Kavramlara genel bir bakış: Kavramların ve kavram haritalarının pedagojik açıdan incelenmesi

Ülkemizde eğitim alanında yapılan son reform çalışmaları, ilk ve orta dereceli okulların müfredatlarının bilişsel ve yapılandırmacı öğrenme kuramlarına göre uygulanmasını öngörmektedir. Öğrenmeyi gözlenebilir ve ölçülebilir davranışlardan çok zihinsel işlem ve süreçler açısından açıklayan bu kuramlar, kavramsal ve anlamlı öğrenmenin üzerine vurgu yapar. Anlamlı öğrenmenin gerçekleşmesinde kavramların büyük bir rolü vardır çünkü kavramlar bilişsel yapının temel yapı taşlarını oluştururlar ve insanların dünyayı algılamalarını, yaşadıkları tecrübeleri anlamlandırmalarını ve yeni durumlara ilişkin genellemeler yapmalarını sağlayarak öğrenme sürecini kolaylaştırırlar. Bu çalışmada, kavramların temel özellikleri, kavram öğrenme ve öğretme süreci ve öğretimde farklı amaçlar doğrultusunda kullanılabilme potansiyeline sahip olan kavram haritaları açıklanmaktadır.

A look at concepts: Investigation of concepts and concept maps from pedagogical perspective

Recent educational reform initiatives in Turkey demand that elementary and secondary schools’ curricular programs be put into practice in accordance with cognitive and constructivist learning theories. These theories which explain learning in terms of internal cognitive processes rather than externally observable and measurable behaviors emphasize the importance of conceptual and meaningful learning. Concepts play a key rol in meaningful learning because they are the building blocks of one’s cognitive structure. As such, they facilitate the process of learning by helping people perceive their world, construct meaning out of life experiences and make generalizations into new situations. This study aims to elucidate the characteristic features of concepts, the teaching and learning of concepts, and the use of concept maps in different phases of curriculum and instruction.

