İlk Dönem İslam Tarihinde Kadının Konumu

İnsanlığın başlangıcından bu yana güçlünün zayıfa tahakkümü toplumların en büyük problemi olmuştur. Cahiliye döneminde kadınlar, babalarının ve kocalarının sahip oldukları bir meta gibi algılanır ve ona göre muamele görürlerdi. Karanlıklar içerisinde hayat mücadelesi veren insanlığın imdadına yetişen İslam, kadınlara yapılan zulümleri engellediği gibi onlara hak ettikleri itabırı da kazandırmıştır. Cahiliye döneminde kadınların hayal edemedikleri bu itibarlı konuma ulaşmaları 23 yıllık risalalet döneminde tedrci olarak gerçekleşmiştir. Kadınlar hayatın hemen her alanında erkeklerle eşit haklar elde ettikleri gibi bazı sahalarda pozitif ayrımcılıkla da sosyal hayatta ön plana çıkarılmışlardır. Bu çalışmada İslam gelmeden evvel kadınların durumları nasıldı, İslamın zuhuruyla ne gibi haklar elde ettikleri tarihsel perspektiften anlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hz. Peygamber, Cahiliye, Kadın, İslam Tarihi

Working Women in the Early Islamic Period

The traditional norms give responsibility to husband in the family to provide the subsistence for others. Yet, in the circumstances of widow women, the disabled men and for some reasons more, women can also work to get subsistence fort the family. Besides these, women also work in the women-demanded sectors such as health. Islam, therefore, encourages women to work in the related fields through removing the barriers against their working opportunities. Due to such necessities, women have always contributed to earnings in the family throughout the ages. This study aims to explore the dimensions of women’s responsibilities in the society in the early Islamic period together with their engagements in different working areas.

Keywords:

