ABD'nin İnsan Hakları Politikası ve Çin: Doğu Türkistan Örneği

İnsan hakları, dünyanın en güçlü iki ülkesi olan Amerika Birleşik Devletleri ve Çin Halk Cumhuriyetinin siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel sistemleri arasındaki farklılıkların açıkça somutlaştığı bir alanı ifade etmektedir. İnsan haklarına ilişkin kavramsal yaklaşımlardaki farklılıklar, daha geniş Çin-Amerikan ilişkileri bağlamında, dış politika uygulamalarının önemli bir unsuru olarak görülebilir. Bu çalışma, ABD’nin insan hakları politikasını şekillendiren faktörleri açıklama çabası ekseninde, Amerika’nın Çin’e karşı izlediği görünüşte belirsiz ve tutarsız olan dış politikasını tahlil etmektedir ve 1990’lardan günümüze ABD-Çin ilişkilerindeki bazı hayati konuları ve eğilimleri eleştirel olarak ele almaktadır. Burada, uluslararası siyasi sistemde yapısal değişikliklere neden olan Soğuk Savaş sonrası dönemin başlarında ABD dış politika önceliklerindeki insan haklarının teorik ve pratik evriminin parametreleri tanımlanmaya çalışılmaktadır. Ayrıca çalışma, Doğu Türkistan’daki insan hakları sorunsalını analiz etmekte ve bunun ABD ve Çin arasındaki ikili ilişkileri etkileyip etkilemediğini araştırmaktadır.

China and Human Rights Policy of USA: The Case of East Turkestan

Human rights is an issue that explicitly illustrates the differences between the political, economic, social and cultural systems of the world’s most powerful nations, the United States of America and the People’s Republic of China. The differences in conceptual approaches to the human rights should be seen as an important element of the foreign policy practices in the broader context of Sino- American relations. This paper examines the America’s apparently vague and incongruous foreign policy towards the China in an attempt to exemplify the factors that shape U.S. Human Rights Policy, and critically surveys some vitally important issues and trends in US-China relations, from the early 1990s to the present. It defines the parametres of the theoretical and practical evolution of human rights in foreign policy priorities of the US at the start of the Post- Cold War era that brought forth the structural changes in the international political system. The paper also analyzes the issue of human rights situation in East Turkestan and explores whether it has effected bilateral relations between the US and China or not.

