Karadeniz'e Kafkasya'dan Bakmak

Güney Kafkasya cumhuriyetlerinin Geniş Karadeniz stratejisine yaklaşımları nedir? Öncelikle belirtilmesi gereken husus söz konusu stratejinin Güney Kafkasya cumhuriyetlerinin gündeminde ayrıntılı ve bütüncül bir biçimde tartışılmadığıdır. Kafkasya cumhuriyetlerinin hem küçük devletler olmaları hem de stratejinin edilgen yönünü oluşturmaları bunda belirleyici olmuştur. Demokratikleşme, dondurulmuş çatışmaların çözümü, Avro-Atlantik kurumlarıyla bütünleşme, Rusya’nın etkinliğinin azaltılması, enerji güvenliğinin sağlanması, deniz güvenliğinin sağlanması ve NATO’nun Etkin Çaba operasyonlarının Karadeniz’e genişletilmesi, Geniş Karadeniz stratejisinin belli başlı unsurlarını oluşturmaktadır. Bu unsurlardan hareketle söz konusu cumhuriyetlerin yaklaşımları aydınlatılabilir. Batı yanlısı bir dış politika izleyen Gürcistan, söz konusu stratejinin bütün unsurlarını desteklemektedir. Buna karşın Rusya’nın Kafkasya’daki tek müttefiki Ermenistan ise meseleye Moskova perspektifinden yaklaşmakta ve dolayısıyla karşı çıkmaktadır. Bununla birlikte, son yıllarda Moskova’nın Kafkasya’daki nüfuzunun azalmasına paralel olarak Ermenistan’ın Batı ile ilişkilerinde değişme gözlemlenmektedir. Ancak, henüz bu değişiklik sonuç doğuracak düzeye ulaşmamıştır. Azerbaycan ise Geniş Karadeniz stratejisinin unsurlarına karşı dengeli bir tutum içindedir. Ana hatlarıyla Batı ile ilişkilerini geliştirmeye çalışan Bakü yönetimi söz konusu stratejinin enerji güvenliği, dondurulmuş çatışmaların çözümü gibi bazı unsurlarına koşulsuz destek vermektedir. Buna karşılık demokratikleşme, NATO üyeliği, Rusya’nın etkinliğinin azaltılması gibi politikalarda ise ihtiyatlı bir yaklaşım sergilemektedir. Bakü’yü ihtiyatlı yaklaşıma iten nedenler, Rusya ve İran arasındaki sıkışmış coğrafi konumu ve Batılı ülkelerin Azerbaycan’ın işgal edilmiş toprakları konusunda Ermeni yanlısı bir tutum izlemeleridir.

Looking at the Black Sea from the Caucasus

What kind of an approach do the republics of South Caucasus adopt vis-àvis the Wider Black Sea strategy? Initially, it must be pointed out that on the agenda of these republics this is not an item which is discussed comprehensively or in detail. This is mainly due to the small size of these countries and the fact that they constitute the “passive” dimension of the strategy at hand.Democratization, resolution of frozen conflicts, integration with Euroatlantic institutions, reduction of Russian influence, energy security and expansion of NATO’s Active Endeavor operations into the Black Sea form the basic elements of the Wider Black Sea Region strategy. Through an analysis of these elements we can shed light on these countries’ approaches towards this strategy. Georgia, which follows a pro-Western policy, supports all elements of this strategy whereas Armenia, Russia’s sole ally in the Caucasus, approaches this issue from Moscow’s perspective. On the other hand, Armenia opposes the strategy. In line with the general decline of Moscow’s influence in the Caucasus, there has been a certain change in Armenia’s relations with the West in recent years, but this change has not yet reached the level where it would bring about conclusive results. Meanwhile, Azerbaijan maintains a balanced stance vis-à-vis the aforementioned elements of the Wider Black Sea Region strategy. Roughly speaking, eager to further develop its relations with the West, the Baku Government unconditionally supports certain elements of the strategy including energy security and the resolution of frozen conflicts – while adopting a more cautious approach on issues such as democratization, NATO membership or reduction of Russian influence. Baku is cautious mainly due to its geographical location as a country sandwiched between Russia and Iran, and because of the Western countries pro-Armenian stance regarding the Azerbaijani territories that remain under Armenian occupation.

