CUMHURİYET DÖNEMİ EĞİTİM POLİTİKALARI BAĞLAMINDA KIZ ENSTİTÜLERİ’NİN TÜRK MODERNLEŞMESİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ

Türk toplumunda mesleki eğitim uzun yıllar ailenin sorumluluğu altındayürütülmüştür. Sonraları değişen toplumsal koşullar nedeni ile aile içinde yürütülenmeslek eğitimi birtakım kurumlara devredilmiştir. Bu kurumlardaki eğitim “ÇıraklıkSistemi” olarak adlandırılmıştır. Zamanla çıraklık sistemi toplumun ihtiyaçları ilebilim ve teknolojideki gelişmeler karşısında yetersiz kalmıştır. Bunun sonucundaçıraklık sistemi dışında mesleki eğitimin geliştirilmesine yönelik çalışmalarbaşlatılmıştır. Bu bağlamda 19. Yüzyılın ikinci yarısında endüstri, ev ekonomisi,ticaret ve tarım alanlarında mesleki eğitime yönelik okullar açılmıştır. Açılan yeniokullar içinde kızların eğitilmesi, hayata hazırlanması ve bir meslek sahibi olmalarınısağlayacak Kız Meslek Okulları da yer almıştır. İlk kez 1865 yılında Mithat Paşatarafından Rusçuk’ta, kızların eğitilmesi ve topluma katkı sağlayacak bireyler olarakyetiştirilmesi amacı ile “Kız Sanayii Mektepleri” açılmıştır. Kız SanayiiMekteplerinin yerini Cumhuriyet döneminde Kız Enstitüleri almıştır. Bu okullar,1927-1928 yılında Adana, İstanbul ve Ankara’da olmak üzere üç vilayette açılmıştır.Daha sonra, diğer vilayetlerde açılanlarla enstitü sayısı 11’e ulaşmıştır. Bu eğitimkurumları marifeti ile Türk kadınının, çocuklarını yetiştirecek bir anne ve kamusalalanda çalışabilecek birey olarak yetiştirilmesi amaçlanmıştır. Kızlar bu okullarda,batı tarzı giyim-kuşam, görgü ve ev yönetimi konularında eğitilmişlerdir. Bu işlevleridolayısı ile Kız Enstitüleri, Türkiye Cumhuriyeti’nin modernleşmesine ve toplumsal dönüşümün gerçekleştirilmesine önemli ölçüde katkı sunmuşlardır. Bu çalışmada sözkonusu eğitim kurumlarının Türk modernleşmesine katkıları üzerinde durulacaktır.

THE IMPORTANCE OF GIRLS' INSTITUTIONS IN THE MODERNIZATION OF TURKEY RELATED TO EDUCATION POLICIES OF REPUBLIC PERIOD

Vocational education has been carried out under the responsibility of the parents for a long time. After the changing of some social circumstances vocational education has been given to some institutions. The education in these institutions are named as “Apprentice training”. Within the time, the apprentice training has become insufficient depending on the changes in science and technology and the needs of the society. As a result, new studies have been done to improve the vocational education except from the apprentice training. In this context, new institutions were established in the second half of the century for the training in the field of industry, domestic economy, trade and agriculture. Among these institutions, Girls’ Vocational schools were established to train girls, have them ready for the life and have them get a job easily. Girls' Industry Institutions were established within the country for the first time in Turkish history to train girls and to make them individuals that contribute to the development of the country. For the first time. Girls’ Vocational Schools were established in Ruscuk in 1865 by Mithat Pasha to train girls as individuals who contribute to the society. Then, these schools were converted into Girls' Institutions in the Republic period. The number of these schools reached 11 which were established in different cities. These schools were first established in three cities Adana, İstanbul and Ankara in 1927-1928. In following years, the number of these schools reached eleven that were established in other cities. It has been planned that the Turkish Women were trained to become a mother and a person who could work in all layers of the society. In these schools, the girls were trained in accordance with the western educational systems in subjects such as to manage home and kitchen, to acquire good manners and to dress well. These schools became the keystone for the modernization of Turkey in those years and contribute to the changes in the society. In this study, the contribution of these schools to the Turkish modernization is mentioned.

