2019

NECİB ÂSIM (YAZIKSIZ)’IN TARİHÇİLİĞİ ÜZERİNE BAZI TESPİTLER

Bu çalışmanın amacı, Türk tarihi ve tarihçiliğine önemli katkılar sunan ve Türkçülükfikrinin öncülerinden biri olan Necib Âsım (Yazıksız)’ın, özellikle Türk tarihikonusundaki fikirlerini ve eserlerini ortaya koymaktır. 29 Aralık 1861’de Kilis’tedünyaya gelen Necib Âsım, yaşamı boyunca hiç duraksamadan çalışmış, Türk tarihi,Türk dili ve Türk kültürüne eserleriyle önemli katkılar sağlamış ve 13 Aralık 1935’deİstanbul’da vefat etmiştir. Araştırmada Necib Âsım’ın çok sayıdaki makalesi ilekitapları karşılaştırılmış ve bunların ortak yönleri ve farklılıkları ortaya konulmayaçalışılmıştır. Necib Âsım’ın makale ve kitaplarının büyük bir kısmı OsmanlıTürkçesiyle yazılmıştır. Bunların büyük çoğunluğuna şu ana kadar hemen hemen hiçdeğinilmemiştir. Çalışmada Osmanlı Türkçesiyle yazılmış olan bu makale vekitapların büyük bir kısmı ilk elden kaynak olarak okunmuş ve değerlendirilmiştir.XIX. yüzyılın sonları ile XX. yüzyılın başları, Türk fikir tarihi açısından birlaboratuvar olarak görülebilir. Bu dönemde ortaya çıkan farklı görüşler farklı fikirakımlarını (Osmanlıcılık, İslamcılık, Batıcılık, Türkçülük) doğurmuştur. Bu görüşlerarasındaki tartışmalar, dönemin siyasi, ekonomik ve kültürel değişiminin bir sonucuolarak ortaya çıkmıştır. Türkçülük, zamanla diğer fikir akımlarının önüne geçerek,sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel hayata yön veren bir konuma gelmiştir.Çalışmada, dönemin diğer aydınları kadar üzerinde pek fazla durulmamış olanmütefekkir Necib Âsım’ın tarih konusundaki görüşleri ve eserleri ortaya konmuştur.Öte yandan, Necib Âsım’ın hayatını ele alırken, Bahaî (Veled Çelebi İzbudak)Efendi’nin 1897’de Malumat Mecmuası’nda kaleme aldığı Necib Âsım’la ilgili Teracim-i Ahvâl isimli hacimli makalesinden, yararlanılmıştır. Bunun dışında,Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden ve Emekli Sandığı’ndan sağlanan kısıtlı birkaçbelge ile bazı araştırma eserlerinden de istifade edilmiştir.

SOME DETERMINATIONS ON THE HISTORIAN IDENTITY OF NECİB ÂSIM (YAZIKSIZ)

The aim of this study is to present the ideas and works of Necib Âsım (Yazıksız), one of the pioneers of the idea of Turkism, who made significant contributions to Turkish history and historiography. Necib Âsım, who was born in Kilis on 29 December 1861, worked without hesitation during his life, contributed to Turkish history, Turkish language and Turkish culture with his works and passed away on 13 December 1935 in Istanbul. In this research, many articles and books of Necib Âsım were compared and their common aspects and differences were tried to be revealed. Most of Necib Âsım's articles and books are written in Ottoman Turkish. The majority of these have hardly been mentioned until today. In the study, most of these articles and books written in Ottoman Turkish were read and evaluated as first hand sources. End of 19th Century and the beginning of 20th Century can be seen as a laboratory in terms of Turkish history of ideas. Different views that emerged in this period led to different movements of thought. (Ottomanism, Islamism, Westernism, Turkism). The discussions between these views emerged as a result of the political, economic and cultural changes during the period. In the course of time, Turkism has come to a position which directs social, political, economic and cultural life by overhauling the other ideas. In this study, the ideas and works of the thinker Necib Âsım, who have not been emphasized as much as the other intellectuals of the period, about history were presented. On the other hand, while approaching the life of Necib Âsım, the article of Bahaî (Veled Çelebi İzbudak) Efendi named Teracim-i Ahvâl written in Malumat Mecmuası in 1897 was referred to. In addition, a few documents and some research works obtained from Prime Ministry Ottoman Archives and the Pension Fund have been referred to