Prophet Muhammad, Jahiliyya, Women, Working Life,

PDF

___

Abdullah el-Afifi, el-Mer’e fi Cehiliyyetihe ve İslâmihe, Mektebetü’s Sikafe, Medine, İkinci Baskı, 1932.
Abdürrezzak, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmam Abdürrezzâk es-San’ani (ö.211/827), el-Musannef, tahk. Habiburrahman A’zami, el-Meclisü’lİlmi, ikinci baskı, Beyrut, 1983.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî, Müsnedü Ahmed b. Hanbel, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y.
Aişe Abdurrahman bt. Şatı, Rasulullah (sav) Efendimizin Kızları ve Torunları, Üçüncü Baskı, Çev. İsmail Kaya, Konya, 1991.
Âişe Abdurrahman bt. Şatı, Resûlullah’ın (sav) Hanımları (Annelerimiz), ter. İsmail Kaya, Uysal Kitapevi, Konya, 1987.
Arslan, Abdurrahman, “Aile, Müslüman Kadın, Oryantalist Söylem”, Aile Sempozyumu, Medeniyet Vakfı, Tebliğler. Sistem Ofset, Ankara, 2015.
Ateş, Süleyman, “Kur’an’ı Kerim’de Evlenme ve Boşanma ile İlgili Ayetlerin Tefsiri”, AÜİFD, sy. 23, Ankara, 1978.
Belazûrî, Ahmed b. Yahya b. Cabir (ö.279/892), Ensâbü’l Eşrâf, tahk. Süheyl Zekkar, Riyad Zerkay, Darü’l Fikir, Beyrut, 1997.
Belazûrî, Ahmed b. Yahya b. Cabir b. Davud el Belâzurî (ö.279/892), Fütûhu’l Büldân, Dâr’ül Hilâl, Beyrut, 1998.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammmed b. İsmail el-Buhârî, Sahîh, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y.
Cevad Ali, el-Mufassal Tarihü’l Arab Kable’l İslam, c. 5, Bağdat Üniversitesi, Bağdat, H. 1413.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fadl b. Behrâm edDârimî, Sünenü’d-Dârimî, Nikah, 3. İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y..
Demircan, Adnan, Hz Peygamber’in (sas) Ailesi ve Aile Hayatı, Ufuk Yayınları, İstanbul, 2014.
Ebi’l Ferec Ali b. el-Hüseyin el-İsfehani (ö.356/976), Kitâbu’l Eğânî, tahk. Dr. İhsan Abbas, Daru’s Sadr, Beyrut, 3. Baskı, 1429.
Ebû Dâvûd Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, Sünen, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y.
el-Vâhidi, Ebi’l Hasan Ali b. Ahmed el-Vâhidi en-Nîsaburî, Esbâbü’n Nüzûl en-Nasih ve’l-Mensuh, ‘Alemü’l-Kütüb, Beyrut, t.y.
el-Vâhidî, Ebu’l Hasan Ali b. Ahmed b. Ali el-Vâhidî en- Nisabûrî (ö.468/1075), el-Vasît fi Tefsîri’l Kur’âni’l Mecîd, Darü’l Kütübü’l İlmiyye, Beyrut, Birinci Baskı, 1994/1415.
es-Semhûdî, Nuriddin Ali b. Ahmed es-Semhûdî (ö.911/1505), Vefâu’l-Vefâ, tahk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Darül Kütübü’l İlmiyye, Beyrut, 4. Baskı, H.1404.
ez-Zehebî, Şemsu’d-Din Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz ez-Zehebî (ö.748/1347), Târîhü’l İslâm ve Vefeyâtü’l Meşâhîri ve’l A’lâm, tahk. Ömer Abdüsselam et-Tedmûrî, Darü’l Kitabü’l Arabiyye, Beyrut, 1993.
ez-Zemahşerî, Ebü’l Kâsım Mahmud b. Amr b. Ahmed ez-Zemahşerî (ö.538/1143), el-Keşşaf an Hakâiki Gavamid et-Tenzil, Daru’l Kitab elArabî, Beyrut, Üçüncü Baskı, H.1407.
Gümüş, Sadrettin, Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in (sav) Aile Hayatı, Ravza Yayınları, İstanbul, t.y.
Günaltay, Şemsettin, İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, Sad. Mehmet Mahfuz söylemez, Mustafa Hizmetli, Ankara Okulu, Ankara, 2013.
İbn Habib, Ebî Cafer Muhammed İbni Habîb, Kitâbü’l Muhabber, tahk. Dr. İlze lihtein, Darü’l Âfâk el-Cedîde, t.y.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer Ebû’l Fadl el-Askalânî eş Şâfiî, Fethü’l Bârî Şerhu Sahihi’l Buhârî, Darü’l Ma’rife, thk.Muhammed Fuad Abdülbâki, Beyrut, H.1379.
İbn Hacer, Ebu’l Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed b. Hacer el Askalânî (ö.852/1448), el-İsâbe fi Temyizi’s-Sahâbe, tahk. Adil Ahmed Abdülmevcud ve Ali Muhammed Muavvid, Darül Kütüb el-İlmiyye, Beyrut, İlk Baskı, H. 1415.
