TÜRK GÖLGE OYUNU KARAGÖZDE İSTANBUL HAYATI

Öz Türk seyirlik sanatları içinde önemli bir yere sahip bulunan karagöz oyunu, XVI. yüzyıldan sonraki gelişme ve olgunlaşma sürecini İstanbul’da gerçekleştirmiştir. Burada son biçimini aldıktan sonra başka ülkelere yayılan oyun, yüzyıllar boyunca Türk eğlence kültürünün vazgeçilmez unsurları arasında yer almıştır. Osmanlı döneminde sarayda, konaklarda, kahvehanelerde ve açık alanlarda sergilenmiş, böylece geniş kitleler tarafından kabul görmüştür. Başta Evliya Çelebi ve çeşitli yabancı gezginlerin tanıklıkları olmak üzere çok sayıda eserin verdiği bilgiler, gölge oyununun İstanbul hayatında etkin olduğunu ortaya koymaktadır. İstanbul halkının gündelik hayatının bir parçası haline gelen karagöz oyununda İstanbul hayatının farklı görünüşleri ağırlıklı bir biçimde karşımıza çıkar. Çeşitli gelenek, görenek ve halk inançlarının yanı sıra İstanbul’un farklı semtleri, mesire yerleri, meslekler, sportif etkinlikler ve gündelik hayata ait olaylar Karagöz perdesinde yansımasını bulmuştur. Bu yansıma, Türk gölge oyunu karagözün, özellikle Osmanlı dönemi İstanbul hayatının aydınlanmasında başvurulacak bir kaynak haline gelmesini sağlamıştır.

___

AND, Metin, Geleneksel Türk Tiyatrosu-Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri, İnkılap Kitabevi Yay., İstanbul 1985.

ARSLAN, Mehmet, Türk Edebiyatında Manzum Surnameler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri), Atatürk Kültür Merkezi Bşk. Yay., Ankara 1999.

Cevdet Kudret, Karagöz, 3 c., Bilgi Yay., Ankara 1968-1969-1970.

DÜZDAĞ, Mehmet Ertuğrul, Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, Enderun Kitabevi Yay., İstanbul 1972.

Evliya Çelebi b. Derviş Muhammet Zılli, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, c.I, (Haz. Orhan Şaik Gökyay), Yapı Kredi Yay., İstanbul 1996.

KOÇAK, Aynur, “Karagöz Oyunlarındaki Tuzsuz Deli Bekir Tipi Üzerinde Bazı Değerlendirmeler”, Milli Folklor, sayı: 56, Kış 2002, s. 121-129.

SAKAOĞLU, Saim, Türk Gölge Oyunu Karagöz, Akçağ Yay., Ankara 2003.

SİYAVUŞGİL, Sabri Esat, İstanbulda Karagöz ve Karagözde İstanbul, Eminönü Halkevi Yay.,İstanbul 1938.

SİYAVUŞGİL, Sabri Esat, Karagöz Psiko-sosyolojik Bir Deneme, Maarif Vekilliği Yay., İstanbul 1941.

ÜNGÖR, Etem Ruhi, Karagöz Musikisi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1989.