ÇAĞATAYCA YAZILMIİ BİR RÜYA TABİRİ ÜZERİNE

Rüya, insanlık tarihi boyunca kutsal kitaplardan çeşitli dinlere, inanışlardan ritüellere sosyal yaşamın içinde yer alan önemli bir olgu olmuştur. Özellikle geleceğe ilişkin çıkarımlarda, rüyanın hayati bir işlev üstlendiği görülmektedir. Türk kültüründe de mitik inanç ve düşünce sisteminden İamanizme, destanlardan âşık şiirine, devlet yönetiminden sağaltma ocaklarına kadar sosyal yaşamın ve kurumların önemli unsurlarından birini rüya oluşturur. Türklerin gerek İslamiyet öncesi dönemde gerekse İslamiyet‟in kabulünden sonra günlük yaşamını belirleyecek kadar önem arz eden rüya, sözlü geleneğin yanı sıra yazılı kültürde de varlığını devam ettirmiştir. Türk kültüründe günlük yaşamı düzenleme ve belirlemede büyük etkisi olan rüya ve ona ilişkin yorumlar, yüzyıllar boyunca sözlü gelenekte aktarılmış ve rüyaya ilişkin oluşan geleneksel tecrübe ve birikimler tarihi dönemler içinde yazılı hale getirilmiştir. Bu bağlamda, Çağatayca yazılmış eserler içerisinde “rüya tabiri” şeklinde adlandırılan ve rüyanın yorumuna ilişkin sözlü gelenekten yazıya geçirilen eserler mevcuttur. Bu çalışmaya konu olan rüya tabiri de H. 1347 (M. 1928-1929) yılında yazılmış ve İsveçli misyoner Gunnar Hermansson tarafından Doğu Türkistan‟ın Yarkend şehrinden alınarak 1982 yılında İsveç Lund Üniversitesi kütüphanesine bağışlanmıştır. Günümüzde aynı kütüphanede “Jarring Prov. 24” numarada kayıtlıdır. Makalede, söz konusu rüya tabiri içerik ve işlev açısından incelenmiş, metinden hareketle rüya yorumları ve günlere ilişkin unsurlar değerlendirilmiş, ayrıca çalışmanın sonuna da transkripsiyonlu metin ve orijinal metin eklenmiştir.

ON A DREAM BOOK WRITTEN IN CHAGATAI

Throughout history, the dream has been an important phenomenon within the social life from holy books to various religions, beliefs and rituals. It is seen that the dream has a vital function, especially in the inferences about the future. In Turkish culture, one of the important elements of social life and institutions is a dream from mythic belief and thought system to Shamanism, epic poetry of love, from government to heal institution. The dream, which is important enough to determine the daily life of the Turks both in the pre-Islamic period and after the adoption of Islam, has continued its existence in written culture as well as oral tradition. The dream and its interpretations which have a great effect on the regulation and determination of daily life in Turkish culture, have been transmitted in the oral tradition for centuries. Also, traditional experiences and accumulations related to the dream have been written in historical periods. In this context, the works written in Chagatai include works called “dream interpretation”. These were passed from the oral tradition to writing in relation to the dream interpretation. The dream interpretation was written in H. 1347 (1928-1929). This work was taken by Swedish missionary Gunnar Hermansson from Yarkend, East Turkestan. The work was donated to the Swedish Lund University library in 1982. Nowadays, it is recorded in the same library as “Jarring Prov. 24” number. In this article, the dream term is examined in terms of content and function. In addition, from the text, dream interpretations and elements of the day were evaluated and transcribed text and typefaces were added at the end of the study.

PDF

___

ABDULKADİROĞLU, Abdulkerim, (1997), Türk Halk Edebiyatı ve Folklor Yazıları, İzmir: Akademi Kitabevi.
AKOT, Bülent, (2010), “Freud‟un Rüyâ Yorum Metodu”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C. 10, S. 1, s. 213-235.
ARAZ, Rıfat, (1995), Harput’ta Eski Türk İnançları ve Halk Hekimliği, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
ARTUN, Erman, (2002), “Türk Halk Kültüründe Nevruz”, Türk Kültüründe Nevruz V. Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
AYDIN, Mehmet, (1982), “Konya Ermenek Bölgesinde Halk İnançları”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C. IV, Ankara: Gazi Üniversitesi Basın Yayın Yüksekokulu Basımevi.
BALABAN, Adem, (2011), Muhammed İbni Hasan İbni Aliyyi’l-Hüseyn’in Tabirnamesi (Metin, Sözlük, Dil İncelemesi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
BALABAN, Adem, (2014), “Türkçe Yazma Tabirnameler”, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, S. 9, s. 112-132.
BAŞTÜRK, Şükrü, (2008), Tüş Tabirnamesi (İnceleme-Metin İndeks), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
BORATAV, P. Naili, (2003), 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar), İstanbul: K Kitaplığı.
ÇELEBİ, İlyas, (2008), “Rüya “, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 35, s. 306-309.
DUMAN, Ali, (2008), “Sadaka”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 35, s. 383-384.
GÜNAY, Umay, (1986), Aşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara.
GÜNDÜZ, E., (2009), “Divan ve Halk Edebiyatı Sanatçılarına İlham Kaynağı Olan Rüya”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 22, s. 187-201.
GÜNGÖR, Harun ve Bekir KÖYLÜ, (2015), Türk Halk İnanışları Ders Notları, Kayseri: Tezmer.
KURT, Savaş ve Beyza KURT, (2015), “Türk Devlet Kültüründe Rüya”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 8/2, s. 239-246.
KÜÇÜKBEZİRCİ, Seyit, (2006), Konya Halkbilimi Folklor Güldestesi, Konya: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
ÖGEL, Bahaeddin, (2010), Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), C. 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
ÖZERGİN, Kemal, (1974), “Günlerle İlgili İnançlar”, TFA. (300) s. 7028-7029.
PAÇACI, İbrahim, (2016), “Rüyânın Delil Değeri ve İstihâre”, Dini Araştırmalar, C. 19, S. 48, s. 103-128.
TANYU, Hikmet, (1973), “Dini Folklor veya Dini-Manevî Halk İnançlarının Çeşit ve Mahiyeti Üzerinde Bir Araştırma I”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. (21) s. 123-142.
TEK, Recep (2018), Kayseri Yöresi Sağaltma Ocakları, Konya: Kömen Yayınları.
TÖREN, Hatice, (1997), “Tabir-nâme”, Türkiyat Mecmuası, C. XX, s. 415. Türkçe Sözlük (1988), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ÜLKÜTAŞIR, M. İakir, (1976), “Türkiye Türklerinde Ad Verme ile İlgili Gelenek ve İnançlar”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C. IV, Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
YALMAN (Yalgın), Ali Rıza, (1977), Cenupta Türkmen Oymakları I, II, (Yay. Haz. Sabahat Emir), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.