Robert M. Pirsig'in Romanlarında İşlevsel Değer Eleştirisi

Bu makale, değerleri yeniden düşünmek adına Robert M. Pirsig'in Zen ve Motosiklet Bakım Sanatı ve Lila adlı iki romanı üzerinden sosyolojik işlevsel değer teorisini analiz etmeyi hedeflemektedir. Kavramının disiplinlere göre farklılaşan anlamlarının doğurduğu muğlaklığı aşmak için değer, Weber'in yöntemiyle mahiyet değer ideal tipi ve işlevsel değer ideal tipi şeklinde kategorilendirilmeye çalışılmıştır. Mahiyet değer tipleştimesine göre değer kavramı hukuk, teoloji, estetik, ahlak gibi felsefi disiplinlerin konusudur. Bu alanlar değer/leri kavramsal içeriğinden hareketle inceler ve aşkınlık, üst değer ölçütleri gibi bir kritiğe tabi tutarlar. İşlevsel değer tipleştirmesine göre ise değer kavramı, sosyolojinin konusu olup hem bireysel hem de toplumsal düzlemde oynadığı rol üzerinden işlenir. Bu farklılaşma en temelde düşünce dünyasının dönüşen seyrini açıklayan bir sınıflama anlamına da gelmektedir. Pirsig, eserlerinde kavramın felsefi anlamları ve kullanımlarını yeniden sorgulayarak onu yaratan anlayışın kökenine inmeye çalışır. Temel eleştirisini, özne-nesne, klasik-romantik gibi ikici yaklaşımlara yöneltir ve Nitelik kavramıyla bütün sorunlara karşı bütüncül yaklaşım geliştirmeye çalışır. Sosyoloji çalışmalarında da değer/ler kavramı, öznellik-nesnellik, pozitivizm-antipozitivizm, statik-dinamik, kosmos-kaos gibi ikici kavramlarla bir arada kullanılmaktadır. Ya toplumu ya da bireyi merkeze alan işlevsel değer teorisi, kavramın tanımı, kökeni, türleri, işlevleri, ilişkileri, farklılaşması ve değişimi gibi başlıklarda konuyu işlerken bu ikici yaklaşım etkisi hep hissedilmiştir. Bu çalışma, Pirsig çözümlemesi üzerinden değer/leri yeniden düşünme denemesine mütevazi bir katkıyı yapabilme gayretinin ürünüdür.

Criticism of Functional Value in the Novels of Robert M. Pirsig

For annihilating ambiguity caused by differentiation of meaning according to disciplines, we tried to categorise value in the form of Weber's entity value ideal type and functional value ideal type. According to entity value typified, concept of value is the issue of philosophical disciplines such as law, theology, aesthetics and morals. These fields examine values with refer to conceptual content and are subjected to a review such as transcendency and high state criterion. As for functional value typified, concept of value is matter of sociology, handled through its role on both individual and social level. This differentiation also stands for a kind of rating that explains the transformation process of world of thought very fundamentally. Pirsig tries to retrace the understanding that creates it with the help of re-interrogating concept's philosophical meanings and usages. He directs his basic criticism to dual approaches such as subject-object, classical-romantic, kosmos-chaos and he attempts to develop an integrated approach to all problematic situations with the concept of Quality. Also in sociology studies, concept of value(s) is used together with dual concepts such as subjectivity-objectivity, positivism-antipositivism and static-dynamic. Functional value theory, locating either society or individual at the centre, discusses the subject under different titles such as concept's definition, root, types, functions, relations, differentiation and transformation. In addition, while discussing these subjects continual reaction to the dual approach is highly adumbrated. This study is a product of a humble exertion of a contribution to rethink values upon Pirsig's analysis.

