ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ'NDE SU DAVASI KAPSAMINDA KURULAN İLK BARAJ: ÇUBUK BARAJI

Genç Cumhuriyet Türkiye’sinin yeni kurulan başkenti Ankara’nın her bakımdanmodern bir şehir olarak ülkenin her köşesine örnek olması ve dış dünyaya kendisiniiyi tanıtması bakımından öncelikle alt ve üst yapı hizmetlerinin tamamlanmasıgerekmekteydi. İçme suyu tesisatının kurulması bu bakımdan oldukça önemkazanmaktaydı. Ankara’da, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde inşa edilen sukanalları, şehrin içme suyu ihtiyacını karşılamaktan oldukça uzaktı. Bu bakımdanCumhuriyet Dönemi’nde su meselesine ayrı bir yer verildi. Mustafa Kemal Atatürk’üntalimatı ve Nafıa Vekâleti’nin öncülüğünde 1927’de başlatılan etütler sonucu1929’da Çubuk’ta beton bir barajın inşa edilmesine karar verildi. Bir Türk firmasıtarafından yapımına 1930’da başlanan ve 1936’da bitirilen Çubuk Barajı’nıninşaatında çok sayıda Türk mühendis, teknisyen ve işçi görev yaptı. Türkiye’nin bu ilkbarajı, o dönemin şartları itibariyle yalnızca bir su yapısı olarak değerlendirilmemiş,aynı zamanda yeni kurulan devletin mühendislik alanında geldiği seviyeyi göstermesibakımından bir “bayındırlık abidesi” olarak değerlendirilmiştir. İlerleyen süreçiçinde kullanım ömrü sona eren Çubuk Barajı, 1994 yılından itibaren taşkın önlemeve mesire alanı olarak kullanılmaktadır. Bu çalışma ile Erken CumhuriyetDönemi’nde su işleri üzerine gerçekleştirilen çalışmalar ele alınarak, TürkiyeCumhuriyeti Devleti’nin Çubuk’ta inşa edilen ilk barajının inşa ve faaliyete geçmeaşamaları incelenmiştir.

THE FIRST DAM BUILT WITHIN THE SCOPE OF THE WATER CASE IN THE EARLY REPUBLICAN PERIOD: ÇUBUK DAM

The infrastructure and superstructure services of the newly established, Ankara, capital city of the young Republic of Turkey as a modern city in every respect in terms of promoting itself to the outer world in a good way and to be an example for every corner of the country were required to be completed primarily. The establishment of the drinking water installation was important in this respect, in Ankara, the water channels built in the last period of the Ottoman Empire were far from meeting the water needs of the city. In this respect, it was given importance to the issue of water in republican period. It was decided to build a concrete dam in Çubuk in 1929 as a result of Mustafa Kemal Atatürk’s installations and etudes started in 1927 under the leadership of Ministry of Public. A large number of Turkish engineers, technicians and workers served in the construction of Çubuk Dam which was started to be built in 1930 and finished in 1936. The first dam of Turkey was not only appreciated as the water structure because of the terms of that period but it was also appreciated as a “public works” for showing the level reached in engineering field of the newly established state. Çubuk Dam has been used since 1994 as flood prevention and promenade place because its lifetime was over in the following period. With this study, stages of construction and commissioning of the first dam built in Çubuk by The Republic of Turkey were investigated by handling studies done on water works in the early republican period.

