AB’NİN GÜVENLİĞİ VE TÜRKİYE’NİN ROLÜ: NATO FÜZE KALKANI

Öz 2018 yılında NATO Zirvesi sonrası ABD Başkanı Trump Rusya’ya 1987 yılında kabul edilen Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Antlaşmasını (INF) defalarca ihlal ettiği gerekçesiyle iki aylık süre verince uluslararası toplumda büyük yankı uyandırdı. Altı ay içinde şayet Rusya ile yeni bir antlaşma yapılmazsa ABD, INF’den çekileceğini duyurdu. Buna mukabil Rusya’da ilgili antlaşmayı askıya aldığını ve ABD’nin NATO Füze Kalkanı projesiyle INF’i ihlal ettiğini savunmaktadır. Soğuk Savaş düzeninde iki kutuptan birini temsil eden SSCB’nin halefi olan Rusya’nın füze kalkanı projesine yaklaşımı AB’nin güvenliği noktasından son derece kritik bir meseledir. Aslında NATO Füze Kalkanı projesinin geçmişi 1980’li yıllarda Ronald Regan döneminde ABD Ulusal Füze Savunma Sistemine dayanmaktadır. Küresel siyasette devletlerin en büyük kaygılarının başında uluslararası güvenlik gelmektedir. Dünyanın en önemli süper güçlerinden ABD bile bir köy şeklini almış modern dünyada tek başına güvenliğini tesis etmekte aciz kaldığından bu proje daha sonra revize edilerek 2010’da NATO Lizbon toplantısında EPAA projesi (Avrupa için Aşamalı Uyarlanabilirlik Yaklaşımı) olarak kabul edilmiştir. Bu makalede birincil kaynaklara dayanarak analitik, eleştirel, yorumlamacı ve karşılaştırmalı yöntem takip edilip öncelikle Füze Kalkanı Projesi fikrinin nasıl ve neden ortaya çıktığı üzerinde durulacaktır. Teknik olarak sistemin ne olduğu ve nasıl işlediği hakkında temel bilgiler özetlenecektir. Daha sonra Türkiye’nin tarihsel olarak kadim bağları olan İran ile ilişkilerinde Füze Kalkanı sisteminin nelere sebep olacağına işaret edilecektir. AB’nin güvenliğini tesiste özellikle büyük öneme sahip bu projenin gerçekleşmesinde Türkiye’nin İran ile sahip olduğu yumuşak gücü ve diplomasisine dikkat çekilmektedir. Son olarak Füze Kalkanı projesi sürecinde Rusya’yla ilişkide Türkiye’nin sahip olduğu stratejik role yer verilecektir

Anahtar Kelimeler:

NATO Füze Kalkan Sistemi, Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Antlaşması (INF), Uluslararası Güvenlik, Küresel Siyaset, AB.