PDF

___

Adler, F. (2014). The Value Consept In Sociology, American Journal Of Sociology. 62/3: 272-279.
Akpolat, Y. (2007). Durkheim'dan Giddens'a Pozitivist Sosyoloji, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. X/2: 53-87.
Aron, R. (2000). Sosyolojik Düşüncenin Evreleri. Çev: Korkmaz Alemdar. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Arslan, A. (2007). Epistemik Cemaat. İstanbul: Paradigma Yayınları.
Atay, R. (2012). Ernst Troeltsch'un Din Felsefesi. Ankara: Yayınevi Yayınları.
Aydın, M. (2011). Değerler, İşlevleri ve Ahlak, Eğitime Bakış, 7/19: 39-45.
Berger, L. P. & Luckmann, T. (2008). Geçekliğin Sosyal İnşâsı. Çev: Vefa Saygın Öğütle. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
(1972). Sociology: A Biographical Approach. New York: Basic Books.
Berger, L. P. (1970). A Rumor of Angels. New York: Doubleday & Company. Inc.
(200). Kutsal Şemsiye. Çev: Ali Coşkun. İstanbul: Rağbet Yayınları.
Bottomore, T. & Nisbet, R. (2002). Yapısalcılık-Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi. Der.
M. Tunçay & A. Uğur. Ankara: Ayraç Yayınevi.
Bryan, W. L. (1897). Plato The Teacher. Trow Directory Printing and Bookbinding Comfany: New York.
Burrel, G. & Morgan, G. (1999). Yorumlayıcı Sosyoloji- Toplumbilim Yazıları. Çev: Adil Çiftçi. İzmir: Anadolu Yayınları.
Çiftçi, A. (2002). Din ve Modernlik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
(2003) Nasıl Bir sosyal Bilim. Ankara: Kitabiyat Yayınları.
Elwany, M. (1871). The Complete Works of Plato. Translated by Benjamin Jowett.
http://www.cakravartin.com/wordpress/wp-content/uploads/2008/08/platocomplete-works.pdf. Erişim Tarihi: 05.05.2016.
Fichter, J. (1996). Sosyoloji Nedir. Çev: Nilgün Çelebi. Ankara: Attila Kitabevi.
Gelder, G. J. (2007). Çirkini Güzelleştirme ve Güzeli Çirkinleştirme: Klasik Arap Literatüründe Paradoks, Usul Dergisi. Çev: Ö. Kara, 8: 175-208.
Gunnar, M. (1944). An American Dilemma: The Negro Problem and Modern Democracy. New York: Harper & Brothers Publishers.
Güney, S. (2009). Sosyal Psikoloji. Ankara: Nobel Yayınları.
İçli, G. (2008). Sosyolojiye Giriş. Ankara: Anı Yayıncılık.
Jung, W. (2001). Georg Simmel. Çev: Doğan Özlem, İstanbul: Anahtar Kitaplar.
Karslı, B. (2015). Değer Kavramın Toplumsal ve Bireysel İşlevi Üzerine Sosyolojik Bir Çözümleme, Uluslararası İnsani Değerlerin Yeniden İnşası Sempozyumu. Atatürk Üniversitesi Yayınları. 95-104.
Kızılçelik, S. (1994). Sosyoloji Teorileri. Konya: Emre Ofset Matbaacılık. Korkmaz. A. (2013). Değerler Soyolojisi, Toplum Bilimleri Dergisi. 7/14: 51-78.
Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü, Çev: O. Akınhay & D. Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Morris, C. (1956). Varieties of Human Value. Chicago: The University of Chicago Press.
Özbolat, A. (2012). Değerleri Küreselleşme Sürecinde Değerlendirmek, Değerler Eğitimi Dergisi. 10/24: 147-167.
Özensel, E. (2003). Sosyolojik Bir Olgu Olarak Değer, Değerler Eğitimi Dergisi. 1/3: 217-239.
Özlem, D. (2002). Değerler Sorununda Nesnelcilik/Mutlakçılık Ve Öznelcilik/Rölativizm Tartışılması Üzerine, Bilgi ve Değer: Bilgi ve Değer Sempozyumu Bildirileri. Şehabettin Yalçın. (ed). Ankara:Vadi yayınları.
(1990). Max Weber'de Bilim ve Sosyoloji. İstanbul: Ara Yayıncılık.
Parson, T. & Shils, E. (2009). Değerle ve Toplumsal Sistemler, Kültür ve Toplum. J. C.
Alexander & S. Seidman. (ed). Çev. Nuran Yavuz, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Pirsig, M. R. (2005). Lila: Ahlakın Sorgulanması. Çev: S. Sertabiboğlu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
(2015). Zen ve Motosiklet Bakım Sanatı. Çev: S. Sertabiboğlu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Plato, (2002). Phaedrus. New York: Oxfrd University Press.
Ringer, F. (2006). Weber'in Metodolojisi. Çev: Mehmet Küçük. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
(2006). Weber'in Metodolojisi. Çev: M. Küçük. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Ruth, A. W. & Alison, W. (2012). Çağdaş Sosyoloji Kuramları. Çev: M. Rami Ayas & L. Elburuz. Ankara: Doğubatı Yayınları.
Schwartz, S. H. (2012). An Overview of the Schwartz Theory of Basic Values, Online Readings in Psychology and Culture. 2/1: 1-20.
Spates, J. L. (1983). The Sciology of Values, Annual Review of Sociology. 9: 27-49.
Thomas, W. I. & Znaniecki, F. (1918). The Polish Peasant in Europe and America. Monograph of An Immigran Group I. Boston: The Gorham Press.
Tiryakian, E. A. (2002). Emile Durkehim, Çev: Ceylan Tokluoğlu. Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi. Der: M. Tunçay & A. Uğur. Ankara: Ayraç Yayınları.
Turner, B. S. (1977). Max Weber ve İslam. Çev: Y. Aktay. Ankara: Vadi Yayınları.
Weber, M. (2002). Sosyolojinin Temel Kavramları. Çev: M. Beyaztaş. İstanbul: Bakış Yayınları.