ANADOLU - TÜRK ŞEHRİ TARİHİNDE BAYBURT KENTİ ve ANITSAL (KAMUSAL) YAPI MİRASI

Türklerin Anadolu’daki ilk fetih ve iskân alanlarından biri olan Bayburt, kent olarak tarihin her döneminde askeri bir nokta, konaklama merkezi, önemli bir kültür ve ticaret odağı olma özelliğini korumuş ve Türk tarihinde özel bir yere sahip olmuştur. Bu araştırmada, Bayburt kent merkezinde yer alan, Türk döneminde (13. yüzyıl-19.yy sonu) inşa edilmiş mevcut ve günümüze ulaşamamış anıtsal yapıların tespit edilmesi, anıtsal yapıların yerseçimi ile kentsel odakların/hizmet merkezlerinin ortaya konulması ve tarihi kent dokusunun sınırlarının belirlenmesi amaçlanmıştır.

CITY OF BAYBURT AND ITS MONUMENTIAL HERITAGE IN ANATOLIAN TURKISH URBAN HISTORY

In every phase of the history, Bayburt has preserved its characteristics of a military point, an accommodation area, an important cultural and commercial node. Being one of the first conquered and settled areas in Anatolia, Bayburt has taken a special place in Turkish history. The goal of this study is to determine the monuments which was built in Bayburt city during Turkish period (13. century – end of 19. century), to expose the location of monuments and draw the limits of historical urban pattern.

Keywords:

Monumental building, monumental building heritage, Anatolian Turkish city Bayburt, monuments of Bay,

PDF

___

Anonim, “Gümüşhane”, Yurt Ansiklopedisi, C:V, İstanbul, 1982, ss.3227.

----------, Bayburt’u Tanıyalım, Bayburt İl Kültür ve Turizm Müd. Yay., Bayburt, tarihi belirtilmemiştir.

----------, D.K.V.K.E. Env. No:69.00.1.1.10, 28.1.1979.

----------, D.K.V.K.E. Env. No:69.00.1.1.12, 28.11.1990.

----------, D.K.V.K.E. Env. No:69.00.1.1.15, 28.11.1990.

----------, D.K.V.K.E. Env. No:69.00.1.1.17, 28.11.1990.

----------, D.K.V.K.E. Env. No:69.00.1.1.18, 21.09.1990.

----------, D.K.V.K.E. Env. No:69.00.1.1.7, 28.11.1990.

----------, D.K.V.K.E. Env. No:69.00.1.1.8, 28.11.1990.

----------, D.K.V.K.E. Env. No:69.00.1.1.9, 28.11.1990.

AHMED TEVHİD, Meskûkât-ı Kadime-i İslamiye, C:IV, İstanbul, 1321.

AKKOYUNLU, D., Akkoyunlular ve Bayburt “Snorya Tarihi”:Akkoyunluların Anadolu’daki İlk Yurdu ve Türk Dünyasındaki Etkinlikleri Konusunda Bir İnceleme, Ankara, 1992.

ALİ CEVAD, Memalik-i Osmaniye’nin Tarih ve Coğrafya Lugati, C:I, Dersaadet, 1313.

ARIK, O., “Erken Devir Anadolu Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri”, Anadolu, S:11, Ankara, 1967, ss. 80-81.

BARBARO, Travels to Tana and Persia, London, 1873.

BEYGU, A.Ş., Erzurum Tarihi, Anıtları, Kitabeleri, İstanbul, 1936.

CAHEN, C., Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, İstanbul, 1994.

CEZAR, M., Tipik Yapılarıyla Osmanlı Şehirciliğinde Çarşı ve Klasik Dönem İmar Sistemi, İstanbul, 1985.

CUMHUR, M., “Bayburt Tarihinde Ahilere ve Esnaf Hayatına Dair Birkaç Not”, 10. Yılında Bayburt Vilayeti Sempozyumu, (17-19 Temmmuz 1999), Haz.R. Yıldız, Ankara, 2002, ss.233-241.

ÇAKAN, İ., Karadeniz Bölgesi, Ankara, 1994.

ÇÖTELİ, M. G., Bayburt Kent Dokusunun Gelişimi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 2005. EFLAKİ,

Menakıb-ul Arifin, Ankara, 1986.

EVLİYA ÇELEBİ, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Çev: Z. Danışman), C:IV, İstanbul, 1970.

GALİP, İ., Takvim-i Meskukat-ı Selçukiyye, İstanbul, 1309.

GİDER, M., "Giderce", Gazi Bayburt, S:3, Bayburt, 1991, ss.22.

GİDER, V., "Ahi Emir Ahmed-i Zencani -Kümbet", Bayburtlu Veysel Gider Belgeliği, tarih ve sayfa numarası belirtilmemiştir.

----------, "Şeyh Hayrani Hazretleri", Bayburtlu Veysel Gider Belgeliği, tarih ve sayfa numarası belirtilmemiştir.

----------, "Zahidi Ceylani (Kilani) Hazretleri", Bayburtlu Veysel Gider Belgeliği, sayfa numarası belirtilmemiştir.

GÖDE, K., “Eratnalılar Hakimiyetinde Bayburt”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu, (Bayburt, 23-25 Mayıs 1988, Bildiriler), Ankara, 1994, ss.347- 352.

