiya i sotsialnıye nauki (1). Belorusskiy Gosudarstvennıy Universitet, s. 26-32.
BAYAT, Fuzuli, (2015), Türk Mitolojik Sistemi 1, İstanbul: Ötüken.
DURKHEİM, Emile, (2011), Dini Hayatın İlkel Biçimleri, (Çeviren: Fuat Aydın), Ankara: Eskiyeni Yayınları.
GÖMEÇ, Saadettin, (2006), Türk Kültürünün Ana Hatları, Ankara: Akçağ.
HARİTONOVA, V. İ. (1999), “Şamanskaya bolezn rossiyskih koldunov”. Materialı mejdunarodnogo kongressa “Şamanizm i inıye traditsionnıye verovaniya i praktiki” (5), Moskva: İnstitut etnologii i antropologii, s. 185-197.
HOPPAL, M. (2015), Şamanı – Kulturı – Znaki, Tartu: ELM.
LEVKİYEVSKAYA, E. E. (2000), Mifı russkogo naroda, Moskva: Astrel-AST.
LOGİNOV, K. K. (1933), Semeynıye obryadı i verovaniya russkih Zaonejya. Petrozavodsk.
LVOVA, E. L., OKTYABRSKAYA, İ. V., SAGALAYEV, A. M., USMANOVA, M. S. (2013), Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri, İnsan ve Toplum, (Çeviren: Metin Ergun), Konya: Kömen Yayınları.
MADLEVSKAYA, E. L. (2005), Russkaya Mifologiya, Sankt Peterburg: Midgard.
ÖRNEK, S. Veyis, (1971), Anadolu Folklorunda Ölüm, Ankara: Ankara Üniv. Bas.
ROUX, Jean-Paul, (1998), Türklerin ve Moğolların Eski Dini, (Çeviren: Aykut Kazancıgil), İstanbul: İşaret Yayınları.
ROUX, Jean-Paul, (1999), Altay Türklerinde Ölüm, (Çeviren: Aykut Kazancıgil), İstanbul: Kabalcı.
SCHOPENHAUER, A. (2014), Ölüm ve İçsel Doğamızın Yok Edilemezliği İle Olan İlişkisi. (Çeviren: E. Yıldırım), İstanbul: Oda Yayınları.
ŞTERNBERG, L. Ya. (1936), Pervobıtnaya Religiya v Svete Etnografii, Leningrad: İzd. İnstituta narodov severa Tsik SSSR im. P.G.Smidoviça.
TOLSTAYA, S. M. (2000), “Slavyanskiye mifologiçeskiye predstavleniya o duşe”, Slavyanskiy i balkanskiy folklor. Narodnaya demonologiya, Moskva: İnstitut Slavyano Vedeniya, s. 52-95.
ZABILİN, M. M. (2014), Russkiy narod, ego obıçai, obryadı, predaniya, sueveriya i poeziya, Moskva: İnstitut Russkoy Tsivilizatsii.