BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SONRASINDA ANADOLU’DA “AMERİKAN MANDASI” MESELESİ VE AMERİKAN KAMUOYUNA ETKİLERİ
Birinci Dünya Savaşından sonra Almanya ve Osmanlı İmparatorluğundan ayrılanmilletlere, Milletler Cemiyeti Sözleşmesi kapsamında uygulanması planlanan mandastatüsü Anadolu’da Amerika Birleşik Devletleri’ne verilmesi planlanmıştır. Bukapsamda, Paris Barış Konferansı ile Başkan Wilson tarafından görevlendirilenHeyetler, Anadolu'da araştırmalarda bulunmuştur. Barış görüşmelerinin başındanberi Anadolu'da uygulanması planlanan manda statüsüne karşı olan Amerikankamuoyu, Kongreyi de etkileyerek manda tasarısının reddedilmesine katkıdabulunmuştur. Bu makalede, Amerikan kamuoyunun “Türk Sorunu” ve “Türk Barışı”olarak ele aldığı manda meselesine yönelik tartışmalar ele alınmıştır. Amerikankamuoyu özelde Ermenistan üzerinden başlayan manda statüsü tartışmalarına bakışaçısı ve konunun Anadolu’nun tamamı ve İstanbul mandası tasarısına nasıl dönüştüğüincelenecektir. Bu kapsamda, dönemin Amerikan basını, iktidar ve muhalefetinmeseleye yaklaşımları ve ayrıca Amerika-Müttefik ilişkilerinin tahlil edilmesiplanlanmaktadır. Amerikan Dış ilişkileri belgeleri (The Foreign Relations of theUnited States (FRUS), Amerikan süreli yayınları, dönemin bürokrat ilesiyasetçilerinin yazdığı eserler ve diğer telif-tetkik eserlerden istifade edilerekoluşturulan bu çalışmanın Milli Mücadele dönemi ve Türk dış politikası tarihiliteratürüne katkı yapması beklenmektedir.
AFTER THE FIRST WORLD WAR, "AMERICAN MANDATE" ISSUE IN ANATOLIA AND EFFECTS ON AMERICAN PUBLIC
It was planned that the mandate status planned to be implemented within the framework of the League of Nations Agreement to the nations separated from Germany and the Ottoman Empire after the First World War would be given to the United States in Anatolia. In this context, the Paris Peace Conference and the delegations commissioned by President Wilson have been found in research in Anatolia. The American public, who has been opposed to the banquets planned to be implemented in Anatolia since the beginning of the peace talks, has contributed to the rejection of President Wilson's mandate design by influencing the American Congress. In this article, it will be examined how American public opinion refers to the debate on the mandate status, which started in particular through Armenia under the name of "Turkish Question", and how it turned into the whole of Anatolia and the Istanbul mandate. In this context, it is planned that American press, power and opposition approaches in the period and American-Allied relations will be analyzed. It is expected that this work, which is made up of the documents of American Foreign Relations (FRUS), American periodicals, works written by bureaucrats and politicians of the period and copyrighted works, is expected to contribute to the history of National Struggle and Turkish foreign policy.
___
- The Foreign Relations of the United States (FRUS), The Paris Peace Conference 1919, III, The Council of Ten Minutes of Meetinngs January 12 to February 14, 1919.
- FRUS, The Paris Peace Conference 1919, III, The Prelimanary Peace Confernece: Minutes of the Plenary Sessions, 1919.
- FRUS, The Paris Peace Conference 1919, IV, The Council of Ten: minutes of meetings February 15 to June 17, 1919. FRUS, The Paris Peace Conference 1919, V, The Council of Four: minutes of meetings March 20 to May 24, 1919.
- FRUS, Paris Peace Conference, 1920 V, The Secretary of State to the French Ambassador (Jusserand) 24 March 1920.
- FRUS, The Peace Conference Vol. XII, The American Section of the Interntional Commission on Mandates in Turkey (The King-Crane Commission), 1919.
- FRUS, 1920, Vol.III, Turkey.
- Akşin, Sina, İç Savaş ve Sevr’de Ölüm, Türkiye İş Bankası Yayınları, 2010, İstanbul, s. 105.
- Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam C.II., Remzi Kitabevi, İstanbul, 2014.
- Ayışığı, Metin, Kurtuluş Savaşı Sırasında Türkiye’ye Gelen Amerikan Heyetleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2004.
- Baker R. S., ve Dodd, W. E., Woodrow Wilson, War and Peace: Presidential Messages, Public Papers, V.II, New York, 1927.
- Bulut, Sedef, “Paris Barış Konferansı”, E.Semih Yalçın (Ed.) Türk İnkılap Tarihi ve Atatürk İlkeleri, (159-166) Berikan Yayınevi, Akara, 2011.
- Churchill, Winston, The World Crisis the Aftermath, Thornton Butterworth Limited, London, 1929.
