Mondros Mütarekesi Sonrası İstanbul'a Dair Rum/Yunan Taleplerine Türk Kamuoyunun Tepkisi

Birinci Dünya Savaşı devam ederken İtilaf Devletleri’nin temel hedeflerinden biri, İstanbul’u ele geçirmek ve İstanbul’daki Türk idaresine son vermekti. Öncelikle Rusya’ya bırakılan İstanbul hakkında müttefikler, Rusya’nın savaştan çekilmesi sonrası net bir karara varamamışlardı. Mondros Mütarekesi sonrası İstanbul’un işgal edilmesinin ardından da bu belirsizlik devam etmekteydi. Müttefiklerin kendi aralarındaki tartışmalarla birlikte Türkiye Rumları ve Yunanistan da İstanbul’a dair talepte bulunmaktaydılar. İstanbul Rum basını, İstanbul’un Yunanistan’la birleşmesi veya şehrin idaresinin Rumlara bırakılması gerektiği şeklinde yayınlar yapmaktaydı. Yunanistan Başbakanı Venizelos da barış konferansında İstanbul’un Yunanistan’a bırakılmasını sağlayacak kararlar aldırmak için uğraşmaktaydı. Ancak müttefiklerden beklediği desteği bulamamaktaydı. Bu yüzden Yunan kamuoyu müttefiklerin görüşlerini etkileyecek şekilde İstanbul’a dair yayınlar yapmaktaydılar. İstanbul Türk basını ise Rumların taleplerine itiraz eden yayınlarla İstanbul’un Türk idaresinde kalmaya devam etmesi gerekliliğini savunuyordu. Dönemin şartları gereği müttefiklere yönelik sert yayınlar yapamayan Türk basını, Rum/Yunan taleplerine itirazlar üzerinden İstanbul’da Türk idaresinin devamını savunmaktaydı. Dolayısıyla Türk basınının eleştirileri sadece Rumların taleplerini değil İstanbul’u Türk idaresinden çıkaracak diğer projeleri de içeriyordu. Bu makalede, Mondros Mütarekesi sonrası Türk basınının İstanbul’a yönelik çeşitli taleplere itirazları ve konuyla ilgili tartışmaların gerekçeleri incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Mondros Mütarekesi, Paris Barış Konferansı, Venizelos, Yunanistan

THE ORDER CONCERNING THE DUTIES, DIVISIONS AND OPERATIONS OF THE SECOND BRANCH

The Order Concerning the Duties, Divisions and Operations of the Second Branch (“İkinci Şu’benin Vezâ’if, Taksîmat ve Muâmelâtı Hakkında Ta’lîmât”) prepared by Presidency of War of the Republic of Turkey on 1 April 1340 [1924] in Ottoman (old Turkish) organizes the duties, organizational structure, its own division of work and activities of the department operating as “Intelligence Branch (İstihbârât Şu’besi)” at that time. As a result of the review of the literature, with the translation of the said order, which is evaluated to be not translated into modern-day Latin Alphabet and even if it was translated it was limited to the use of relevant departments of the state and was not shared with the public, it is aimed to contribute to fill a gap in the literature.

Keywords:

