Trabzon'un İlk Kadın Milletvekili Seniha Hızal'ın TBMM'deki Faaliyetleri

Seniha Hızal Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin ilk kadın milletvekillerindendir. Ancak bu güne kadar onun hakkında yeterince çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmanın özgün değeri, onun TBMM'deki faaliyetlerini derinlemesine inceleyen ilk araştırma olmasıdır. Araştırmanın amacı Türkiye'de siyasal alanda kadın haklarının uygulanması konusunun anlaşılmasına katkı sağlamaktır. Bu anlamda ilk kadın milletvekillerinden Seniha Hızal'ın milletvekili seçilmesi ve meclisteki faaliyetlerini somut ve objektif bir şekilde ortaya koymaktır. Hızal özelinde kadınların kendilerine verilen siyasi hakları ne derece sahiplenebildiklerini irdelemektir. Araştırmanın kapsamı Seniha Hızal'ın milletvekilliği ile sınırlıdır. Onun eğitimciliği ve eğitim anlayışı vb hususlar araştırmanın kapsamı dışındadır. Araştırma'nın temel kaynağı Türkiye Büyük Millet Meclis zabıtlarıdır. Türkiye Büyük Millet Meclisi Arşivi'nden de yararlanılmıştır. Dönemin gazeteleri çalışmaya ciddi manada katkı sağlamıştır. Araştırmada Hızal hakkında yazılmış ya da dolaylı olarak ondan bahseden yayınlar da kullanılmıştır. Araştırmanın yöntemine gelince öncelikle konu hakkında çeşitli arşivlerden ve kaynaklardan bilgi ve belgeler toplanmıştır. Ardından tarih ilminin tasnif, tahlil, terkip, yorum gibi metotları kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kadın, Parlamento Tarihi, Seniha Hızal, Trabzon, Türkiye Büyük Millet Meclisi

THE ORDER CONCERNING THE DUTIES, DIVISIONS AND OPERATIONS OF THE SECOND BRANCH

The Order Concerning the Duties, Divisions and Operations of the Second Branch (“İkinci Şu’benin Vezâ’if, Taksîmat ve Muâmelâtı Hakkında Ta’lîmât”) prepared by Presidency of War of the Republic of Turkey on 1 April 1340 [1924] in Ottoman (old Turkish) organizes the duties, organizational structure, its own division of work and activities of the department operating as “Intelligence Branch (İstihbârât Şu’besi)” at that time. As a result of the review of the literature, with the translation of the said order, which is evaluated to be not translated into modern-day Latin Alphabet and even if it was translated it was limited to the use of relevant departments of the state and was not shared with the public, it is aimed to contribute to fill a gap in the literature.

Keywords:

Presidency of War, Turkish General Staff, Second Branch, Intelligence, Order,

PDF

___

Türkiye Büyük Millet Meclisi Arşivi, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre V, C.1-29, Resmi Gazete
C.H.P. Dördüncü Büyük Kurultayı Görüşmeleri Tutulgası, 9-16 Mayıs 1935, Ulus Basımevi, Ankara 1935.
Elöve, Mustafa E., Bir Demet Işık, Feyziye Mektepleri Vakfı Yayını, İstanbul, 1991.
Güneş, İhsan, Türk Parlamento Tarihi (T.B.M.M. - V. Dönem 1935 - 1939), C.2, T.B.M.M. Vakfı Yayınları No:26, Ankara, 2001.
Alacı, Beral, "Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün Siyasette Kadın Algısı Ve Cumhuriyet Halk Partili Kadın Milletvekillerinin Faaliyetleri (1939-1950)", Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.19, S.38, Bahar 2019, s. 174-194.
Arslan, Ali, Akpınar Özdemir, "İnas Darülfünunu ( 1914-1921)", Osmanlı Bilim Araştırmaları Dergisi, C.6, S.2, 2005, s.225-234.
Bozkurt Birgül, Bozkurt İbrahim, "Türkiye'nin İlk kadın İl Belediye Başkanı Müfide İlhan ve Mersin'deki Çalışmaları", Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, S.19, Bahar 2014, s. 51-76.
Ertan, Temuçin Faik, "Tanzimattan Cumhuriyete Hukuk Reformuna Genel Bir Bakış", Abdurrahman Çaycı Armağanı, Ankara 1995, s. 213-233.
Güneş, Günver, “Türk Kadınının Muhtarlık ve Köy İhtiyar Heyetlerine Seçme Seçilme Hakkını Kazanması ve Türkiye'nin İlk Kadın Muhtarı Gül Esin ( Hanım)", Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.9, S.20-21, Bahar-Güz 2010, s.171-190.
Kılıç, Fahri, "I. Dünya Savaşı’nda Selanik’ten İstanbul’a Taşınan Bir Eğitim Kurumu: Feyziye Mektepleri", Cappadocıa Journal Of Hıstory And Socıal Scıences,S. 9, Ekim 2017, s. 142-151.
Koçak, Doğan, "17 Şubat 1926'da Kabul Edilen Türk Medeni Kanunu'na Göre Türk Kadınının Hak ve Özgürlükleri", Atatürk Dergisi, 8/1, Temmuz 2019, s.79-98.
Özer, Sevilay, "Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkı Verilmesinin Türk Kamuoyundaki Yankıları", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 29, S.85, Mart 2013, s.131-167.
Öztürk, Zerrin Ayşe, "Uluslararası Siyasette ve Karar Alma Mekanizmalarında Kadın", Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, C.3, S.1, 2012, s. 1-33.
Usta Veysel, " II. Meşrutiyet ve Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Trabzon’da Kadın", Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S.20, 2016, s. 225-274.
Süreli Yayınlar; Akşam, Cumhuriyet, Kurun, Milliyet, Son Posta, Ulus, Zaman
Ceylan, Handan, Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddetin Kadının Toplumsal Ve Siyasal Hayatındaki Etkisinin İnsan Hakları Açısından Değerlendirilmesi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
Duroğlu, Sibel, Türkiye’de İlk Kadın Milletvekilleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2007.
Yıldız, Hacer, Türkiye'de Kadınların Siyasi haklar Mücdelesi ve Nakiye Elgün, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2015.
http://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?id=3567 (Erişim Tarihi: 3 Nisan 2020).
Dinç, Sait, “Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihimizde III: Milli Eğitim Şûrası ve Uygulamaları(2-10Aralık1946)”,
http://turkoloji.cu.edu.tr/ATATURK/arastirmalar/sait_dinc_III.miiliegitim_surasi_ve_uygulamalari.pdf (Erişim tarihi: 20 Nisan 2020).
“1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu”, http://www.anayasa.gen.tr/1924tek.htm (Erişim Tarihi: 13 Temmuz 2020).