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
BOA, MF. MKT. 654/41.
BOA, MF. MKT. 788/57.
BOA, MF. MKT. 695/67.
BOA, MF. MKT. 1152/80.
BOA, MF. MKT. 1242/88.
BOA, BEO, 3778/283323.
BOA, BEO. 3806/285379.
BOA, BEO. 3857/289216.
BOA, BEO. 4241/318058.
BOA, BEO. 3706/277949.
BOA, BEO. 3796/284630.
Akçuraoğlu Yusuf, Türk Yılı 1928, (Haz. Arslan Tekin-Ahmet Zeki İzgör), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2009.
Banarlı, Nihat Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, Fasikül 14, Devlet Kitapları, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
Cahun, Leon, Gök Sancak, (Çev. Necib Âsım), Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul, 1328 (1912).
Engin, Vahdettin, Şimşek, Ahmet, Türkiye’de Tarih Yazımı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011.
İzbudak, Veled Çelebi, Hatıralarım, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1946.
Kushner, David, Türk Millîyetçiliğinin Doğuşu, 1876-1908, (Çev. Şevket Serdar Türet-Rekin Ertem-Fahri Erdem), Kesit Yayınları, İstanbul 2009.
Mehmet Ali Ayni, Darülfünun Tarihi, Pınar Yayınları, İstanbul 1995.
Necib Âsım, Mehmed Arif, Osmanlı Tarih, I. Cilt, Matbaa-i Orhaniye, İstanbul 1335 (1919).
Necib Âsım, Mehmet Arif, Türk Tarihi Umumiyesi II. Kısım, Matbaa-i Hayriye Şürekâsı, İstanbul, 1325.
Necib Âsım, Mehmet Arif; Türk Tarihi Umumiyesi I. Kısım, Matbaa-i Hayriye Şürekâsı, İstanbul 1325.
Necib Âsım, Sitler, Matbaa-ı Ebulziya, Konstantiniyye, 1310.
Necib Âsım, Türk Tarihi, Matbaai Amire, İstanbul 1316 (1900).
Necip Âsım, Celâlüttin Harezemşah, Maarif Vekâleti, İstanbul Devlet Matbaası, İstanbul 1934.
Öksüz, Yusuf Ziya, Türkçenin Sadeleşme Tarihi Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara 2004.
Özcan, Ahmet, Türkiye’de Popüler Tarihçilik (1908-1960), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2011.
Öztürk, Kazım, Türk Parlamento Tarihi, TBMM III. Dönem 1927-1931 Cilt III, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara 1995.
Ziya Gökalp, Türkçülüğün Esasları, Kumsaati Yayınları, İstanbul 2003.
Akagündüz, Ümüt, “II. Meşrutiyet Yılları Düşünce Dünyamızda Tarih ve Tarih Yazımı Üstüne”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 11, Sayı 21, Bahar 2015, 4-30.
“Necib Âsım, “Ölümünün 20. Yılı Münasebetiyle”, Türk Yurdu, Sayı 241, Şubat 1955, s.597-603.
Bahaî, “Necib Âsım Bey Efendi (Teracim-i Ahval)”, Malumat, Sayı 73, 11 Mart 1897, s.499-507.
Dilaçar, Agop, “Necib Âsım Balhasanoğlu-Yazıksız”, Türk Dili, Yıl 18, C. XIX, Sayı 210, Mart 1969, s. 805-807.
Eroğlu, Haldun, “Mustafa Kemal Atatürk’ün Tarih Anlayışı İle İlgili Bazı Görüşler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 29-30, Mayıs-Kasım 2002, s.75-85.
Hisar, Abdülhak Şinasi, “Veled Çelebi ve Necib Âsım” , Türk Yurdu, Sayı 244, Mayıs 1955.
Kazancıgil, Aykut, Ayhan Vergili, “İstanbul Darülfûnunu Edebiyat Fakültesi Mecmuası (İnceleme ve Dizin)” , TÜBAR, Sayı 12, Güz 2002, s.27-40.
Necib Âsım, “Atalar Sözü ve Osmanlı Tarihi”, Bilgi Mecmuası, C. 1, Sayı 6, Nisan 1330, s. 661-663.
Necib Âsım, “Bir Aylık Neşriyat”, Türk Yurdu, C. 9, Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.201-204.
Necib Âsım, “Bir Aylık Neşriyat”, Türk Yurdu, C. 9, Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.201-204.
Necib Âsım, “İçtimai Tarihimiz Üstüne Bir Tecrübe ”, Türk Yurdu, C. 8, Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.136-138.
Necib Âsım, “İçtimaî Tarihimiz Üstüne Bir Tecrübe”, Türk Yurdu, C. 8, Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.59-62.
Necib Âsım, “Mithat Paşa’nın Vatandan Çıkarılması”, Türk Yurdu, C. 3-23, Sayı 23, Kasım 1929, Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.22-24.
Necib Âsım; “Türklük ve Türkçülük İzleri”, Türk Yurdu, C. 4-24, Sayı 29, Mayıs 1930, Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.57-60.
Necib Âsım; “Halil Paşa’nın İdamı”, Türk Yurdu, C. 11, Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.63-65.
Parlak, Mustafa, “Ahmet Midhat Efendi’nin Türkçülük Anlayışı”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 3, Kayseri 1989, s.543-555.
Şapolyo, Enver Behnan, “Necib Âsım”, Ülkü, C. 6, Sayı 35, 1936, s.341-343.
Uçman, Abdullah, “Necip Âsım Yazıksız” , DİA, C. 32, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2006, s.493-494.
Tercüman-ı Hakikat
İkdam
Tanin
Çelen, Mehmet Kaan, II. Meşrutiyet Döneminde Tarih Düşüncesi, yayımlanmamış doktora tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Edirne 2013.
Oral, Mustafa, İmparatorluktan ulusal Devlete Türkiye’de Tarih Anlayışı (1908- 1937), Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2002.
Türk Ansiklopedisi