Presidency of War Turkish General Staff, Second Branch, Intelligence, Order,

PDF

___

Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, Cilt: II – Son Meşrutiyet (1919-1920), Cem Yayınevi, İstanbul, 1992.
Alexandris, Alexis, The Greek Minority of Istanbul and Greek-Turkish Relations 1918-1974, Centre for Asia Minor Studies, Athens, 1992.
Bozkurt, Abdurrahman, İtilaf Devletleri’nin İstanbul’da İşgal Yönetimi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2014.
Der Yeghiayan, Zaven, My Patriarchal Memoirs, (Ermeniceden İngilizceye Çeviren: Ared Mısırlıyan), (Yayına Hazırlayan: Vatche Ghazarian), Mayreni Publishing, Barrington, 2002.
Erim, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, Cilt: I (Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1953.
Gökbilgin, M. Tayyib, Milli Mücadele Başlarken – Mondros Mütarekesi’nden Büyük Millet Meclisi’nin Açılmasına, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011.
Güllü, Ramazan Erhan, Patrik Meletios Metaksakis ve İstanbul Rum / Ortodoks Patrikhanesi (1921-1923), Ötüken Neşriyât, İstanbul, 2017.
Kocabaşoğlu, Uygur –Aysun Akan, Mütareke ve Milli Mücadele Dönemi Basını: Direniş ile Teslimiyetin Sözcüleri ve Mahşerin 100 Atlısı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2019.
Özbey, Mustafa – Hülya Baykal – Tan Baykal, Basın Yönetiminde Sansür: Mütareke Dönemi Basını, Minel Yayın, Ankara, 2016.
Öztoprak, İzzet, Türk ve Batı Kamuoyunda Milli Mücadele, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2014.
Yıldırım, Seyfi – Adnan Sofuoğlu, Siyasî Faaliyetleriyle Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi, Köksav Yayınları, Ankara, 2010.
Bilgi, Nejdet, “Mütareke Döneminde İsmâil Hâmi (Danişmend) Tarafından Yayınlanan Memleket Gazetesi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1, İzmir 1993, s. 127-155.
Demirhan, Hasan, “Paris Barış Konferansı’nda (1919) Yunanistan’ın Toprak Talepleri ve Batı Anadolu’nun İşgal Kararının Alınması”, Asia Minor Studies, Cilt: 7, Sayı: 2, Kilis 2019, s. 201-219.
Dilek, Mehmet Sait, “Paris Barış Konferansı’nda Yunan Talepleri ve Büyük Güçlerin Tutumu”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 36, Kış 2013, s. 31-42.
Erdem, Nilüfer, “Harisiyos Vamvakas’ın Osmanlı Milletvekili Olarak Etkinliği”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Yıl: 9, Sayı: 17, Ankara, Bahar 2013, s. 43-56.
Güllü, Ramazan Erhan, “Mondros Mütarekesi’nin Ardından Ermeni ve Rum Patrikhanelerinin İşbirliği (30 Ekim 1918 – 11 Ekim 1922)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXV, Sayı: 75, Ankara, Kasım 2009, s. 575-605.
, “İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türk Kamuoyunda İstanbul’un Kimliği ve Güvenlik Tartışmaları”, Bozkırın Oğlu: Ahmet Taşağıl’a Armağan, (Editör: Tuğba Eray Biber), Yeditepe Yayınları, İstanbul 2019, s. 601-618.
Kıranlar, Safiye, “Mütareke İstanbul’unda Konut Sorunu (1918-1922)”, Metu Journal of the Faculty of Architecture, Vol.: 32, No.: 2, 2015, s. 99-116.
Köse, İsmail, “I. Dünya Savaşı’nın İlk Gizli Antlaşması: İstanbul ve Boğazlar’ın Rus Çarlığı’na Bırakılması (Mart-Nisan 1915)”, Bilig – Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 89, İlkbahar 2019, s. 1-27.
Papuççular, Hazal, “For the Defence of the British Empire: Edwin Montagu and the Turkish Peace Settlement in a Transnational Context”, Journal of Anglo-Turkish Relations, Vol: 1, No: 2, (June 2020), s. 30-42.
Sancaktar, Fatih Mehmet, “Mütareke Döneminde Bir İngiliz Taraftarı: Said Molla”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Sayı: 13, İstanbul, Güz 2005, s. 61-86.
Tağmat, Çağla Derya, “Sevr Barış Antlaşması Sürecinde Eleftherios Venizelos: Görüşmeler, Konferanslar ve İmza”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, Cilt: V, Sayı: 2, İstanbul 2016, s. 307-339.
Türker, Hasan, “İstanbul Basınında King-Crane Heyeti’nin Türkiye’deki Faaliyetleri ve Mandaterlik Tartışmaları (1919)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: XVIII (Özel Sayı), İzmir 2018, s. 187-219.
Yetişgin, Memet –Toroshan Özdamar, “Mütareke Döneminde Osmanlı Topraklarında Manda Kurulmasına Yönelik Komisyonlar: King-Crane Komisyonu’nun Faaliyetleri ve Raporu”, Mondros Mütârekesi’nin 100. Yılı: I. Dünya Savaşı’nın Sonu – Mütârekeler ve Barış Antlaşmaları Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Cilt: II, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 2019, s. 685-712.
Süreli Yayınlar; Atî, Hâdisât, İkdam, İleri, Memleket, Peyam, Peyâm-ı Sabah, Sabah, Servet-i Fünûn (Haftalık), Söz, Tasvir-i Efkâr, Türk Dünyası, Türkçe İstanbul, Vakit, Yeni Gün, Zaman.
Sancaktar, Fatih Mehmet, “Said Molla ve Türkçe İstanbul Gazetesi”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1996.