Selçuklularda Taht Mücadelelerine Etki Eden Faktörler

Selçuklu Devleti’nin kuruluşundan yıkılışına kadar geçen süre içerisinde birçok taht mücadeleleri vuku bulmuştur. Bu mücadelelerin temelinde yatan sebep birden çoktur. Bu bağlamda özellikle kut inancı ve ülkenin hanedan mensuplarının ortak malı sayılması anlayışı, deyim yerindeyse en önemli sebeplerden birisi olmuştur. Gerek devlet yöneticilerinin kendi istek ve arzularının peşine düşmesi, gerek hanedan mensuplarının taht sevdası için türlü yollara başvurması, gerek dış devletler gerekse kut inancının tetiklediği taht mücadeleleri büyük bir devletin kısa zamanda sonunu getirmiştir. Ele alınan konuda Selçuklularda yaşanan taht mücadelelerine etki eden sebepler incelenmiştir. Bu minvalde birçok başlık altında taht mücadelelerinin sebeplerine değinilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Selçuklu Devleti, Taht Mücadeleleri, Kut inancı

The Factors Affecting Struggles for the Throne in the Seljuk State

Various struggles for the throne arose during the period between the establishment and collapse of the Seljuk State. There are numerous underlying reasons for these struggles. The “Kut” faith and the belief that the country was the property of the dynasty members can be regarded as the most significant ones. The facts that the state administrators pursued their own wishes and desires, the dynasty members resorted to various means for seizing the throne as well as the interference of other countries and the struggles instigated by the “Kut” faith led to the collapse of a great state in a relatively short time. In this study, the abovementioned reasons for the throne struggles in the Seljuks have been examined. In this respect, the reasons have been covered under various subheadings.

Keywords:

