Darbe Girişimleri Esnasında Kitle İletişim Araçlarının Rolüne Bir Örnek: Talat Aydemir Olayı ve Radyo

Teknolojik gelişmelerle birlikte birçok farklı alanda misyon üstlenen kitle iletişim araçlarının, toplumun diğer bütün alanlarında olduğu gibi siyasal yapısında yaşanan değişmelere ve gelişmelere de tesiri olmuştur. Bu çerçevede kitle iletişim araçlarının siyasal olayların gelişimi üzerindeki etkisi düşünüldüğünde, hükümete karşı girişilecek bir darbe girişimi esnasında da önemi ortaya çıkmaktadır. Cumhuriyet tarihinde mevcut hükümete yönelik bu tür girişimlerden biri de Talat Aydemir Olayı’dır. Bu çalışmada Talat Aydemir Olayı üzerinden kitle iletişim araçlarını kontrol etmenin darbe girişiminin gidişatı üzerindeki etkisi incelenmeye ve değerlendirilmeye çalışılmıştır. Analiz sonucunda Talat Aydemir tarafından girişilen her iki olay esnasında gerek darbeciler tarafından gerekse hükümet tarafından radyonun kontrol altına alınmasına büyük önem verildiği, yine aynı doğrultuda olarak liderler tarafından radyodan hükümetin duruma hâkim olduğu yönünde verilen mesajların darbecilerin güçlerini zayıflattığı tespit edilmiştir. Bu durum, darbe girişimleri esnasında kitle iletişim araçlarını kontrol etmenin olayların gidişatı üzerinde son derece önemli bir etkiye sahip olduğunu bir kez daha göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Darbe, İsmet İnönü, Kitle İletişim Araçları, Medya, Radyo, Talat Aydemir

THE ORDER CONCERNING THE DUTIES, DIVISIONS AND OPERATIONS OF THE SECOND BRANCH

The Order Concerning the Duties, Divisions and Operations of the Second Branch (“İkinci Şu’benin Vezâ’if, Taksîmat ve Muâmelâtı Hakkında Ta’lîmât”) prepared by Presidency of War of the Republic of Turkey on 1 April 1340 [1924] in Ottoman (old Turkish) organizes the duties, organizational structure, its own division of work and activities of the department operating as “Intelligence Branch (İstihbârât Şu’besi)” at that time. As a result of the review of the literature, with the translation of the said order, which is evaluated to be not translated into modern-day Latin Alphabet and even if it was translated it was limited to the use of relevant departments of the state and was not shared with the public, it is aimed to contribute to fill a gap in the literature.

Keywords:

Presidency of War, Turkish General Staff, Second Branch, Intelligence, Order,

PDF

___

Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Akis, Akşam, Havadis, Ulus
Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, (Çev. Ahmet Fethi), Hil Yayınları, İstanbul, 1994.
Albayrak, Mustafa, Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phoenix Yayınevi, Anakara, 2004.
Aydemir, Talat, Ve Talat Aydemir Konuşuyor, May Yayınları, İstanbul, 1966.
Bedii Faik, İhtilalciler Arasında Bir Gazeteci, Dünya Yayınları, İstanbul, 1967.
Erkanlı, Orhan, Askeri Demokrasi, Güneş Yayınları, İstanbul, 1987.
Hale, William, 1789’dan Günümüze Türkiye’de Ordu ve Siyaset, Türkçesi: Ahmet Fethi, Hil Yayınları, İstanbul, 1996.
Heper, Metin, Türkiye’nin Siyasal Hayatı, (Çev. Kadriye Göksel), Doğan Egmont Yayıncılık, İstanbul, 2011.
İsen, Can Kaya, Geliyorum Diyen İhtilal: 22 Şubat- 21 Mayıs, Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2010.
Koçak, Cemil, Darbeler Tarihi 27 Mayıs, 22 Şubat, 21 Mayıs ve 12 Mart, Timaş Yayınları, İstanbul, 2016.
Örtülü, Erdoğan, Üç İhtilalin Hikâyesi, 4. Baskı, Milli Ülkü Yayınevi, Konya, 1977.
Seyhan, Dündar, Gölgedeki Adam, Nurettin Uycan Matbaası, İstanbul, 1966.
Toker, Metin, İsmet Paşa ile On Yıl (1954-1964), IV. Cilt, Akis Yayınları, İstanbul, 1967.
Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, 5. Kitap, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2002.
Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995.
Bayram, Yavuz, “Askeri Darbeler ve Medya: Radyo Bildirisinden Face Time’a Darbelerde Medyanın Değişen Rolü”, 19. Yüzyıldan Günümüze Türkiye’de İktidara Müdahaleler ve Darbeler Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 21-23 Mart 2018/Yozgat, C.1, (Yay. Haz. Selcan Koçaslan), ATAM, Ankara, 2019, s.351-366.
Demir, Yeşim, “Albay Talat Aydemir’in Darbe Girişimleri”, ÇTTAD, V/12 (2006), s.155-171.
Dilber, Fadime, “Siyasal Katılımda Kitle İletişim Araçlarının Seçmenler Üzerine Etkisi, Karaman İli Seçmenleri Üzerine Bir Alan Araştırması”, Humanities Sciences, C. 7, Sayı: 3 (2012), s.154-191.
Eryaman, Ayşe, “27 Mayıs 1960 Askeri Müdahalesi’nden Sonra Sivilleşen Yönetime Darbe Girişimleri: 22 Şubat 1962 ve 21 Mayıs 1963 Harekâtları”, 19. Yüzyıldan Günümüze Türkiye’de İktidara Müdahaleler ve Darbeler Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 21-23 Mart 2018/Yozgat, C. 2, (Yay. Haz. Selcan Koçaslan), ATAM, Ankara, 2019, s.733-773.
Göksu, Oğuz, “Darbe Süreçlerinde Kitle İletişim Araçlarının Rolü: 15 Temmuz Darbe Girişiminde Medyanın ve İletişim Teknolojilerinin Kullanılması”, Cemil Meriç 10. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Spor Kongresi Tam Metin Kitabı, Editörler: Ender Eyüboğlu-Sami Baskın, 23-25 Kasım 2018, Hatay, Yayınlanma Tarihi: 24 Aralık 2018, s.1-7.
Güngörmez, Bengül, “Kitle İletişim Araçları, Siyaset ve Propaganda”, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 3 (2002), s.1-12.
Kubilay, Çağla; Pelivan, Mehmet, “Demokrat Parti ve Radyo: Bir Islahat Girişimi (1954)”, İlef Dergisi, 6(1) (2019), s.27-60.
Özdemir, Hikmet, “Siyasi Tarih (1960-1980)”, Türkiye Tarihi 4, Çağdaş Türkiye 1908-1980, 10. Basım, Yayın Yönetmeni: Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul, 2008, s.227-292.
Polat, Nejla, “1946 Çok Partili Dönemin Başlangıcından 1964 TRT’nin Kurulmasına Kadar Türkiye’de Radyo Yayıncılığı”, İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, C. 10, Sayı: 1 (2018), s.125-137.
Soysal, İsmail, “Kitle İletişim Araçları ve Diplomasi”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı: 2 (1992), s.293-313.