___

Aktan, Gündüz, “Karadeniz, Karadeniz”, Stratejik Analiz, Cilt 6, No. 72, Nisan 2006, ss. 37-41.
Alkan, Akın, 21.Yüzyılın İlk Çeyreğinde Karadeniz Güvenliği, Ankara, Nobel Yayınları, 2006.
Altay, Vural, Karadeniz Deniz Güvenliği Sempozyumu, Ankara, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı Stratejik Araştırma ve Etüt Merkezi (SAREM), 14 Haziran, 2006.
Amerika’nın Sesi Radyosu Azerbaycan Türkçesindeki Yayını, 12 Ekim 2005.
Ana Haber Bülteni, TRT, 27 Aralık 2006.
Asmus, Ronald D. (der.), Next Steps in Forging a Euroatlantic Strategy for the Wider Black Sea, Vaşington, The German Marshall Fund of the United States, 2006.
Asmus, Ronald D., Dimitrov Konstantin ve Forbrig Joerg, A New Euro-Atlantıc Strategy For The Black Sea Regıon, Vaşington, The German Marshall Fund of the United States, 2004.
Asmus, Ronald D., Developing a New Euro-Atlantic Strategy for the Black Sea Region: Istanbul Paper#2, 2004, http://www.tesev.org.tr/etkinlik/ist_ paper2.pdf.
Asmus, Ronald D, Westernize the Black Sea Region, Eylül 2004, http:// www.project-syndicate.org/print_commentary/asmus1/English.
Aydın, Mustafa, New Geopolitics of Central Asia and the Caucasus: Causes of Instability and Predicament, Ankara, SAM Yayınları, 2000.
“Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Tehlikesizlik Konsepsiyası”, Azerbaycan (Resmî) Gazete, 6 Haziran 2007.
Baran, Zeyno, The Future Democracy in the Black Sea Region, 8 Mart 2005 http://foreign.senate.gov/testimony/2005/BaranTestimony050308.pdf.
“Bizim Program CASFOR’a karşı değil”, Ayna Gazetesi, 25 Kasım 2006.
Blank, Stephen, Black Sea Rivalry, 3 Nisan 2007, http://politicom.moldova. org/stiri/eng/40082/.
Brzezinski, Zbignew, Büyük Satranç Tahtası, Ertuğrul Dikbaş, Ergun Kocabıyık, (çev.), İstanbul, Sabah Yayınları, 1998.
Buttanrı, Bilge, Bölgesel Güç Karadeniz, İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2004.
Cohen, Ariel ve Conway Irwin, U.S. Strategy in the Black Sea Region, 13 Aralık 2006, http://www.heritage.org/Research/RussiaandEurasia/bg1990. cfm;
Commission of the European Communities, Communication From The Commission To The Council And The European Parliament, Black Sea Synergy - A New Regional Cooperation Initiative, Brüksel, 11 Nisan 2007.
Cornell, Svante et al.,The Wider Black Sea Region: An Emerging Hub in European Security, Uppsala, Central Asia-Caucasus Institute and Silk Road Studies Program, 2006.
Dufourcq, Jean ve Ponsard, Lionel, (der.), The Role of the Wider Black Sea Area in a Future European Security Space, II cilt, Roma, NATO Defense College, 2005.
Ermenistan Savunma Bakanlığı Resmî İnternet Sayfası, “National Security Strategy of the Republic of Armenia”, http://www.mil.am/eng/index. php?page=49.
Gürcistan Dışişleri Bakanlığı Resmî İnternet Sayfası, “National Security Concept of Georgia”, http://www.mfa.gov.ge/index.php?sec_id=24&lang_ id=ENG.
Intelligence Brief: U.S. Military Bases in the Black Sea Region, 19 Kasım 2005, http://www.pinr.com/report.php?ac=view_report&report_ id=401&language_id=1.
Jackson, Bruce Pitcairn, The Future Democracy in the Black Sea Region, 8 Mart 2005. http://foreign.senate.gov/testimony/2005/JacksonTestimony050308. pdf
Japaridze, Tedo, “Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı’nın Geleceği: Uygun Bir Yol Haritası”, Stratejik Analiz, Cilt 7, No. 73, Mayıs 2006, ss.43- 49.
Katik, Mevlut, “Moscow Summit Could Highlight Competition Over Black Sea”, EurasiaNet, 30.10.2006, http://www.eurasianet.org/departments/ insight/articles/eav103006.shtml.
Kınıklıoğlu, Suat, “Karadeniz’de Bölgesel Arayışlar ve Zihinsel Altyapıları”, Stratejik Analiz, Cilt 7, No. 73, Mayıs 2006, ss.50-56.
Kır A., Şener, “Karadeniz’de Askerî İşbirliği”, Karadeniz Deniz Güvenliği Sempozyumu, Ankara, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı Stratejik Araştırma ve Etüt Merkezi (SAREM), 14 Haziran, 2006.