PDF

___

C.H.P Programı 1931.
MEB. Cumhuriyet Döneminde Türk Millî Eğitim Sistemindeki Gelişmeler 1920- 2010, MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara, 2010.
MEB. Mesleki ve Teknik Eğitimin Tarihçesi, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2005.
MEB. Cumhuriyet Döneminde Eğitim, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1983.
MEB. Kalkınma Planlarında Mesleki Teknik Eğitim, 16 Millî Eğitim Şûrası Dokumanı, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1998.
MEB. Türkiye’de Tahsilin Bugünkü Durumu ve Ana Meseleleri Hakkında Rapor, Maarif Matbaası, İstanbul, 1939.
Maarif Vekilliği Dergisi, Sayı 21-2, İstanbul Devlet Matbaası. İstanbul, 1939.
Resmî Gazete, Sayı 2434, 22 Haziran 1933.
Resmî Gazete, Sayı 4921, 25 Eylül 1941.
Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çeviren: Yavuz Alogan, Kaynak Yayınları, 12. Baskı, İstanbul, 2014.
Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, 13. Baskı, Pegem Yayınevi, Ankara, 2008.
Akşit, Elif Ekin, Kızların Sessizliği, Kız Enstitüleri’nin Uzun Tarihi, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
Amin, Samir, Modernite Demokrasi ve Din, (Çev. Fikret Başkaya, Uğur Günsür, Güven Öztürk), Ankara, 2006.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1919-1938), Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, 5. Baskı, Cilt I, Ankara, 1997.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1906-1938), Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, 5. Baskı, Cilt 2, Ankara, 1997.
Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet Meclisi Açılış Konuşmaları, T.BM.M Yayınları, Ankara, 1987.
Avar, Sıdıka, Dağ Çiçeklerim, Öğretmen Yayınları, Ankara, 1986.
Buyse, Omer, Teknik Öğretim Hakkında Rapor, Maarif Matbaası, İstanbul, 1939.
Dewey, John, Türkiye Maarifi Hakkında Rapor (1924), T.C MEB,XIII. Milli Eğitim Şurası, 813-17 Kasım 1989).
Ergin, O. Nuri, Türkiye Maarif Tarihi, C. 1-2, Eser Matbaası, İstanbul, 1977.
Karpat, K.H., Osmanlı'dan Günümüze Asker ve Siyaset, TİMAŞ,İstanbul, 2010.
Kılınç, Mustafa, Türkiye’de Mesleki Teknik Eğitim Tarihi (1886-1986), Pegem Yayınları, Ankara, 2016.
Kılınç, Mustafa, Türkiye’de Meslekî Teknik Eğitimde Öncü Bir Kurum: Ankara Zübeyde Hanım Anadolu Kız Meslek Teknik ve Meslek Lisesi, Pegem Yayınları, Ankara, 2017.
Kılınç, Mustafa, Kız Sanat Enstitüleri, Maarif Vekâleti Mesleki ve Teknik Öğretim İstatistik Yayım Müdürlüğü Matbaacılık Okulu, İstanbul, [t.y].
Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi, Makaleler 4, 20. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
Sakaoğlu, Necdet, Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1992.
Ağar, Ömer Kemal, “Kız Enstitüsü Açılırken”, Altan- Elazığ Halkevi Dergisi, Yıl 3, Sayı 30, (1937), s. 12-13.
Alpagut, Leyla, “Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, Erken Cumhuriyet Döneminde Kızların Eğitimi için Ankara’da İki Önemli Yapı: İsmet Paşa Kız Enstitüsü ve Lisesi”, Mimarlık Dergisi, (Ocak-Şubat 2010), (http://www.mimarlikdergisi.com, OcakŞubat 2010)
Arat, Yeşim, “Türkiye’de Modernleşme Projesi ve Kadınlar”, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, (Editörler: Sibel Bozdoğan-Reşat Kasaba), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 4. Baskı, (İstanbul, 2010), s. 96-114.
Arığ, Ayten Sezer, “Ankara’da Moda’nın Öncüsü Bir Okul: İsmet Paşa Kız Enstitüsü”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 7, Sayı 14, (Güz 2011), s. 4-15.