___

ABRAMOWITZ, I. Morton: “China: Can We Have a Policy?”, Carnegie Endowment for Peace, Washington, The Brookings Ins. Press, 1997.
AMANOV, Şatlık: “Şanghay İşbirliği Örgütü: Orta Asya’ya Yeni bir Demirperde mi İniyor?”, Stradigma- Vizyon Çalışmaları (Aylık Strateji ve Analiz e-dergisi), Sayı 11, Aralık 2003.
AMANOV, Şatlık: “ABD Dış Politikası ve İnsan Hakları”, İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2002.
ANDERSON-GOLD, Sharon: Cosmopolitanism and Human Rights, Cardiff, University of Wales Press, 2001.
BEKAR, Olgan: “Çin ve Batı Türkistan”, Avrasya Dosyası, Yaz 1995 Cilt 2, Sayı 2.
BROADBENT, Edward: “Human Rights and Democratic Development: Foreign Policy Concerns in the Western World”, Kathleen E. Mahoney, Paul Mahoney (der.), Human Rights in the Twenty-First Century, Part 2, Dordrecht, Kluvver Academic Publishers, 1993.
CABLE, Vincent, Peter FERDINAND: “China as an Economic Giant: Threat or Opportunity”, International Affairs, C. 70, No. 2, April 1994.
CHILCOTE, Ronald H.: Theories of Comparative Politics, 2nd Edition,(Boulder, Westview Press, 1994.
“China and Long – range Asian Energy Policy Security”, Baker Institute, Study: 11, Rice University, Austin.
ÇIPLAK, Murat: “Çin’de İnsan Hakları ve Ayrılıkçı Hareketler”, Deniz Ülke Arıboğan (ed.), İstanbul, Çin’in Gölgesinde Uzakdoğu Asya, Bağlam Yayınları, 2001.
DEDEOĞLU, Beril: “Çin ile ABD Arasındaki İlişkilerin Gelişimi”, Deniz Ülke Arıboğan (ed.), Çin’in Gölgesinde Uzakdoğu Asya, İstanbul, Bağlam Yayınları, 2001.
DONELLY, Jack: “What are Human Rights?”, (Erişim Tarihi [E.T] 02.08.2006) http://www.usinfo.state.gov/products/pubs/hrintro/ donnelly.htm, 4 Eylül 2001.
DONNELLY, Jack: International Human Rights (Dilemmas in World Politics Series), 2nd Edition, Boulder, Westview Press, 1998.
DONNELLY, Jack: “Human Rights and Human Dignity: An Analytic Critique of Non – Western Conceptions of Human Rights”, The American Political Science Review, Vol. 76, 1982.
DOYLE, Michael W.: “Kant, Liberal Legacies, and Foreign Affairs, Part 2,” Philosophy & Public Affairs, No. 4, Fall 1983.
EKREM, Erkin: “Çin’in Türkistan Politikası: Şanghay Beşlisinden Şanghay İşbirliği Örgütüne”, Stratejik Analiz, Cilt 2, Sayı16, Ağustos 2001.
EMBER, Carol, Melvin EMBER, ve Bruce RUSSETT: “Peace Between Participatory Polities,” World Politics, No. 44, July 1992.
FACKLER, Martin: “China and Russia Form New Bloc”, Daily News, (çevrimiçi) http://www.dailynews.yahoo.com/h/ap/20010616/wl/ china_shanghai_summit_6.html
FALK, Richard: Yırtıcı Küreselleşme, Ali Çaksu (çev.), İstanbul, Küre Yayınları, 2001.
FORSYTHE, David P.: Human Rights in International Relations, Cambridge, Cambridge University Press, 2000.
HUANG, Margaret, Robert F. KENNEDY: “US Human Rights Policy Toward China”, Foreign Policy In Focus, Vol. 6, No. 8, March 2001.
Human Rights Watch, World Report 2000, New York, 2001.
Human Rights Watch, World Report 1990, New York.
INGLEHART, Ronald: Modernization and Postmodernization, Princeton, Princeton University Press, 1997.
KARASAR, Hasan Ali: “Bağımsızlıklar Sonrası Türkistan’da Rus Siyaseti”, Avrasya Dosyası, Rusya Özel, Kış 2001, Cilt 6, Sayı 4.
KOUROUS, George, Tom BARRY: “US China Policy: Trade, Aid, and Human Rights””, Foreign Policy In Focus, Vol. 1, No. 6, November 1996. (E.T. 02.08.2006) http://www.foreignpolicy-infocus.org/briefs/vol1/ china.html, 2 Ocak 2001.
LAMPTON, David M. Gregory C. MAY: “Managing U.S.-China Relations in the Twenty-FirstCentury”,The Nixon Center, 1999, s. 8.http:// www.nixoncenter.org/publications/monographs/managing.pdf
MEIZHIH, Yang Jün Gung BAO: “Çin’in Çevresinde Karşılaşabileceği Sekiz Tehlike”, Nuraniye H. Ekrem (çev., Stratejik Analiz, Cilt 1, Sayı 2, Haziran 2000.
MOORE, Gregory J.: “Human Rights and United States Policy towards China in the New Millennium”, Human Rights Working Papers, No. 8, 18 September 2000.
NATHAN, Andrew: “Human Rights in Chinese Foreign Policy,” Human Rights Quarterly, No. 139, Sept., 1994.
Northern Asia and Pacific Research Group, China: General Background Brief, London, Foreign and Commonwealth Office, April 2000.
OWEN, John M.: “How Liberalism Produces Democratic Peace,” International Security, No. 2, Fall 1994.
ÖZDEK, Yasemin: Uluslararası Politika ve İnsan Hakları, Ankara, Öteki Yayınları, 2000.
PEİ, Minxin: Gizemli Hegemon, Foreign Policy, Türkiye Baskısı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Eylül-Ekim 2000.
Random House Webster’s College Dictionary, New York, 2000.
RUAN, Ming, Nancy LİU, Peter RAND, et.al: Deng Xiaoping: Chronicle of an Empire, Boulder, Westview Press, 1994.
SEYMOUR, James D.: “China”, Jack Donnelly, Rhoda E. Howard (ed.), International Handbook of Human Rights, Westport, Greenwood Press, 1987.
ŞEN, Cihangir Gürkan: “Rus-Çin-Türkistan İlişkilerinde Yeni Bir Dönem (mi?): Şanghay Beşlisi”, Stratejik Analiz, Cilt 1, Sayı1, Mayıs 2000.
The Honorable Doug Bereuter, “Perspectives on US National Interests in Asia”, Heritage Lectures, No. 698, March 9, 2001.
US Department of State, China Country Report on Human Rights Practices for 1997.
“Vital Speeches of the Day”, Vol. 63, Issue 14, 1 May 1997, (Delivered by the 14th Dalai Lama (Tenzin Gyatso) on the 38th Anniversary of the Tibetian National Uprising, Dharamsala, India, March 10, 1997.
Voice of America, “Çin’in Doğu Türkistan Politikası Eleştiriliyor”, www. voanews.com, 30 Mayıs 2003.
WOLFE, Adam: “Freeing Uighur Detainees from U.S. Custody May be Impossible”, Power and Interest News Report, www.pinr.com, 03 November 2004.