Mustafa Kemal Atatürk'ün Ekonomide Tam Bağımsızlık Anlayışı ve Üretim Heyecanı

Osmanlı Devleti’nin sonunu hazırlayan 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi imzalandıktan sonra, Mustafa Kemal’in önderliğinde saldırgan emperyalist devletlere karşı - son derece güç koşullar altında - bir bağımsızlık savaşı verilmiş ve ülke işgalden arındırılmıştır. Söz konusu bu bağımsızlık mücadelesinin, Osmanlı’nın geride bıraktığı “borç ekonomisi” olarak adlandırılabilecek bir ekonomik zeminde - deyim yerindeyse - bulup, buluşturarak verilen bir mücadele olduğu da unutulmamalıdır. Büyük bir toplumsal dönüşümü gerçekleştiren 1923 Cumhuriyeti’nin temelleri de yine bu zeminde atılmıştır. Hem yoklukların çarpan olduğu bu yolculuğun ağır yükünü omuzlarında taşıyan bir kişi hem de ekonomik bağımsızlığın devlet hayatında oynadığı rolü - henüz yolculuğa çıkmadan - bilen bir lider olarak Mustafa Kemal, bırakınız kuruluşu, daha kurtuluş aşamasında önceliği hep ekonomiye vermiştir. Bu çalışmada cumhuriyetin ilk yıllarında ulaşılmak istenen “milli ekonomi” hedefi ve aşamalı olarak hayata geçirilen ekonomi modelleri gözden geçirilerek, Gazi Mustafa Kemal’in söz ve demeçleri ekseninde, O’nun, dönemin üretim fabrikalarına ait şeref (anı) defterlerine yansıyan “üretim heyecanı” irdelendi.

Anahtar Kelimeler:

Ekonomi, Fabrika, Mustafa Kemal, Sanayileşme, Üretim

THE ORDER CONCERNING THE DUTIES, DIVISIONS AND OPERATIONS OF THE SECOND BRANCH

The Order Concerning the Duties, Divisions and Operations of the Second Branch (“İkinci Şu’benin Vezâ’if, Taksîmat ve Muâmelâtı Hakkında Ta’lîmât”) prepared by Presidency of War of the Republic of Turkey on 1 April 1340 [1924] in Ottoman (old Turkish) organizes the duties, organizational structure, its own division of work and activities of the department operating as “Intelligence Branch (İstihbârât Şu’besi)” at that time. As a result of the review of the literature, with the translation of the said order, which is evaluated to be not translated into modern-day Latin Alphabet and even if it was translated it was limited to the use of relevant departments of the state and was not shared with the public, it is aimed to contribute to fill a gap in the literature.

Keywords:

Presidency of War, Turkish General Staff, Second Branch, Intelligence, Order,

PDF

___

Resmi Yayınlar; Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Resmî Gazete
Akşin, Sina, (Siyasal Tarih 1789-1908) Zirveden Çöküşe Osmanlı Tarihi 2, Milliyet Kitaplığı, İstanbul, t.y.
Atatürk, Kemal, Nutuk,Türk Devrim Tarihi Enstitüsü, Cilt II (1920-1927), Ondördüncü Basılış, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1981.
Atatürk’ün Ekonomik Kalkınma Politikası ve Devlet İşletmeciliği, İst. Ünv. Yay.: 2846, İstanbul, 1981.
Avcıoğlu, Doğan, Türkiye’nin Düzeni (Dün – Bugün -Yarın), Bilgi Yayınevi, Ankara, İkinci Basım Şubat 1969.
Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam, Cilt I, Remzi Kitabevi, 1988.
Berkes, Niyazi, İki Yüz Yıldır Neden Bocalıyoruz? , Yön Yayınları, İstanbul, 1964.
__________, Türkiye’de Çağdaşlaşma (Yayına hazırlayan: Ahmet Kuyaş), Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı İstanbul, 2002.
Coşkun, Alev, Liberal Ekonominin Çöküşü / Küresel Kriz Ulusalcı Ekonominin Yükselişi, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul, 1. Baskı: 2011.
Cumhuriyet Dönemi Türk Ekonomisi ( Bu kitap, Prof. Dr. Memduh Yaşa’nın idaresinde Akbank’ta kurulan bir ilim heyeti tarafından hazırlanmıştır.), Akbank Kültür Yayını, APA Ofset Basımevi, İstanbul, 1980.
Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, İmge Kitabevi, Ankara, 3. Baskı: Mart 2004.
Çekiç, Orhan, 1938 Son Yıl, Kaynak Yayınları 4. Basım, İstanbul, Ocak 2014.
İnan, Arı, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1923 Eskişehir - İzmit Konuşmaları, TTK Yayınları, Ankara, 1982.
İnan, Ayşe Afet, Cumhuriyet’in 2. Sanayi Planı 1936, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1973.
__________, İzmir İktisat Kongresi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 3. Baskı: 2018.
__________, Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal Atatürk’ün El Yazıları, Türk Tarih Kurumu Yayını, TTK Basımevi, Ankara, 1969.
İnönü, İsmet, Hatıralar, 2. Kitap Bilgi Yayınevi, Ankara, 1987.
Kal, Nazmi, (1923-1939 Cumhuriyetin Kalkınma Mucizesi) Atatürk’ün Diktiği Ağaçlar, Sonsöz Matbaacılık, Ankara, 2014.
Karaduman, Fethi, Altın Yıllar, A7 Kitap, İstanbul, Şubat 2020.
Kepenek, Yakup; Yentürk, Nurhan, Türkiye Ekonomisi, Büyük Fikir Kitapları Dizisi: 99, Remzi Kitabevi, İstanbul, Altıncı Basım- Eylül 1994.
Kışlalı, Ahmet Taner, Kemalizm, Laiklik ve Demokrasi, İmge Kitabevi, İstanbul, 4. Baskı: Aralık 1995.
Önder, Mehmet, Atatürk’ün Yurt Gezileri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, İkinci Baskı Haziran 1998.
__________, İzmir Yollarında, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1989.
Palaoğlu, Mustafa Kemal, Müdafaa-i Hukuk Saati, Bilgi Yay., Ankara, 1998.
Palazoğlu, Ahmet Bekir, Atatürk İlkeleri, THK, Ankara, 1996.
Perinçek, Doğu, Türkiye’nin Anayasa Birikimi, Kaynak Yayınları, İstanbul, İkinci Basım: Haziran 2012.
Tezel, Yahya S., Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Tarih Vakfı Yurt Yay., Ankara, 1982.
__________, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 1994.
Turan, Şerafettin, Atatürk’ün Düşünce Yapısını Etkileyen Olaylar, Düşünürler, Kitaplar, TTK Yay., Ankara, 1982.
Turan, Veldet, Türkiye Şeker Sanayi (1926-1976), Türkiye Şeker Fabrikası Yayını, Ankara, 1979.
Ülken, Yüksel, Atatürkçülük II, Milli Eğitim Bakanlığı Yay.: 325., İstanbul, 1997.
Yücel, T. Fikret, Cumhuriyet Türkiyesi’nin Sanayileşme Öyküsü, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV)Yay., Ankara, Ekim 2015.
Akkuş, Turgay, “Bir İktisadi Siyasa Projesi: Milli İktisat”, Çağdaş Türk Tarihi Araştırma Dergisi (ÇTTAD), VII/16-17 Bahar-Güz, İzmir, 2008, ss. 119-141.
Findley, Carther, “24 Karatlık Önder” Dünya Düşünürleri Gözüyle Atatürk ve Cumhuriyeti, Der. Özer Ozankaya Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2000, ss. 191-199.
Jevakoff, Alexandre, “Atatürk Ulusal Egemenlik İlkesini Simge Düzeyine Yükseltti.”, Dünya Düşünürleri Gözüyle Atatürk ve Cumhuriyeti, Der. Özer Ozankaya, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2000, ss. 59-68.
Süreli Yayınlar; Hâkimiyet-i Milliye, Milliyet, Eskişehir Halkevi Dergisi