Bozarsan, B. Mehmet-Emel Çokoğullar, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Modern Eğitim İnşası: Devletin Kurtarılmasından Kurulmasına”, İktisadî ve İdarî Bilimler Dergisi, Cilt 17, Sayı 3, (2015), s. 309-329.
Cevizliler, Nilüfer-Erkan Cevizliler, “Amerika Büyükelçisi Charles H. Sherril’in Raporuyla İsmet Paşa Kız Enstitüsü (Ankara), Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl: 2004, Sayı 9, s.181-186.
Cunbur, Müjgan, “Atatürk Döneminde Kadın Eğitimi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt VIII, Sayı 23, (Mart 1992), s. 259-272.
Duman, Tayyip, “Mesleki ve Teknik Eğitime Öğretmen Yetiştiren Yüksek Öğretim Kurumlarının Kuruluşu, Gelişimi ve Kapatılmaları”, Journal of Research in Education and Society, 2014,1(1), 65-92.
Eser, Gülşah-Abdullah Orak, “Cumhuriyet Dönemi Kadın Eğitiminde Bir Atılım: Urfa Kız Enstitüsü”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 8, Sayı 41, (Aralık 2015), s. 421-440.
Gök, Fatma, “Kız Enstitüleri: Ev Kadını Yetiştiren Asrî Bir Müessese”, 75 Yılda Eğitim, Tarih Vakfı Yayınları, (İstanbul, 1999), s.241-248.
Hekimoğlu, Nuriye “Kız Enstitüsü Niçin Açıldı?”, Altan- Elazığ Halkevi Dergisi, No: 33-34-35, İlkkânun 1937, s. 1-38.
Hira, İsmail, “Türk Modernleşmesi: Reformdan Devrime (Niyazi Berkes)”, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (The Journal of Social and Cultural Studies), Cilt 4, Sayı 7, 2018, s. 1-34.
Kapluhan, Erol, “1921 Maarif Kongresi’nin Türk Eğitim Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı8, (Nisan-Ekim 2014), s. 123-134.
Karagözoğlu, Galip, “Atatürk’ün Eğitim Savaşı” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. II, Sayı 4, (Kasım 1985), s.193-213.
Koray, Bakiye, “Kız Teknik Öğretimde Başlangıç ve Gelişme”, Mesleki ve Teknik Öğretim, Cilt 9, Sayı 104, (1961), s.136-141.
Meriç, Nevin, “Kadında Meydana Gelen Değişmelerin Tarihselliğinden Birkaç Kesit”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kadının Tarihi Dönüşümü, Editör: Yıldız Ramazanoğlu, I. Basım, (Mayıs 2000), Pınar Yayınları, s.53-79.
Özalp, Reşat, “Türkiye’de Yüz Yıllık Meslekî ve Teknik Öğretim”, Mesleki ve Teknik Öğretim, Cilt 9, Sayı 104, (1961), s.17-90.
Öztürk, Cemil, “Türkiye’de Meslekî ve Teknik Eğitimin Doğuşu I: Islahhaneler”, Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, Marmara Üniversitesi Yayınları, (Ankara, 1995), s. 427-442.
Sancar, Serpil, “Türkiye’de Kadın Hareketinin Politiği: Tarihsel Bağlam, Politik Gündem ve Özgünlükler”, Birkaç Arpa Boyu-21. Yüzyıla Girerken Türkiye’ de Feminist Çalışmalar (Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’a Armağan). Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2011, s. 68-69.
Şaşmaz, Naciye, “Elif Ekin Akşit, Kızların Sessizliği Kız Enstitüleri’nin Uzun Tarihi”, Kitap Tanıtımı, Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı, (Ocak 2016), s. 99-103.
Vatandaş, Celalettin, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Bir Toplumsal Değişim Aracı Olarak Eğitimin Modernleştirilmesi”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, Sayı 42, (2010), s. 41-62.
Yaşın, Yael Navaro, “Evde Taylorizm: Türkiye Cumhuriyet’inin İlk Yıllarında Evişinin Rasyonelleşmesi (1928-40)”, Toplum ve Bilim, Birikim Yayıncılık, Sayı 84, (2002),
Yıldız, Aytaç, “Niyazi Berkes ve Türkiye’de Çağdaşlaşma’nın Gelişimi”, Sosyoloji Konferansları, No: 46, 2012-2, s. 1-33, s.51-74.
Cumhuriyet
Tan
Ulus
1941-1942 Enstitü Yıllığı.
İzmir Cumhuriyet Kız Enstitüsü 1934-1935 Yıllığı
İzmir Cumhuriyet Kız Enstitüsü 1936-1937 Yıllığı
İzmir Cumhuriyet Kız Enstitüsü 1941-1942 Yıllığı
http://www.mimarlikdergisi.com, Ocak-Şubat 2010