BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE

Öz Dilimize yer adı bilimi olarak çevrilen toponimi, Yunan kökenli olup topos “yer” ve onoma “ad” kelimelerinin birleştirilmesinden oluşturulmuştur. Ad biliminin önemli inceleme alanlarından biri olan yer adı bilimi, son yıllarda araştırmacıların üzerinde titizlikle durduğu bilim dallarından biridir. Bu bilim dalı, yer adlarını veriliş eğilimleri, kökenleri ve yapıları açısından değerlendirir. Bunun yanında yer adlarının geçirdiği değişiklikleri de tarihî kaynaklara dayanarak gün yüzüne çıkarır. Tarih boyunca çok farklı medeniyetlerin yerleşme alanı olan Antalya, Bergama kralı II. Attalos’un tahta geçişinden sonra İ.Ö. 158 yılı civarında kurulmuştur. Adını kral Attalos’tan alan bu şehir, kaynaklarda Atalia, Adalia, Satalia, Antaliyye, Adalya gibi isimlerle yer alır. Her dönemde yerleşim merkezi olarak kullanılan Antalya ve çevresinde antik dönemlerden kalma yer adlarına sıklıkla rastlanır. Bu çalışma, belediyelerden alınan numarataj belgeleri doğrultusunda hazırlanmıştır. Çalışmada Batı Antalya’da bulunan tarihî yapılardan adını alan yer adları üzerinde durulmuştur. Tarihî yer adları ile tarihî yapıların kaynaklık ettiği yer adları aynı çatı altında değerlendirilmiştir. Bu adların tarihsel gelişimleri ve yapısal özellikleri verilmeye çalışılmıştır. Türkçe yer adları, Eski ve Orta Türkçe dönemlerindeki biçimleriyle, alıntı yer adları ise esas şekilleriyle konu edilmiştir. Yabancı kökenli kelimelerden değişerek geldiği düşünülen yer adları eğer ek almıyorsa basit olarak kabul edilmiştir. Birleşik kelimelerden oluşan yer adları ise kendi içinde gruplandırılmıştır. Çalışmanın amacı, Batı Antalya’nın kültürel hazinelerinden biri olarak kabul edilen tarihsel yer adlarını gelecek nesillere aktarmak ve toponimi bilimine katkıda bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Batı Antalya, tarihî yer adları, yer adı bilimi, köken bilgisi