The Seljuk State, Throne Struggles, The “Kut” Faith,

PDF

___

Arslan, M. (1987). Kutadgu-Bilig’deki Toplum ve Devlet Anlayışı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, s. 131, İstanbul.
Barthold, V.V. (2013). Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, Haz. Kâzım Yaşar Kopraman-İsmail Aka, TTK, s. 240, Ankara
Bayındır, A. (2017). Selçuklularda Saltanat Mücadeleleri, (Basılmamış Doktora Tezi), Gaziantep Üniversitesi Tarih Bölümü, ss. 392, Gaziantep.
Bombacı, A., (2011). “Kutadgu Bilig Hakkında Bazı Mülahazalar,” Fuad Köprülü Armağanı (60. Doğum Yılı Münasebetiyle), TTK, s. 600, Ankara.
Donuk, A., (1988). Eski Türk Devletlerinde İdari-Askeri Unvan ve Terimler, TDAV, s. 109, İstanbul.
------------------ (1979-1980). “Türk Devletinde Hâkimiyet Anlayışı”, TED, S. 10-11, ss. 30-56.
Ekinci, E. B., (2006). “Osmanlı Hukukunda Kardeş Katli Meselesi”, Prof. Dr. Fikret Eren'e Armağan, Yetkin Yay., ss. 1105-1117, Ankara,
Eliade, M., (1991). Kutsal ve Dindışı, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Gece Yay., s. 97, Ankara.
Eliade, M., Loan, C. P., (1997). Dinler Tarihi Sözlüğü, Çev. Ali Erbaş, İnsan Yay., s. 366, İstanbul.
Genç, R., (2002). Karahanlı Devlet Teşkilâtı, TTK, s. 265, Ankara.
Gökalp, Z., (2015). Türk Medeniyeti Tarihi, Haz, İsmail Aka- Kazım Yaşar Kopraman, Ötüken Yay., s. 45-48, İstanbul.
Güngör, H., (2002). “Eski Türklerde Din ve Düşünce”, Türkler, C. III, ss. 261-263, Ankara.
Günler, M., (2011). Türkiye Selçuklu Devleti'nde Saltanat Mücadeleleri ve Devlet ile Toplum Üzerindeki Etkileri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih ABD, ss, 199, Konya.
İlgürel, M., (1993). “Çaka Bey”, DİA, TDV, C.8, ss. 186-188, İstanbul,
İnalcık, H., (1959). “Osmanlılarda Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hâkimiyet Telakkisiyle İlgisi”, SBF Dergisi, C, 14 S, 1, ss. 69-94, Ankara.
Kafesoğlu, İ., (2014). Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçuklu Devleti, Ötüken Yay., s. 239, İstanbul.
------------------ (2000). Türk Milli Kültürü, Ötüken Yay., s. 466, İstanbul.
------------------ (2014). Selçuklular ve Selçuklu Tarihi Üzerine Araştırmalar, Ötüken Yay., s. 376, İstanbul.
Karakaş, S., (2014). “Erken Dönem Türk Yönetim Tarihinde Cumhuriyet Düşüncesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 7, S, 33, ss, 341-350.
------------------ (2009).“Kut-Tanrı İlişkisi Bağlamında Türklerde Yönetim Erkinin İlahi Temelleri”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.29, Özel Sayı, ss, 29-44, Ankara.
Koca, S., (2009). “Selçuklu İktidarının Belirlenmesinde Rol Oynayan Güçler ve Alâeddîn Keykubâd’ın Türkiye Selçuklu Tahtına Çıkışı”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 29, Özel Sayı, ss. 280-323.
------------------ (1990). Türk Kültürünün Temelleri I, Damla Neşriyat, s. 99, İstanbul.
Koçak, K., (2011). “İslamiyet’ten Önceki Türk Devlet Geleneklerine Göre Tahta Çıkma Töreni ve Yöntemleri”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, Haziran S,4, ss. 102-117.
Kurat, A. N., (1987). “Çaka Bey, İzmir ve Civarındaki Adaların ilk Türk Beyi, (M.S. 1081-1096)”, TKAE, ss, 82.
------------------ (1952). “Gök Türk Kağanlığı”, DTCF, C. X, S. 1–2, ss. 1-36.
Nevin, A. M., (2001). İslam Siyasi Düşüncesinde Muhalefet: Hz. Muhammed Devrinden Abbasilerin İkinci Yüzyılına Kadar (H.1-232/M.622-846), Çev. Vecdi Akyüz, s. 422, İstanbul.
Onat, A., (1978). Han Sülalesi Zamanında Ch'e-shih Bölgesindeki Hun-Çin Mücadeleleri, TTK, s. 25-27, Ankara.
Ögel, B., (2016). Türklerde Devlet Anlayışı, Ötüken Yay., ss, 368. İstanbul.
------------------ (1957). “Doğu Göktürkler Hakkında Vesikalar ve Notlar“Belleten, C. XXI S. 81, ss, 81-137, Ankara.
------------------ (2003). Türk Mitolojisi, I, II, TTK, C.,I, ss, 745, C.,II. ss, 778, Ankara.
------------------ (1988). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, TDAV, s. 788, İstanbul.
Özaydın, A., (2001). “Sultan Berkyaruk Devri Selçuklu Tarihi (485-498/1092-1104)”, TİD, ss, 404-608, İstanbul.
Rasonyı, L., (2007). Tarihte Türklük, TKAE, s. 560, Ankara.
Roux, J. P., (2007). Türklerin Tarihi (Pasifik’ten Akdeniz’e 2000 Yıl), Çev., Aykut Kazancıgil, Lale Arslan Özcan, Kabalcı Yayınevi, s. 565, İstanbul.
Sevim, A., Merçil, E., (2014). Selçuklu Devletleri Tarihi Siyaset, Teşkilat ve Kültür, TTK, s. 768, Ankara.
Taneri, A., (2015). Türk Devlet Geleneği Dün-Bugün, Bilge Kültür Sanat, s. 400, İstanbul.
Taşağıl, A., (2014). Kök Tengri’nin Çocukları, Bilge Kültür Sanat Yay., s. 368, İstanbul.
Turan, O., (2003). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Ötüken Yay., s. 542 İstanbul.
Yurdusevdi, (2008). Mehtap, Selçuklular Devrinde Hükümranlık Anlayışı ve İmgesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Tarih ABD, ss, 125, İstanbul.