İbn Kesir, Ebu’l Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesir el-Kureşî (ö.774/1372), Tefsirü’l Kur’âni’l-Azim, Beyrut, Darü’l Kütübü’l İlmiyye, 1. Baskı, H.1419.
İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Meni’ Zühri İbn Sa’d (ö.230/845), Kitâbü’tTabakati’l-Kebir, tahk. Dr. Ali Muhammed Ömer, Mektebe Hancı, 1. Baskı, Kahire, 2001/1421.
İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik İbn Hişam (ö.213/828), es-Siretü’n-Nebevi, tahk. Ömer Abdüsselam Tedmiri, Trablus-Şam, Darül Kitabil Arabi,1990.
İbn Kuteybe Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (ö.276/889), Uyunü’lAhbar, tahk. Yusuf Ali Tavil, c. 4, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1986.
İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe b. Abide Nemeri İbn Şebbe (ö.262/876), Tarihü’l-Medîneti’l-Münevvere, Ahbarü’l-Medineti’l-Münevvere, tahk.
Fehim Muhammed Şeltu, 2. Baskı, Cidde, Dârü’l-İsfahani, 1973.
İbnü’l Esîr, Ebu’l Hasan Ali b. Ebi Kerem Muhammed b. Abdülkerim b. Abdülvahid eş-Şeybani el-Cezeri, İzzüddin İbnü›l Esîr (ö.630/1233), Üsdü›l Gabe fi Ma’rifeti’s Sahabe, tahk. Ali Muhammed Muavviz, Darül Kütübü’l İlmiyye, t.y.
Karaman, Hayrettin, Mukayeseli İslam Hukuku, İz Yayıncılık, Yedinci Baskı, İstanbul, 2001.
Kazıcı, Ziya, Hz. Muhammed’in Aile Hayatı ve Eşleri, Çamlıca Yayınları, Altıncı Baskı, İstanbul, 2012.
Komisyon, Mu’cemü’l Vasît, Şurûku’t Devliyye Matbaası, 4. Baskı, Mısır, 2004.
Mâlik b. Enes, (Yahyâ b. Yahyâ rivayeti) el-Muvattâ, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1981.
Muhammed b. Ali b. Muhammed eş-Şevkani, Neylü’l Evtar Şerhü’l Ahbâr, Mısır, t.s.
Muhammed Halef, Nizamül Üsra ve’l Müctema’ fi’l İslam, Darul Fikir, Amman, 2015/1436.
Mukâtil, Ebu’l Hasan Mukâtil b. Süleyman b. Beşir el-Ezdi el-Belhi (ö.150/767), Tefsirü Mukatil b. Süleyman, tahk. Abdullah Mahmud Şehate, Darü İhyaü’t-Türas, Beyrut, 1.Baskı, 1423.
Musa b. Ukbe, el-Meğâzî, tahric Muhammed Bakşiş Ebû Malik, İbn Zehr Üniversitesi, Fas, 1994.
Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîh, tahk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y
Nesâî, es-Sünenü’l-müctebâ, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y.
Orhan, “İslâm Hukukunda Kadın Hakları”, Aile Sempozyumu, Medeniyet Vakfı, Tebliğler. Sistem Ofset, Ankara, 2015.
Özbek, Abdullah, “Çalışan Kadın ve Aile”, Aile Sempozyumu, Medeniyet Vakfı, Tebliğler. Sistem Ofset, Ankara, 2015, ss.167-170,
Savaş, Rıza, “Asr-ı Saadet’te Kadın ve Aile Hayatı”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Ensar Neşriyat, İkinci Basım, İstanbul, 2007.
Söylemez, M. Mahfuz, “Asr-ı Saadet’ten Günümüze Aile”, Aile Sempozyumu, Medeniyet Vakfı, Tebliğler. Sistem Ofset, Ankara, 2015.
Şihabu’d-Din Ahmed b. Abdulvehhab Nüveyrî (ö.733/1332), Nihâyetü’l ‘Ereb, thk, Dr. Müfid Kumeyha, Dr. Hasan Nuruddin, Darul Kütübü’l İlmiyye, Beyrut, 2004.
Taberî, İbn Cerir et- Taberî (ö.310/922), Tarihi’r-Rüsul ve’l-Mülûk, tahk. Muhammed Ebul Fadl İbrahim, Darul Marife, İkinci Baskı, Mısır, t.y.
Taberi, Muhammed b. Cerir b .Yezid b Kesir b. Galib El âmal Ebu cafed et Taberi (ö.310/922), Câmuü’l Beyan an Te’vili’l Kur’an, Müessesetü’r Risale, 2000/ 1420
Tekin, Mustafa, Kutsal Sekülerizm, Açılım Kitap, İstanbul, 2011.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsa b. Sevre et-Tirmizî, Câmiü’t-Tirmizî, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y.
Uğur, Mücteba, “Asr-ı Saadette Sosyal Hayat”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslam, c. 3, Sayfa 89, Ensar Neşriyat, İkinci Basım, İstanbul, 2007.
Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Vakıd el-Eslemi Vakidi (ö.207/823), el-Meğazi, tahk. Marsden Jones, Darü’l Kütüb, 3. Baskı, y.y., 1984.
Wach, Joachim, Din Sosyolojisi, trc. Ünver Günay, İFAV, İstanbul, 1995.