PDF

___

BCA, 030.18.01.02.28.39.007.
BCA, 030.18.01.02.36.40.16.
BCA, 030.18.01.02.243.164
BCA, 030.0.18.01.02.40.75.005.
BCA, 030.18.01.02.28.31.002.
BCA, 030.10.0.0.158.109.9.
BCA, 030.0.18.01.02.35.21.018.
BCA, 030.0.18.01.02.38.60.010.
BCA, 030.0.18.01.02.39.66.012.
BCA, 030.0.18.01.02.43.16.002.
BCA, 030.0.18.01.02.50.82.009.
BCA, 030.0.18.01.02.66.57.014.
BCA, 030.0.18.01.02.51.4.018.
Ankara İl Yıllığı 1967, Ankara Valiliği, Ankara, 1967.
Çubuk Barajı İnşaatının İkmali ve Ankara Şehri Suyunun Bu Barajdan Temini Hakkında 1/944 Numaralı Kanun Lâyihası ve Nafıa ve Bütçe Encümenleri Mazbataları, T.C. Başvekâlet Kararlar Müdürlüğü, Ankara, 1934.
Çubuk Barajının Teşcir ve Tanzimine ve Kırkgözler Kaynağından Getirilecek Suya Aid Masraf Karşılığının Ne Suretle Temin Edileceğine Dair Kanun Lâyihası ve Nafıa ve Bütçe Encümenleri Mazbataları (1/239), T.C. Başvekâlet Kararlar Müdürlüğü, Ankara, 1935.
DSİ Çubuk I Barajı İşletme ve Bakım Talimatı, T.C. Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 1989.
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Genel Nüfus Sayımı 20 İlkteşrin 1935, Devlet Matbaası, İstanbul, 1936.
T.C. Ankara Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 2014 Yılı Ankara İl Çevre Durum Raporu, Ankara, 2014.
T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2017 Yılı Yağış Değerlendirmesi, Ankara, 2018.
T.C. Nafıa Vekâleti Nafıa İşleri Mecmuası
T.C. Resmî Gazete
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC)
TBMM Kanunlar Dergisi
Ankara Çubuk Barajı ve Filtre Tesisatı Açılma Töreni Hatırası, T.C. Nafia Vekâleti Neşriyatı, Ankara, 1936.
Aydın, Suavi-Emiroğlu, Kudret-Türkoğlu, Ömer-Özsoy, Ergi D., Küçük Asya’nın Bin Yüzü: Ankara, Dost Kitabevi, Ankara, 2005.
Büyük Su Kongresi 22-1-1951, 27-1-1951, Örnek Matbaası, Ankara, 1955.
Çağlar, Kerim Ömer, Ankara Çevresi Suları Üzerinde Araştırmalar, Ankara, 1935.
Çubuk Barajı: Le Barrage de Çubuk, T.C. Nafia Vekâleti Neşriyatı, Ankara, 1937.
C.H.P. Programı, Ulus Basımevi, Ankara, 1935.
Demir, Abdullah, Su ve DSİ Tarihi, Devlet Su İşleri Vakfı Yayınları, Ankara, 2001.
50 Yıllık Yaşantımız 1923-1933, (Ed.: Altemur Kılıç), Milliyet Yayınları, İstanbul, 1975.
On Beşinci Yıl Kitabı, Cumhuriyet Matbaası, Ankara, 1938.
Özand, Eşref, Ankara Şehri Su Tesisleri: Tarihçe, Gelişme, İşletme Durumu ve Yakın Gelecekte Yapılacak Tesisler ile Uzak Gelecekteki Tesislere Ait Ön Görüşler, Sular İdaresi Genel Müdürlüğü, Ankara 1967.
Saatçioğlu, Fikret-Pamay, Besalet, Rapor Devlet Su İşleri (DSİ), Çubuk, Hirfanlı, Damsa, Gebere, Ayrancı, Apa, May, Altınapa, Sille, Kemer, Demirköprü ve Porsuk Barajları ile Isparta, Gölcük, Bursa-Gölbaşı Gölleri, Ereğli, Çumra, Antalya Regülatörleri ve Sulama Kanallarının Ağaçlandırma ve Fidanlık Problemleri Üzerine Etütler, DSİ Matbaası, Ankara, 1960.
Türk Ansiklopedisi, XII, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 1964.
Uran, Hilmi, Hâtıralarım, Ay Yıldız Matbaası, Ankara, 1959.
Villalta, Jeorge Blonco, Atatürk, (Çev.: Fatih Özsu), Yonca Matbaası, Ankara, 1982.
Camcı, Orhan, “Sulama Tedbirleri ve Çubuk Çayının Ağaçlandırılması”, İktisadî Yürüyüş, S.187, (15 Kasım 1947), s.9-12.
Fikret, T., “Cumhuriyet Rejiminde Su İşleri ve Su Kuvvetinden Elektrik İstihsali”, T.C. Nafıa Vekâleti Nafıa İşleri Mecmuası (Fennî Kısım), S.2, (Temmuz 1934), s.14-16.
Görcelioğlu, Ertuğrul, “Belgrat Ormanındaki Tarihî Bentler”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, C: 35, S.3, İstanbul 1985, s.42-59.
İğdi, Özlem Gülenç, “Abidin Paşa’nın Ankara Valiliği”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, S.53, (2013), s.225-248.
Karataban, Yılmaz, “Su ve Toprak Kaynaklarının Önemi ve Uygulanan Strateji” Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi, S.442-443, (2006), s.90-115.
Kiper, A. Namık, “Su İşlerimize Toplu Bir Bakış”, Ülkü Halkevleri Dergisi, S.39, (Mayıs 1936), s.196-199.
Özand, Eşref, “Ankara Suyunun Tarihine Bir Bakış”, Ankara Belediye Dergisi, (Ocak-Şubat-Mart 1959), s.10-56.
Özand, Eşref, “Ankara Şehri İçme Suyu Tarihine Kısa Bir Bakış”, Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi, (Nisan 1960), s.14-19.
Özçelik, Ceyhun, “Türkiye’de Su Hizmetlerinin ve Su Hukukunun Gelişimi”, DSİ Teknik Bülteni, S.103, (Ocak 2008), s.10-22.
Özgen, Yüksel-Büyüktolu, Recep, “Cumhuriyet’in İlk Barajı: Çubuk Barajı (1929- 1936)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.59, (2016), s.87-110.
Öziş, Ünal-Arısoy, Yalçın-Alkan, Ahmet-Özdemir, Yalçın, “Türkiye’deki Tarihi Su Yapılarının Evrensel Önemi”, TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi, s.555-566.
Talu, Ercümed Ekrem, “Ankara ve Su”, Cumhuriyet, 6 Haziran 1935, s.6.
Akşam Gazetesi
Ankara Belediye Dergisi
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi
Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi
Ayın Tarihi
Büyük Modern Türkiye Dergisi
Cumhuriyet Gazetesi
İller ve Belediyeler Dergisi
İktisadî Yürüyüş Dergisi
İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi
Milliyet Gazetesi
Son Posta Gazetesi
Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi
Ulus Gazetesi
Ülkü Halkevleri Dergisi
http://www.aski.gov.tr/TR/ICERIKDETAY/Ankara-Suyunun Tarihcesi/19/7
http://www.dsi.gov.tr/haberler/2018/01/31/%C3%A7ubukbaraj%C4%B1%20pikni %C4%9Fe-haz%C4%B1r
http://ankara.imo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=16439&tipi=2&sube=3
http://www.dsi.gov.tr/dsi-galeri