AHISKA TÜRKLÜĞÜNE DESTAN PENCERESİNDEN BAKMAK: MİRCEVAT AHISKALI’NIN “GURBETTEN İNİLTİLER DESTAN”I ÜZERİNE BİR İNCELEME

Savaşlar ve toplumsal değişimler yüzyılı olan 20.yüzyıl, Türk dünyası tarihinde de derin izler bırakan olayların yaşanmasına sahne olmuştur. Bunların en önemlilerinden biri olarak “1944 Ahıska Sürgünü” ve “1989 Fergana Olayları” ise Ahıska Türklerinin doğrudan doğruya maruz kaldıkları ve siyasi ve sosyal etkileri günümüzde de devam ettiği görülen operasyonlardır. Yaşadıkları türlü acılar, kırımlar ve yıldırma siyasetinin yanında günümüzde anavatanlarına halen kavuşmaları mümkün olamayan Ahıska Türkleri bu talihsiz süreç sonrasında on farklı ülkede birbirlerinden dağınık biçimde hayatlarını idame ettirmektedirler. Ülke bütünlüğünden uzak olmaları nedeniyle günümüzde folklorik, kültürel ve edebi geleneklerinden gittikçe uzaklaşan bu Türk topluluğunun en yetkin edibi konumunda olan Mircevat Ahıskalı da bir yandan Ahıska Türklüğünün yaşadıklarını dile getirmeyi bir yandan da kültürünü muhafaza etmeyi kendisine bir görev addederek toplumunun sözcüsü olmuştur. Daha önceki pek çok eserinde bu düstura sadık kaldığı görülen Ahıskalı’nın “Gurbetten İniltiler Destan” isimli hacimli manzumesi de bu doğrultuda kaleme alınmış bir eserdir. Çalışmada Mircevat Ahıskalı’nın daha önce herhangi bir müstakil araştırmaya konu edilmemiş olan bu manzumesi şekil ve tür-tema bağlamlarında incelenerek, bu eserin Ahıska Türklüğü ve şiir geleneğimizdeki yeri konumlandırılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda söz konusu manzumenin nazım birimi ve uyak düzeni bakımından klasik şiir geleneğinden; ölçü ve uyakları bakımından ise halk şiirinden beslenen karma bir yapı göstermesinin yanında geniş hacmi ve kronolojik bir tarih anlatması gibi tematik-türsel özellikleri ile çağdaş “yapma destan”lara başarılı bir örnek olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ahıska Türkleri, Mircevat Ahıskalı, Gurbetten İniltiler Destan, Şiir, Tür.

Looking Ahıska Turkishness From the Window of the Epic: A Survey on Mircevat Ahıskalı’s “Gurbetten İniltiler Destan”

Keywords:

Ahıska Türkleri, Mircevat Ahıskalı, Gurbetten İniltiler Destan, Şiir, Tür.,

PDF

___

Ahıskalı, Mircevat 2010 . Gurbetten İniltiler Destan. Bursa: Emin Yayınları.
Aliyeva, Minara 2013a . “Ahıska Türk Edebiyatı”. Uluslararası Türkçe ve Türk Edebiyatları Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Ed. Halide Gamze İnce Yakar - Feyyaz Sağlam. İstanbul: Okan Üniversitesi Yayınları. 11-24.
Aliyeva, Minara 2013b . “Mircevat Ahıskalı’nın Şiirlerinde Yunus Emre’nin İzleri”. Böyük Türk Şairi Yunus Əmrə’nin Həyat və Yaradıcılığına Həsr Olunmuş Yaşayan Yunus Əmrə Bəynəlxalq Elmi Konfransının Materialları. Ed. İsa Həbibbəyli vd. Bakı: AMEA. 50-60.
Aydıngün, Ayşegül ve Aydıngün, İsmail 2014 . Ahıska Türkleri Ulusötesi Bir Topluluk- Ulusötesi Aileler. Ankara: Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi.
Aydıngün, Ayşegül, vd. 2006 . Meskhetian Turks An Introduction to their History, Culture and Resettlement Experiences, Washington DC: Center for Applied Linguistics.
Başgöz, İlhan 1968 . İzahlı Türk Halk Edebiyatı Antolojisi. İstanbul: Ararat Yayınevi.
Çelik, Türkan 2017 . “Mircevat Ahıskalı’nın Gurbetten İniltiler Adlı Nehir Romanında Ter Alan Halk Bilimi Unsurlarının İncelenmesi”. I.Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Sempozyumu OTUDES Bildiri Kitabı Dil ve Folklor. Ed. Abdulkadir Öztürk ve Hüseyin Yıldız. Ordu: Ordu Üniversitesi Yayınları. 375-388.
Çobanoğlu, Özkul 2000 . Aşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü. Ankara: Akçağ Yayınları.
Güzel, Abdurrahman ve Torun Ali 2003 . Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Kalkan, Mustafa 1998 . “Ahıska Türklerinin Menşei ve Tarihi Gelişim Seyirleri”, Bilig. 7: 160- 170.
Kırzıoğlu, Mehmet Fahrettin 1970 . “Ahıska Bölgesi ve Türklük”, Türk Kültürü. 87: 203- 206.
Mustafaev, Jafar 2019 . Kafkasya Türklerinden Ömer Faik Numanzade’nin Hayatı ve Faaliyetleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
Oğuz, Mehmet Öcal 2001 . Halk Şiirinde Tür, Şekil ve Makam. Ankara: Akçağ Yayınları.
Onay, Ahmet Talât 1996 . Türk Halk Şiirlerinin Şekil ve Nev’i. Haz. Cemal Kurnaz . Ankara: Akçağ Yayınları.
Sakallı, Erol 2016 . Ahıska Edebiyatının Çınarı Mircevat Ahıskalı. Ankara: Gazi Kitabevi.
Sakallı, Erol 2017 . “Mircevat Ahıskalı ve Akrostiş Şiire Yeni Bir Dokunuş”. Uluslararası Ahıska Türkleri Sempozyumu 11-13 Mayıs 2017 Bildiriler Kitabı. Ed. Hüsrev Akın. Erzincan: Erzincan Üniversitesi Yayınları: 181-187.
Sakallı, Erol ve Özcan, Derya 2016 . “Amerika’da Yaşayan Ahıska Türklerinin Evlenme Adetleri Üzerine”. Milli Folklor. 28 109 : 233-240.
Şimşek, İbrahim Kubilay ve Sakallı, Erol 2020 . “Edebiyat Ad Bilimi Bağlamında Mircevat Ahıskalı’nın Romanlarında Geçen Kişi Adları”. Hasret Kokan Yurdumuz Sürgünün 75. Yılında Ahıskalı Türkler Uluslararası Sempozyum Bildirileri” Ed. Rüstem Mürseloğlu. İstanbul: Efe Akademi Yayınları: 350-356.
Taşdemir, Tekin 2005 . Türkiye’nin Kafkasya Politikasında Ahıska ve Sürgün Halk Ahıskalılar. İstanbul: IQ Kültür-Sanat Yayıncılık.
Temur, Nezir 2018 . “Sözlü Tarih ve Destan Bağlamında Macmuatu’t-Tavorih”. Türkbilig. 35: 223-231.
Zeyrek, Yunus 2001 . Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri. Ankara: Pozitif Matbaacılık.
URL-1: “Lavrenti Beriya” https://tr.wikipedia.org/wiki/Lavrenti_Beriya Erişim 31/03/2021
Mircevat Ahıskalı ile şahsi görüşme: 06/04/2021.