AHLAT YÖRESİ TAŞ USTALIĞI GELENEĞİNİN SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS AÇISINDAN ÖNEMİ VE YAPI USTASI TAHSİN KALENDER

Öz Taş malzeme, günümüz Türkiye topraklarında Neolitik dönemden itibaren yapıfaaliyetlerinde kullanılmaya başlanmış olup, XI. yüzyılda Anadolu’ya yerleşen Türkler tarafındanda özellikle anıtsal yapıların inşasında yaygın olarak uygulanmıştır. İşlenmeye müsait taşmalzemenin bolluğu, değişik taş türlerinin mevcudiyeti, geçmiş uygarlıklardan devralınan yapıteknolojisi ve kadim geleneklerin varlığı Anadolu-Türk mimarisinin büyük ölçüde taşa dayalı birmimarlık olarak gelişmesini sağlamıştır.Türkiye’de taş işçiliğinin en önemli merkezlerinden birisi Ahlat’tır. Doğu AnadoluBölgesinde Van gölünün kenarında kurulu bulunan, Bitlis iline bağlı bir ilçe merkezi olan Ahlat,Ortaçağ’da önemli bir yerleşim alanı olarak karşımıza çıkar. Ahlat’ın taş işçiliği açısından güçlübir merkez olmasının en önemli nedeni yakın çevreden kolaylıkla temin edilebilen Ahlat taşınınvarlığıdır. Van Gölü havzasında bir çok mimari yapıt Ahlat taşından inşa edilmiş olup, taşınkullanımı bugün de devam etmektedir.Ahlat, Ortaçağ’dan itibaren yetiştirdiği sanatkârlarla ün yapmıştır. Mimarlık tarihimizaçısından önemli yer tutan bir çok eser Ahlatlı mimar ve ustaların eseridir. XVI. yüzyıldan sonragerilemeye başlayan ve günümüze mahalli bir karakter taşıyarak da olsa gelmeyi başaran Ahlattaş ustalığı geleneği modern yapı teknikleri ve malzemelerinin yaygınlaşması, endüstriyelgelişmeler, taş işçiliğinin geçmişteki fonksiyonunu büyük ölçüde kaybetmesi, göç olgusu vesosyo-ekonomik değişim nedeniyle bugün yok olma aşamasına doğru ilerlemektedir. Bununlabirlikte Ahlatlı ustalar mesleklerini tüm olumsuz şartlara rağmen devam ettirmeye çalışmaktadır.Ahlat taş ustalığı geleneğinin modern zamanlardaki en önemli temsilcisi TahsinKalender’dir. 1928 yılında dünyaya gelen ve 1948 yılından itibaren taş ustalığı ile ilgilenmeyebaşlayan Tahsin Kalender meslek hayatı boyunca Ahlat ve çevresinde konut, türbe, okul, cami,minare gibi farklı yapı tiplerinde 500’ü aşkın eser meydana getirmiştir. Kalender tarafından inşaedilmiş olan yapılar özenli işçiliği, sağlamlığı ve estetiği ile diğerlerinden kesin olarakayrılmaktadır. Kalender “yapı ustası” ya da “taş ustası”ndan ziyade geleneksel mimariyi icraeden bir “mimar” olarak nitelenebilecek meziyetlere sahiptir. Tahsin Kalender’e ait en önemlieser Ahlat’ta yer alan Abdurrahman Gazi Türbesidir.Ahlat’ta 2010 yılı içerisinde gerçekleştirilen saha çalışması sonucunda elde edilenmateryal ve bilgiler ışığında hazırlanan bu makale, Ahlat yöresi taş ustalığı geleneğini somutolmayan kültürel miras perspektifi doğrultusunda analiz ederek ortaya koymayı ve Yaşayanİnsan Hazinesi Tahsin Kalender’in bu sanata olan katkılarını anlatmayı amaçlamaktadır.

___

  • AFYONCU, Fatma (2001), XVII. Yüzyılda Hassa Mimarları Ocağı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi-Cover
  • ISSN: 2147-2610
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2012
  • Yayıncı: Kürşat Öncül