PDF

___

AK, Mehmet, (2015), Teke Yörükleri (1800-1900), TTK Yayınları, Ankara.
ATALAY, Besim, (2013), Divanü Lûgat-it Türk, TDK Yayınları, Ankara.
BAYBURTLUOĞLU, Cevdet, (2004), Lykia, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, Antalya.
CAFEROĞLU, Ahmet, (2011), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
ÇEVİK, Nevzat, (2008), “Rhodiapolis ve Kumluca Sınırlarındaki Antik Yerleşmeler”, Arkeolojisi, Tarihi, Doğası ve Tarımıyla Kumluca (Rhodiapolis), Kumluca Belediyesi Yayını, Antalya, 13-72.
ÇEVİK, Nevzat, (2015), Lykia Kitabı, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.
ÇİFTÇİ, Aynur, (2008), “Toplum Yapıları,” Elmalı ve Yöresel Mimarlığı(Reha Günay), Elmalı Belediyesi Yayınları, Antalya, 2008, 43-71.
DEVELLİOĞLU, Ferit, (1996), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.
DİLÇİN, Cem, (1983), Yeni Tarama Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
EKİZ, Abdullah, (2001), Dünden Bugüne Elmalı, Akdeniz Yayınları.
EREN, Hasan, (1965), “Yer Adlarımızın Dili”, TDAY Belleten, Ankara, 155-165.
ERTEN, S. Fikri, (1940), Antalya Vilâyeti Tarihi, Maarif V. Derleme Müdürlüğü, İstanbul.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi(1671-1672), (1935), Devlet Matbaası.
GABAİN, A.Von , (1988), Eski Türkçenin Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
GÜLENSOY, Tuncer,(2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözlerin Köken Bilgisi Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
GÜLLÜDAĞ, N.,Özkaya İ. ve Mor G., (2017), Kars Yer Adları, Kitapana Yayınevi, İzmir.
GÜNDÜZ Önal, Aysun, (2012), Alanya’nın Yer Adları, SDU Sosyal Bilimler EnstitüsüYüksek Lisans Tezi-, Isparta.
GÜNDÜZ Önal, Aysun, (2018), Batı Antalya Yer Adları (Sınıflandırma ve Dil Bilgisi İncelemesi), SDU Sosyal Bilimler Enstitüsü- Doktora Tezi-, Isparta.
KARACA, Behset, (2002), XV ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı, Fakülte Kitabevi, Isparta.
KODAY S., Aydın T., (2016), “Elmalı’da (Antalya) Geçmişten Günümüze Yerleşme Adları Üzerine Bir İnceleme”, TÜCAUM Uluslar arası Coğrafya Sempozyumu, Ankara, 448-468.
Türkçe Sözlük,(2011), Komisyon, TDK Yayınları, Ankara.
Köylerimiz, (1933), Dâhiliye Vekâleti Umum Müdürlüğü.
Köylerimiz (1 Mart 1968 Gününe Kadar), (1968), İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Ankara.
ONAT, Burhanettin, (2000), Bir Zamanlar Antalya, Me-Pa AŞ, İstanbul.
PAÇACIOĞLU, Burhan, (2016), VIII. ve XVI. Yüzyıllar Arasında Sözcük Dağarcığı, Kesit Yayınları, İstanbul.
Son Teşkilât-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları,(1928), Dâhiliye Vekâleti Teşkilâtı, İstanbul.
ŞAHİN, Güven (2010), “Türkiye’de Yapılmış Toponomi Çalışmaları”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
ŞENEL M. ve Gündüz Önal A, (2017), “Yer Adları (Toponimi) Açısından Tarama Sözlüğü”, Karadeniz Dergisi, S. 36, 152-163.
TEKİN, Talât, (2010), Orhun Yazıtları, TDK Yayınları, Ankara.
TÜNER, Nihal, (2002), Lykia Yerleşim Coğrafyası’nda Yeni Lokalizasyonlar, AÜSBE, Yüksek Lisans Tezi, Antalya.
TÜRKAY, Cevdet, (1979), Başbakanlık Osmanlı Arşivlerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler, Tercüman Kaynak Eserler Dizisi, İstanbul.
UMAR, Bilge, (1993), Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
YAVUZ S. ve Şenel M., (Summer 2013), “Yer Adları (Toponim) Terimleri Sözlüğü”, Turkish Studies, 2239-2254.
166 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri(937-1530), (1995), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
www.sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayi_20/1_%201-17_%20syf.pdf (16.09.2015)
http://dergipark.gov.tr/download/article-file/15316 ( 16.09.2018)
http://nisanyanmap.com/?y=bel%C3%B6ren&t=&lv=1(12.10.2017)
http://nisanyanmap.com/?y=gelemi%C5%9F&t=&lv=1&srt=x&u=1&ua=0(12.04.2017)
http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/TR,176701/tarihi.html(15.11.2017)
http://demre.bel.tr/?menu=Demre-Tarihce(06.01.2017)
http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/Eklenti/8684,66-dundenbuguneantalya-1ciltelmalipdf.pdf?0&_tag1=EAB5EB8CD10191854804F3B2554311D8744DD668&crefer= 83A4D0441F47CB26E51E3A7D033E0E8912658C3B3D9DC52D2AB063B9E878129C (05.10.2016)
http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/TR,176701/tarihi.html(15.11.2017)
http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR-44409/likya-uygarligi-antik-kentleri-antalya-ve-mugla.html (15.08.2018)
http://www.antalyamuzesi.gov.tr/tr/olympos-orenyeri(28.12.2016)