HAMİLTON, W. J., Researches İn The Asia Minor Pontus And Armenia With Some Account Of Their Antiquites And Geology, C:I, London, 1842.

HONİGMANN, E., Bizans Devletinin Doğu Sınırı, Çev.F. Işıltan, İstanbul, 1970.

KADER, A., "Bayburt Hanları", Bayburt Dergisi, S:14 , 1995, ss.19-20.

KARAALİOĞLU, S. K., Dede Korkut Hikayeleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1985.

KUBAN, D., “Anadolu-Türk Şehri Tarihi Gelişmesi, Sosyal ve Fiziki Özellikleri Üzerinde Bazı Gelişmeler”, Vakıflar Dergisi, C:VII, Ankara, 1968, ss.58-.

KÜÇÜK, Y., vd., İl Oluşunun 10. Yılında Bayburt Tarihi, Bayburt, 2000.

MADRAN, E., Özgönül, N., Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması, TMMOB Mimarlar Odası Yay., Ankara, 2005.

MİROĞLU, İ., “Bayburt”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C:V, İstanbul, 1992, ss.226-228.

MİROĞLU, İ., XVI. Yüzyılda Bayburt Sancağı, İstanbul, 1975.

ÖZCAN, K., “Anadolu-Türk Kent Tarihinden Bir Kesit: Selçuklu Döneminde Anadolu- Türk Kent Model(ler)i”, Bilig, S:38: 2006, ss.161-184.

ÖZKAN, H., “Türklerde Minare Geleneği ve Bayburt Ulu Cami Minaresi”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu, (Bayburt, 23-25 Mayıs 1988, Bildiriler), Ankara, 1994, ss.237-238.

Sadri Karakoyunlu, Bayburt Tarihi, Ankara, 1990

Salname-i Erzurum, 1312 -1318 yılı.

SARIMOLLAOĞLU, F.A., Tüm Çevresiyle Bayburt ve Trabzon – İran Transit Yolu Bağlantısı, Ankara, 1976.

SEVGEN, N., Anadolu Kaleleri, C:I, Ankara, 1959.

SÜMER, F., “Saltuklular”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, S:3, Ankara, 1971, ss.396-398.

ŞEMSEDDİN SAMİ, “Bayburt”, Kamusü’l – Alam, C:II, İstanbul, H.1316/M.1898-99, ss.1230.

SEYHAN, T., Bayburt’taki Türk İslam Yapıları, Atatürk Üniversitesi Yayınlanmamış Bitirme Tezi, Erzurum, 1981.

TABAK, N., Ahlat Türk Mimarisi, İstanbul, 1972.

TANYELİ, U., Anadolu-Türk Kentinde Fiziksel Yapının Evrim Süreci (11.-15.yy), İstanbul, 1987.

TAŞÇI, A., Bayburt’ta Türk İslam Dönemi Dini Mimari, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 1997.

TEXİER, C., Description de L’Armenie La Perse, La Mezopotomia, Paris, 1842.

TOZER, R.H.F., Turkish Armenia and Eastern Asia Minor, London, 1881.

TUNÇEL, M., "Bayburt Bedesteni", Zafer Bayburtluoğlu Armağanı, Kayseri, 2000, ss.565-572.

TURAN, O., Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul, 1973.

UÇAR, H., Bayburt ve Bayburt Evlerinin Mimarlık Tarihindeki Yeri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, 1998.

ULUÇAM, A., "Bayburt Kalesi'nin Tarih ve Mimari Özellikleri", Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu, (Bayburt, 23-25 Mayıs 1988, Bildiriler), Ankara, 1994, ss.415-432.

USLU, G. A., Gümüşhane Çevresinin Tarihi ve Sanat Eserleri, İstanbul, 1980.

ÜNAL, R. H., “Bayburt Ulu Cami’nin Tanıtımı ve Mimari Özellikleri”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu, (Bayburt, 23-25 Mayıs 1988, Bildiriler), Ankara, 1994, ss.408-414.

ÜNAL, R. H., “Monuments İslamiques pre-Ottoman de La Ville de Bayburt et de ses Enviros”, Revue des Etudes İslamiques, C:XL-1, Paris, 1972, ss.113.

WOODS, J.E., 300 Yıllık Türk İmparatorluğu Akkoyunlular, Çev:S. Özbudun, İstanbul, 1993.

XNEPHON, Anabasis(Onbinlerin Yürüyüşü), İstanbul, 1939.

YETKİN, Ş., Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi, İstanbul, 1972. İnternet Kaynakları

01999 tarih ve 660 Sayılı Taşınmaz Kültür Varlıklarının Gruplandırması, Bakım ve Onarımları İlke Kararları, http://www.kultur.gov.tr/TR/ (03.12.2007).

2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Valıklarını Koruma Kanunu,23.07.1983 tarih ve 18113 sayılı Resmi Gazete, Md.3, http://www.kultur.gov.tr/TR/ (03.12.2007).

3534 Sayılı Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesinin Kabul Edilmesine Dair Yasa, 22.07.1989 tarih ve 20229 sayılı Resmi Gazete, Md.1, http://www.kultur.gov.tr/TR/ (03.12.2007).

http://joinme.net/pbattal2/tarihce.htm, (24.01.2005). http://www.bayburt.gov.tr/turbeler.asp, (03.08.2004). http://www.bayburtrehberi.com/digerleri.htm, (29.09.2004).