PDF

___

Aşılıoğlu, B. (2007). “Eğitim ile İlgili Temel Kavramlar”. M. Arslan (Ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri (s.1-29). Ankara: Anı Yayıncılık.
Atkins, M. J. (1993). “Theories of Learning and Multimedia Applications: An Overview”. Research Papers in Education, 8(2), 251-271.
Ausubel, D. P. (1963). The Psychology of Meaningful Verbal Learning. New York: Grune & Stratton.
Ausubel, D. P. (2000). The Acquisition and Retention of Knowledge: A Cognitive View. Boston: Kluwer.
Aydın, A. (2005). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
Aydın, B. (2009). Gelişimin Doğası. B. Yeşilyaprak (Ed.), Eğitim Psikolojisi: Gelişim, Öğrenme, Öğretim (5. Baskı). Ankara: PegemA.
Bahar, M. (2001). “Biyoloji Eğitiminde Kavram Haritalarının Kullanımı”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 25-40.
Bayındır, P. (2006). İlköğretim Altıncı Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Coğrafya Konularında Kavram Haritalarının Öğrenci Başarısına Etkisi. (Yayımlamamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bektaş, Ö. ve Bilgili, S. (2004). “İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersi Osmanlı Kültür ve Medeniyeti ünitesinde Geçen Tarih Terimleri ile İlgili Kavram Yanılgıları”. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 39-47.
Bilen, M. (1999). Plandan Uygulamaya Öğretim. Ankara: Anı Yayıncılık. Bruner, J. (1990). Acts of Meaning. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Cantekin, S., Çağdaş, A. ve Albayrak, H. (2000). Okul Öncesinde Kavram Gelişimi ve Bilişsel Etkinlik Örnekleri (2. Baskı). İstanbul: Ya-Pa Yayıyıncılık.
Çıldır, I. (2005). Lise Öğrencilerinin Elektrik Akımı Konusundaki Kavram Yanılgılarının Kavram Haritalarıyla Belirlenmesi (Yayımlamamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Çilenti, K. (1989). “Türkiye’de Eğitim Teknolojisi ve Öğretmen Yetiştirme”. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 95-105.
Demirel, Ö. (2005). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme (8. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık
Deubel, P. (2003). “An Investigation of Behaviorist and Cognitive Approaches to Instructional Multimedia Design”. Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, 12(1), 63-90.
Erden, M. ve Akman, Y. (1997). Gelişim-Öğrenme-Öğretme (5. Baskı). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
Erdoğan, Y. (2000). Bilgisayar Destekli Kavram Haritalarının Matematik Öğretiminde Kullanılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Fidan, N. (1996). Okulda Öğrenme ve Öğretme. Ankara: Alkım Yayınevi.
Gardner, H. (1985). The Mind’s New Science: A History of the Cognitive Revolution. New York: Basic Books.
Gillani, B. B. (2003). Learning Theories and the Design of E-Learning Environments. Lanham, Maryland: University Press of America.
Greeno, J. G., Collins, A. M., & Resnick, L. B. (1996). Cognition and Learning. D. C. Berliner & R. C. Calfee (Eds.). Handbook of Educational Psychology (s. 15-46). New York: Macmillan.
Greenwood, J. D. (1999). Understanding the “Cognitive Revolution” in Psychology. Journal of the History of the Behavioral Sciences, 35(1), 1-22.
Gürdal, A., Şahin, F. ve Macaroğlu, E. (2001). Fen Eğitimi, İlkeler Stratejiler ve Yöntemler. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yayın no:668
Ivie, S. D. (1998). Ausubel’s Learning Theory: An Approach To Teaching Higher Order Thinking Skills. High School Journal , 82(1), 35-43.
Jones, B. F., Palinscar, A. S. Ogle, D. S., & Carr, E. G. (Ed.). (1987). Strategic Teaching and Learning: Cognitive Instruction in the Content Areas. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development.
Kabaca, T. (2002). Ortaöğretim Matematik Eğitiminde Kavram Haritalanması Tekniğinin Kullanımı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Kaptan, F. (1998). “Fen Öğretiminde Kavram Haritası Yönteminin Kullanılması”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 95-99
Kaya, N. O. (2003). “Fen Eğitiminde Kavram Haritaları”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 70-79.
Kendirli, B. (2008). Fen ve Teknoloji Dersinde Kavram Haritası Kullanımının Öğrenci Tutumu, Başarısı ve Bilgi Kalıcılığına Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Kılıç, D. ve Sağlam, N. (2004). “Biyoloji Eğitiminde Kavram Haritalarının Öğrenme Başarısına ve Kalıcılığına Etkisi”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 155-164.
Kılıç, M. (2009). “Öğrenmenin Doğası”. B. Yeşilyaprak (Ed.). Eğitim Psikolojisi: Gelişim, Öğrenme, Öğretim (5. Baskı). Ankara: PegemA.
Kılınç, A. (2007). “Bir Öğretim Stratejisi Olarak Kavram Haritalarının Kullanımı”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 21-48.
Klausmeier, H. J. (1992). “Concept Learning and Concept Teaching”. Educational Psychologist, 27(3), 267-286.
Korkmaz, H. (2004). Fen ve Teknoloji Eğitiminde Alternatif Değerlendirme Yaklaşımları. Ankara: Yeryüzü Yayınevi.
MEB, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi (6- 7. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: MEB.
Novak, J. D. (1995). “Concept Mapping: A Strategy for Organizing Knowledge”. S. Glynn ve R. Duit (Ed.), Learning Science in the Schools: Research Reforming Practice (s. 229-245). Mahwak: N.J: Lawrence Erlbaum Associates.
Novak, J. D., & Cañas, A. J. (2008). The Theory Underlying Concept Maps and How to Construct and Use Them. Technical Report IHMC CmapTools 2006-01, Rev 01-2008. Florida: Institute for Human and Machine Cognition. Retrieved from, http://cmap.ihmc. us/Publications/ResearchPapers/TheoryUnderlyingConceptMaps.pdf
Novak, J. D., & Cañas, A. J. (2009). “The Development and Evolution of the Concept Mapping Tool Leading to a New Model for Mathematics Education”. K. Afamasaga- Fuata’i (Ed.). Concept Mapping in Mathematics: Research into Practice (s.3-16). New York: Springer
Novak, J. D., Gowin, D. B., & Johansen, G. T. (1984). “The Use of Concept Mapping and Knowledge Vee Mapping with Junior High School Science Students”. Science Education, 67(5), 625-645.
Novak, J. D. & Gowin, D. B.(1999). Learning How to Learn. New York: Cambridge University Pres.
Reynolds, A. (1994). “Patho-flow Diagramming: A Strategy for Critical Thinking and Clinical Decision Making”. Journal of Nursing Education, 33, 333-336.
Sahranç, Ü. (2008). “Öğrenme Psikolojisi ile İlgili Temel Kavramlar”. İ. Yıldırım (Ed.). Eğitim Psikolojisi (s.293-322). Ankara: Anı Yayıncılık.
Salkind, N. J., & Rasmussen, K. (2008). Encyclopedia of Educational Psychology. Thousands Oaks: Sage Publications.
Şahin, F. (2002). “Kavram Haritalarının Değerlendirme Aracı Olarak Kullanılması ile İlgili Bir Araştırma”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 17-32.
Schunk, D. H. (2004). Learning Theories: An Educational Perspective (4th Edition). New Jersey: Pearson Prentice Hall.
Selçuk, Z. (1999). Gelişim Öğrenme ve Öğretim. Ankara: Gazi Kitabevi.
Senemoğlu, N. (2004) Gelişim Öğrenme ve Öğretim (10. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
Skinner, B. F. (1974). About Behaviorism. New York, NY: Alfred A. Knopf
Turgut, F., Baker, D., Cunnigham, R., & Piburn, M. (1997). İlköğretim Fen Öğretimi, YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi. Ankara.
Ülgen, G. (2001). Kavram Geliştirme (3. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları.
Üstün, E., Akman, B. ve Güler T. (2003). “Altı Yaş Çocuklarının Bilim Süreçlerini Kullanma Yetenekleri”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 38-49.
Üzel, D. (2003). Kavram haritası ve Vee Diyagramı Kullanımının İlköğretim 7. Sınıf Matematik Öğretiminde Öğrenci Başarısına Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Winn, W., & Snyder, D. (1996). “Cognitive Perspectives in Psychology”. D.H. Jonassen (Ed.), Handbook for Research for Educational Communications Technology (s. 112-142). New York: Simon & Schuster Macmillan.
Woolfolk, A. E. (2004). Educational Psychology. Boston, MA: Allyn & Bacon.
Yener, N. (2006). İlköğretim 7. Sınıf Fen Bilgisi dersinde ‘‘Çevremizde Hangi Ekosistemler Var ve Buralarda Neler Oluyor?’’ Konusunun Kavram Haritaları ile İşlenmesinin Öğrenci Başarı ve Tutumu üzerindeki Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Yeşilırmak, B. ve Uçar, E. (2009). Öğrenmeden Öğretime. B. Yeşilyaprak (Ed.), Eğitim Psikolojisi: Gelişim, Öğrenme, Öğretim (5. Baskı). Ankara: PegemA.
Yılmaz, M. T. (2008). Bireyin Gelişmesi. İ. Yıldırım (Ed.), Eğitim Psikolojisi (s.17-42). Ankara: Anı Yayıncılık.