ALTIN KÖL II (E-29) YAZITININ GENİŞ YÜZÜNÜN SOL-İÇ SATIRI ÜZERİNE

Öz Bu makale, Altın Köl II yazıtının geniş yüzünün sol-iç satırının işaret varlığı ile bu satırda eksik olduğu düşünülen geçişli fiilin tespitine odaklanmakta ve satırla ilgili yeni bir okuma önerisi sunmaktadır. Yenisey yazıtlarının orta uzunluktaki metinlerinden biri olan Altın Köl II yazıtı bugüne değin Fin Heyeti (1889), Radloff (1895 ve 1896), Orkun (1940), Malov (1952), Klyaştornıy (1976), Vasil'ev (1983); Mori (1987), Bazin (1991), Kormuşin (1997), Tekin (1998), Aydın (2015) başta olmak üzere pek çok araştırmacı tarafından ele alınmıştır. Bunun dışında, www.bitig.org ve uqusturk.wordpress.com sitelerinde yazıta ait fotoğraflara yer verilmiştir. Altın Köl II yazıtıyla ilgili bütün bu çalışmalar incelendiğinde, yazıtın geniş yüzünün sol-iç satırının, ilk kayıtlardan itibaren işaretleriyle başladığı görülmektedir. Bu satır neredeyse tüm çalışmalarda şeklinde devam etmekte ve çoğunlukla işaretleriyle son bulmaktadır. Araştırmalarda satırdaki işaret grubu bodunug erk bodunug şeklinde; daha sorunlu olan sonraki işaret grubu ise işaret tespitlerindeki ufak tefek farklılıklardan kaynaklı olarak är atım ärän ulug, är atım ärän ulug a ya da atım ärän ulug a şeklinde okunmuştur. Söz konusu satır belirtme ekli ikinci bodunug sözcüğünden sonra böyle bir ad cümlesiyle devam ettiği için de genellikle bu satırda geçişli bir fiilin eksik olduğu düşünülmüştür. Ancak Altın Köl II yazıtının www.bitig.org ve uqusturk.wordpress.com sitesinde yayımlanan fotoğrafları dikkatle incelendiğinde, söz konusu satırın işaret varlığının araştırmacıların geçmişte verdiklerinden farklı olduğu ve satırda eksikliği hissedilen geçişli fiilin aslında orada bulunduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışmada Altın Köl II yazıtının geniş yüzünün sol-iç satırının işaret varlığı olarak tespit edilmektedir. Söz konusu satır ärdäm b[ols]ar bodunug ärk bodunug attımı[z] ulu[g] ärdäm[l]ig batur män “Kahraman olduğumuz için halkı, güçlü halkı (yurttan) attık. Ben büyük, erdemli bir kahramanım.” şeklinde yorumlanmaktadır. İncelemede, satırdaki işaret grubunun attımı[z] “(yurttan) attık” olarak okunması durumunda, eksik olduğu varsayılan geçişli fiilin ortaya çıktığı gösterilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Runik Yazıtlar, Eski Türk Yazıtları, Yenisey Yazıtları, Altın Köl II, E-29 Yazıtı, okuma önerisi.

PDF

___

ASPELİN, Johan Reinhold et al., (1889), Inscriptions de l’Iénissei recueilles et publiées par la Société Finlandaise d’Archéologie. Helsinfors: Imprimerie de la Société de Littérature Finnoise.
AYDIN, Erhan, (2015), Yenisey Yazıtları, Konya: Kömen.
BAZIN, Louis, (1991), Le systèmes chronologiques dans le monde Turc ancien., (Bibliotheca Orientalis Hungarica 34.), Budapest: Akadémiai Kiadó.
CLAUSON, Gerard, (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford: Oxford University Press.
DOERFER, Gerhard, (1965), Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen., Vol. II, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
KLYAŞTORNIY, S. G., (1976), “Stelı zolotogo ozera (K datirovke Yeniseyskih runiçeskih pamyatnikov)”, Turcologica: K semidesyatiletiyu akademika A. N. Kononova, Leningrad: s. 258-267.
KONONOV, A. N., (1980), Grammatika yazıka tyurkskih runiçeskih pamyatnikov, Leningrad: Nauka.
KORMUŞİN, İgor Valentinoviç, (1997), Tyurkskie yeniseyskie epitafii (Tekstı i issledovaniya), Moskva: Nauk.
KORMUŞİN, İgor Valentinoviç, (2010), “Ob odnoy popravke v tekste runiçeskoy nadpisi s Altın Kyolya, Xakasiya (E-29)”, Rossiyskaya tyurkologiya, No: 2: s. 3-8.
KORMUŞİN, İgor Valentinoviç, (2017), Yenisey Eski Türk Mezar Yazıtları, (Çev. Rısbek Alimov), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
MALOV, Sergey Yefimoviç, (1952), Yeniseyskaya pis'mennost' tyurkov. Teksti i perevodı, Moskva: Izdatel'stvo Akademii Nauk SSSR.
MORI, Masao, (1992), “An Interpretation of the Second Altın Köl II Inscription”, Historical Studies of the Ancient Turkic Peoples II, Tokyo: Ko.
ORKUN, Hüseyin Namık, (1940), Eski Türk Yazıtları III, İstanbul: Alâeddin Kıral Basımevi.
RADLOFF, Wilhelm, (1895), Die alttürkischen Inschriften der Mongolei., St. Petersburg: Commissionaires de l‟Académie Imperiale des Sciences.
RADLOFF, Wilhelm, (1896), Atlas der Alterthümer der Mongolei, Dritte Lieferung, Taf. LXXXIII–CIV, St. Petersburg: Buchdruckerei der Akademie der Wissenschaften.
SERTKAYA, Osman Fikri, (2008), “Göktürk (Runik) Harfli Yazıtların Envanter, Alfabe ve Bibliyografya Problemleri Üzerine”, Dil Araştırmaları, Sayı 2: s. 7-34.
TEKİN, Talat, (1998), “The Second Altınköl Inscription”, Türk Dilleri Araştırmaları 8: s. 5-14.
TEKİN, Talat, (2003), Orhon Türkçesi Grameri, İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 9.
VASİL'EV, Dmitriy Dmitriyeviç, (1983), Korpus tyurkskih runiçeskih pamyatnikov basseyna Yeniseya, Leningrad: Nauk.