Kucera, Joshua, “The United States Develops A Strategic Plan for the Black Sea”, Eurasianet, 1 Mart 2007, http://www.eurasianet.org/departments/insight/ articles/eav030107.shtml.
Main, J. Steven, The Bear, the Peacock, the Eagle, the, Sturgeon and the Black, Black Oil: Contemporary Regional Power Politics in the Caspian Sea, Aralık 2005, http://da.mod.uk/csrc.
Nichol Jim, Armenia, Azerbaijan, and Georgia: Security Issues and Implications for U.S. Interests, Vaşington, CRS Report for Congress, 1 Şubat 2007, s.51.
Nodia, Gia, “Obraz Zapada v Gruzinskom Soznanii”, Coppieters Bruno, Remacle Eric ve Zverev Alexei (der.), Mezhdunarodnyi Opyt Razresheniya Etnicheskikh Konfliktov, Moskova, Ves Mir, 1997.
Taşpınar Ömer, Amerika’nın Sesi Radyosu Türkçe Servisi, 6 Haziran 2006 Öztürk, Osman Metin ve Sarıkaya Yalçın (der)., Uluslararası Mücadelenin Yeni Odağı Karadeniz, Ankara, Platin Yayınları, 2005.
Pamir, Necdet, “Avrupa Birliği’nin Enerji Sorunsalı ve Türkiye”, Stratejik Analiz, Cilt 6, No. 67, Kasım 2005, ss. 74-81.
Pârvulescu, Sorana, “A Region “In-The-Making”.The Black Sea Area and Its Increasing Strategic Importance”, Bükreş, Paper for the Conference Celebrating 125 of British-Romanian Relations, 15 Şubat 2004.
Rebuilding America’s Defenses. Strategy, Forces and Resources For a New Century. Eylül 2000, www.newamericancentury.org/RebuildingAmericasDefenses. pdf, s.17.
Roberts, John, ““Energy Reserves, Pipeline Politics and Security Implications”, Dov Lynch (der.), The South Caucasus: A Challenge for the EU, Chaillot Papers No. 65, Paris, Institute for Security Studies, 2003.
Rumer, Eugene B. ve Simon, Jeffrey. Toward a Euro-Atlantic Strategy for the Black Sea Region, Occasional Paper 3, Vaşington, Institute for National Strategic Studies, National Defense University, Nisan 2006.
Saakaşvili, Mihail, Yeni Bir Yol Kavşağında Atlantik İttifakı Konferansı, İstanbul,TESEV ve GMF, 26 Haziran 2004.
Sarıkaya, Muharrem, “ABD: Rus İşbirlikçisisiniz”, Sabah Gazetesi, 7 Şubat 2007.
Scherer, Ron, “Arms-Smuggling Sting Sheds Light on US security efforts”, The Christian Science Monitor, 17 Mart 2005.
Socor, Vladimir, Advancing Euro-Atlantic Security And Democracy In The Black Sea Region, 8 Mart 2005, http://foreign.senate.gov/testimony/2005/ SocorTestimony050308.pdf.
Socor, Vladimir, Trans-Black Sea Pipeline can Bring Caspian Gas to Europe, 7 Aralık 2006, http://jamestown.org/edm/article.php?article_id=2371712.
Socor, Vladimir, What Role for the Black Sea Region in the European Union’s Energy Strategy?, http://www.jamestown.org/edm/article.php?volume_ id=414&issue_id=3639&article_id=2370833.
Şevardnadze, Eduard, Address of Georgian President to the European Parliament Committee for Foreign Relations, Human Rights, Common Security and Defense Policy, 25 Mart 2002, http://www.civil.ge.
Trapans, Jan Arveds, “Georgia, the Black Sea and the Approaching West”, Fluri Philipp H., Cole Eden (der.), From Revolution to Reform. Georgia’s Struggle with Democratic Institution Building and Security Sector Reform, Viyana, Austrian Federal Ministry of Defence: National Defence Academy and Bureau for Security Policy, 2005, ss.293-311.
Turan, Cavid, “Vefa Kuluzade ile yapılan röportaj: ABD Azerbaycanda İstediklerini Gerçekleştirmiştir”, Yeni Müsavat, Bakü, 11 Ocak 2007.
“U.S. Alleges 18 Plotted To Smuggle Soviet Arms”, The Washington Post, 16 Mart 2005.
“US Eyes up Black Sea Region”, Jane’s Foreign Report, 27 Şubat 2007.
Wilson, Ross, “Democracy and Security in the Black Sea”, ARI Movement’s 8th Annual Security Conference, İstanbul, 29 Haziran 2006.
Zippel, Wulfdiether, “Enerji Kaynaklarını Çeşitlendirme Yaklaşımları Altında AB’nin Enerji Politikası”; Gumpel, Werner ve Hekimler, Alpay (der.), Avrupa ve Orta Asya Arasındaki Enerji Köprüsü Türkiye, Ankara, Konrad Adenauer Vakfı Yayını, 2007, ss. 41-54.