İngiliz İşgalinden Sonra Mısır’da Mali Buhran

Öz XIX. yüzyılda güçlü bir şekilde hissedilen siyasi, iktisadi ve sosyal yenileşme hareketi XX. Yüzyılda önemli bir noktaya gelmiştir. Değişen yönetim anlayışları bunun en açık göstergesidir. Bu dönem daha çok siyasi gelişmelerle hatırımızda yer etmiştir. Ancak iktisadın devlet ve toplum hayatında ve dolayısıyla tarihte değişmeyen, inkâr edilemez etkisi çok güçlü bir biçimde kendisini göstermiştir. Tanzimat ve devamında Meşrutiyet dönemlerinde Avrupa’nın güçlü devletlerinin ve Osmanlı Devleti’nin politikalarını yönlendiren en güçlü faktör iktisadi gelişmeler olmuştur. Bunlar arasında iktisadi-mali buhranlar da sıkça söz konusudur. Bir Osmanlı eyaleti olmasının yanı sıra, Kavalalı Hanedanı’nın bağımsızlık faaliyetleri neticesinde istikraz akdi yetkisi elde etmiş olan Mısır idaresinin de mali iflası XIX. Ve XX. Yüzyıllarda meydana gelmiştir. Her iki dönemin buhranlarının sebepleri farklı olmakla birlikte İngiltere’nin etkisi aynıdır. XIX. Yüzyılda modernleşme ve bağımsızlaşma çalışmaları için yapılan masraflar iflası ve işgali getirmiş, XX. Yüzyılda ise İngiltere’nin sömürge siyaseti neticesinde tekrar iktisadi buhran yaşanmıştır. İktisadın devlet idaresindeki önemine Mısır’da yaşanan buhran, etkileri ve sebepleri iyi bir örnek teşkil etmektedir. Çalışmamızda İngiliz işgalinin ardından yaşanan iktisadi gelişmeler ve buhran, sebep ve sonuçları ile değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Mısır, İngiltere, İktisat

PDF

___

BOA. HR. TO. 65-88. 25 1892. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Hariciye nezareti Tercüme Odası) BOA. İ. MTZ. 05, 21-940, 10 Ş. 1294. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrade Eyâlet-i Mümtâze Mısır) BOA. Y.PRK. TKM. 6-12. 21 C. 1300. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Perakende Tahrirat-ı Ecnebiye ve Mâbeyn Mütercimliği) BOA. A. MTZ. (05), 20-59, H. 27 1328. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Sadâret –Mısır) Açba, S. (2004). Osmanlı Devleti’nin Dış Borçlanması, Ankara. Ali Suad. (1324). Mısır’da Buhran-ı Mâli, Ulûm-ı İktisadiye ve İctimaiyye Mecmuası, I/2, s. 249-268, İstanbul. Cuno, K. M. (1930). The Pasha’s Peasants Land, Society, and Economy in Lower Egypt 1740-1858, Cambridge University Press. Fırat Üniversitesi, Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yayınları, No. 10, Tarih Şubesi Yayınları No. 9, (2005). Mısır Sâlnâmesi 1871, (Yay. Haz. Prof. Mustafa Öztürk, Arş. Gör. Sevda Özkaya) Elazığ. Issawi, C. (1966). The Economic History of The Middle East 1800-1914, Chicago and London: The University of Chicago Press. Landers, D. S. (1958). Bankers and Pashas International Finance and Economic Imperialism in Egypt, London. Özkaya, S. (2015). Süveyş kanalı –XIX. Yüzyılda Doğu Akdeniz’de Bir Rekabet Unsuru- (Osmanlı Arşivi Belgelerine Göre), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayıncılık. Öztürk, M. (2010). Tarih Felsefesi, Ankara: Akçağ Yayıncılık. Pamuk, Ş. (2005). Osmanlı-Türkiye İktisadî Tarihi 1500-1914, İstanbul. Richmond, J. B. (1965). Egypt 1798-1952 Her Advance Towards A Modern Identity, Methuen. Rivlin, H. A. B. (1961). The Agricultural Policy of Muhammad Ali in Egypt, Massachusetts: Harvard University Press. Subhi Naci. (1326). Mısır’da Hâlet-i Mâliye, Teârüf-i Müslimin, I/20, s. 318-323, İstanbul. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müd. Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. (2012). Osmanlı Belgelerinde Mısır. İstanbul. Toledano, E. R. (1965). Social and Economic Change in The Long Nineteenth Century, The Cambridge History of Egypt, Vol. II, Edited by M.V.Dally, Cambridge University Press. Uçarol, R. (1989). Gazi Ahmet Muhtar Paşa (1839-1919), Askeri ve Siyasi Hayatı, İstanbul.