- De Novo, John A., American İnterests and Policies in The Middle East (1900- 1939), University of Minnesota Press, Minnesota, 1963, s.118.
- Dillion, E.J., The Inside Story of The Peace Conference, Harper and Brothers Publishers, New York, 1920.
- Erol, Mine, Türkiye’de Amerikan Mandası Meselesi 1919-1920, İleri Basımevi, Giresun, 1972.
- Evans, Laurance, Türkiye’nin Parçalanması ve ABD Politikası (1914-1924), Örgün Yayınevi, İstanbul, 2004.
- Gelvin, James L., Modern Orta Doğu Tarihi 1453-2015, Timaş Yayınları, İstanbul, 2016.
- Harbord, Maj. Gen. James G., Conditions in the Near East. Report of the American Military Mission to Armenia, Government Prıntıng Offıce, Washington, 1920, Doc.No 266.
- Helmreich, Paul. C., Sevr Entrikaları- Büyük Güçler Maşalar, Gizli Anlaşmalar ve Türkiye’nin Taksimi, Sabah Kitapları, İstanbul, 1996.
- Hoover, Herbert, The Ordeal of Woodrow Wilson, New York, 1961.
- Howard, Harry N., The Partition of Turkey, A Diplomatic History 1913-1923, New York, 1966.
- Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber C.II., Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
- Kasalak, Kadir, Milli Mücadele’de Manda ve Himaye Meselesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara, Köse, İsmail, Türk-Amerikan İlişkilerinin Şekillenmesinde Amiral Mark L. Bristol’ün Rolü, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2016.
- Kutay, Cemal, Türk Milli Mücadelesinde Amerika, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1979.
- Lansing, Robert, The Peace Negotiations Personal Narrative, Houghton Mifflin Company, New York, 1921.
- MacMillian, Margaret, Paris 1919, Dünyayı Değiştiren Altı Ayın Hikayesi, ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2004.
- Moseley, George Van Horn, Mandatory Over Armenıa Report, Made to Maj.Gen.James G. Harbord, United States Army, Chief of The American Military Mission, On The Military Problem of a Mandatory Over Armenia, Government Prıntıng Offıce Washıngton, 1920.
- Nevins, Allan ve Commager, Henry Steele, Amerika Birleşik Devletleri Tarihi, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2015.
- Olcay, Osman, Sevres Andlaşmasına Doğru, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 455, Ankara, 1981.
- Patridge, Eric, A Dictionary of Catch Phrases, American and Brıtısh From The Sixteen Century To The Present Day, Scarborough House, Maryland, 1992.
- Pazarcı, Hüseyin, Uluslararası Hukuk, Turhan Kitabevi, Ankara, 2011.
- Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, Burçak Yayınevi, İstanbul, 1968.
- Şimşir, Bilal N., Lozan Günlüğü, Bilgi yayınevi, Ankara, 2014.
- Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar C.III, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1991.
- Temperley, H.W.V., A History of the Peace Conference of Paris, Institute of International Affairs, London, 1920.
- Thompson, C.T., The Peace Conference Day By Day Bertano’s Publishers, New York, 1920.
- Tolon, Ahmet Hurşit, Birinci Dünya Savaşı Sırasında Taksim Anlaşmaları ve Sevr’e Giden Yol, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2004.
- Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler, C.II Mütareke Dönemi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
- Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler, C.III İttihat ve Terakki, Bir Çağın, Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
- Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi II ‘Ulusal Direnişten Türkiye Cumhuriyeti’ne’, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2012.
- Turan, Şerafettin,Türk İstiklal Harbi II.Cilt Batı Cephesi I.Kısım, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1994.
- Turan, Şerafettin,Türk İstiklal Harbi II. Cilt Batı Cephesi II. Kısım, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1965.
- Turan, Şerafettin,Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
- Albequerque Morning Journal
- Carson City Daily Appeal
- Cheyenne Record
- El Paso Herald
- Grand Forks Herald
- Great Falls Daily Tribune
- Harrisburg Telegraph
- New-York Tribune
- Norwich Bulletin
- The Arizona Republican
- The Barre Daily Times
- The Bisbee Daily Review
- The Bridgeport Times and Evening Farmer
- The Capital Journal
- The Charlevoix County Herald
- The Chattanooga News
- The Daily Gate City and Constitution-Democrat
- The Evening Star
- The Maysville Public Ledger
- The New York Times
- The Omaha Daily Bee
- The Omaha Sunday Bee
- The Owosso Times
- The Richmond Palladium and Sun-Telegram
- The Richmond Times-Dispatch
- The Sun
- The Sunday Star
- The Sun and The New York Herald
- The Topeka State Journal
- The Topeka Daily State Journal
- The Tulsa Star
- The Washington Herald
- The Washington Times
- The Wheeling Intelligencer
- Tonopah Daily Bonanza
- legal-dictionary.thefreedictionary.com
- www.britannica.com