PDF

___

“ABD Rusya’ya Füze Kalkanı Güvencesi Vermeyecek” http://www.milliyet.com.tr/abdden-rusya-ya-guvence-yok-/dunya/haberdetay/13.01.2012/1488465/default.htm (10-01- 2016).
AKBAS, Z., Babahanoğlu, V., & Çaylı, Ş. (2016), “Kapitalist Küreselleşmenin Ortadoğu’da Sosyo-Ekonomik ve Politik Alana Etkileri: İstikrar ve Kalkınma için Fırsat mı Tehdit mi?”, DÜSOBED, 6 (2), 86-108.
AKDA , Z., & Ekı cı , S. (2017), Avrupa B rl ğ ’n n Uluslararası Pol t kada Etk l Olma Aracı: Yumuşak Güç. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 33-64.
AKDO AN, İ., & Kalayci, R. (2014), Suudi Arabistan’da İhtiyaci Hareketler Olarak Sahve ve Vehbabilik. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 1(1), 155-184.
ÖÇAL, Ş. (2018), İran Dış Politikasında Yumuşak Güç Kullanımı: Kültür ve Dil. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 2(2), 46-68.
BAÇ, M. M. (2001), Türkiye ve AB: Soğuk Savaş Sonrası İlişkiler, Çev. Simten Coşar, İstanbul, Alfa Yayınları.
BAYDAROL, C. (2003), AB Sürecinde Medeniyetler Buluştuğunda, İstanbul, Universal.
BÖLME, S. M., “NATO Zirvesi ve Füze Kalkanı Projesi”, https://www.academia.edu/4485782/NATO_Zirvesi_ve_F%C3%BCze_Kalkan%C4%B1 _Projesi (15-01-2019).
DİNAN, D. (2008), Avrupa Birliği Tarihi, Çev. Hale Akay, İstanbul, Kitap Yayınevi.
EGELİ, S . (2019), Making Sense of Turkey’s Air and Missile Defense Merry-go-round. All Azimuth: A Journal of Foreign Policy and Peace, 8 (1), 69-92. DOI: 10.20991/allazimuth.470640
“Füze Kalkanın Radarı Hangi ile Kurulacak?”, http://gundem.milliyet.com.tr/fuzekalkaninin-radari-hangi-ile-kurulacak- /gundem/gundemdetay/14.09.2011/1438468/default.htm (14-01-2012).
Füze Kalkanı Sisteminin nasıl çalıştığı hakkında bakınız. https://www.ucsusa.org/nuclear-weapons/missile-defense/how-gmd-missile-defenseworks#.XFjT8RkzZmA (14-01-2019).
GÜL, A. “Füze Sistemi Savunma Amaçlıdır” http://www.tccb.gov.tr/haberler/170/80667/fuze-sistemi-savunma-amaclidir.html (11-01- 2015).
HAİNE, J. (2005), “Tarihsel Bir Perspektiv”, AB Güvenlik ve Savunma Politikası, Edit. Nicola Gnesotto, Çev. Nilhay Usta, İstanbul: Tasam Yayıncılık.
III. Avrupa Birliği Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası (OGSP) ve NATO-AB Stratejik İşbirliği, http://www.mfa.gov.tr/iii_-turkiye_nin-nato_ya-askeri-katkilari.tr.mfa,(14-01- 2016)
INF sözleşmesinin orijinal nüshası için bkz. https://www.state.gov/t/avc/trty/102360.htm (19-01-2019).
İran Yine Türkiye’yi Vurmakla Tehdit Etti, http://www.cnnturk.com/2011/dunya/12/11/iran.turkiyeyi.yine.vurmakla.tehdit.etti/64005 7.0/index.html, (04-01-2015).
İran’a Füze Kalkanı Güvencesi, http://www.kanalb.com.tr/haber.php?HaberNo=38717, (06-01-2015).
İran’dan Tehdit: Malatya’yı Vururuz, http://www.haberturk.com/dunya/haber/696140- irandan-tehdit-malatyayi-vururuz, (11-12-2015).
JAVİER Solana’nın demeci için: http://www.haberturk.com/dunya/haber/639639- avrupanin-muzelik-olmamasi-icin-turkiyeye-ihtiyaci-var, (18-01-2019).
KARAKAŞ, E. (2004), Normalleşme: AB Sürecinde Türkiye, Ankara: Liberte.
KAYA Ülger, İ. (2007), “Türkiye’li Avrupanın Ekonomik, Siyasi ve Askeri Gücü”, Globolleşen Dünyada Türkiye’nin AB Üyeliği Avrupa Birliğine Neler Katar? Edit. Uğur Özgöker, , İstanbul: Kadir Has Üniversitesi Yayınları.
KİBARO LU, M. “Suriye'nin kimyasal başlıklı füzeleri Türkiye için potansiyel tehdit!” http://www.euractiv.com.tr/politika-000110/article/prof-kibarolu-suriyenin-kimyasal-balklfzeleri-trkiye-iin-potansiyel-tehdit-023572 (07-01-2016).
KORAY, M., (2002), Avrupa Toplum Modeli, İstanbul: Tüses.
“Muhtelif Balistik Füze Savunma Sistemleri hakkında ayrıntılı bilgi için bkz.”, https://www.mda.mil/system/system.html (14-01-2019).
“NATO: Rusya "hayali düşman" için boşa para harcıyor.”, https://haberrus.com/politics/2012/01/20/nato-rusya-hayali-dusman-icin-bosa-paraharciyor.html (13-01-2019).
OKUR, E., “Doç.Dr.Atilla Sandıklı ile Söyleyişi”, http://www.bilgesam.org/tr/images/stories/bilgesoylesi/fuzesavunmaturkiye.pdf,(11-01- 2015).
“Ortak Dışişleri Ve Güvenlik Politikası”, http://www.ikv.org.tr/pdfs/ortakdis.pdf, (09-01- 2014).
ÖZGÖKER, U. “Avrupa Birliği Ortak Dış ve Güvenlik Politikası (II)”, http://www.subconturkey.com/2011/Mart/koseyazisi-Avrupa-Birligi-Ortak-Dis-veGuvenlik-Politikasi-II.html, (13-01-2019).
“Rus ve NATO Generalleri Füze Kalkanını Konuşuyor,” http://www.cnnturk.com/2011/dunya/12/01/rus.ve.nato.generalleri.fuze.kalkanini.gorusu yor/638860.0/index.html, (01-12-2015).
“Rusya Füze Kalkanı Hakkında Konuştu”, http://www.iha.com.tr/rusya-fuze-kalkanihakkinda-212482.haber, (28-01-2015). Ashton, Catherine, http://www.abhaber.com/haber.php?id=35560, 18-01-2015.
SONUMUT, G. “Füze Kalkanı Sistemi ile ilgili Gerçekler”, http://www.ntvmsnbc.com/id/25251983/,(05-01-2012).
ŞAFAK, E. “Füze Kalkanı (1)”, http://www.sabah.com.tr/Yazarlar/safak/2011/09/10/fuze-kalkani-1 (09-01-2016).
ŞAFAK, E. “Füze Kalkanı (2)”, http://www.sabah.com.tr/Yazarlar/safak/2011/09/11/fuze-kalkani-2 (06-01-2016)
TUĞTAN, M. A. (2011), “Avrupa Birliği Güvenlik ve Savunma Politikası”, Der. Ayhan Kaya, Avrupa Birliğine Giriş, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
TURAN, S. “Nedir Bu NATO Füze Savunma Kalkanı?”, http://www.hurriyet.com.tr/planet/16314893.asp, (19-01-2015)