Tarihsel Sürecinde Bir Mozaik Duvar Kaplama Tekniği: Uruk Dönemi Pişmiş Toprak Çivileri

Mekân olgusunun ortaya çıkmasıyla birlikte mekânın temel yapı parçasını oluşturan duvarlar iç ve dış yüzeyleriyle yalıtılma ya da süsleme amaçlı birçok yöntem kullanılarak değerlendirilmiştir. Bu yöntemlerden biri de renkli taş, mermer ve cam gibi malzemelerden birbirinin benzeri birimlerin kesilerek ya da kırılarak yan yana getirilmesine dayanan mozaik tekniğidir. Zaman içerisinde kolay şekillendirilebilir olması ve pişirilerek dayanıklılık kazanması nedeniyle mozaik tekniğinde seramik birimlerin kullanımı da sıklıkla görülmeye başlanmıştır. Araştırmamızın temel amacını oluşturan mozaik sanatının ilk örnekleri arasında yer aldığı bilinen, Uruk Dönemi pişmiş toprak çivileri incelenmiş ve özelinde ise Samsat höyükte tespit edilmiş olan yüzeyi petalli çiviler ele alınmıştır. Mozaik tekniği, Uruk dönemi pişmiş toprak çivileri, bu çivilerin kullanım amacı ve bulunduğu alanlarla ilgili literatür taraması yapılmış elde edilen bilgilerin önemli bölümleri araştırmaya eklenmiştir. Araştırma neticesinde, bu duvar kaplama tekniğinden günümüze çok az sayıda bütünlüklü parçanın ulaştığı tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında yer verilen altı önemli Uruk yerleşiminde pişmiş toprak çivilerin bulunması, tekniğin buralarda kullanıldığına dair kanıtlar sunmuştur. Ayrıca Samsat höyükte tespit edilen örnekler, bu yerleşime has bir kaplama tekniğinin var olabileceği ihtimalini de ortaya koymuştur. Araştırma sonucu elde edilen bilgilerin, seramik alanı başta olmak üzere plastik sanatlar alanında çalışan araştırmacılara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Mozaik Tekniği, Duvar Mozaiği, Uruk Dönemi, Pişmiş Toprak Çiviler, Seramik

A Mosaic Wall Covering Technique In Its Historical Process: Uruk Period Terracotta Nails

With the emergence of the phenomenon of space, the walls, which form the basic structural part of the space, have been evaluated using many methods for insulation or decoration with their interior and exterior surfaces. One of these methods is the mosaic technique, which is based on cutting or breaking similar units of materials such as colored stone, marble and glass and placing them side by side. The use of ceramic units in the mosaic technique has begun to be seen frequently because it is easily shaped over time and gains durability by firing. The Uruk Period terracotta nails, which are known to be among the first examples of mosaic art, which constitute the main purpose of our research, were examined, and in particular, the petaled nails discovered in the Samsat mound were discussed. A literature review was conducted regarding the mosaic technique, Uruk period terracotta nails, the purpose of use of these nails and the areas where they were found, and important parts of the information obtained were added to the research. As a result of the research, it was determined that very few complete pieces of this wall covering technique have survived to the present day. The discovery of terracotta nails in the six important Uruk settlements included in the study provided evidence that the technique was used there. In addition, the samples found in Samsat mound also revealed the possibility of a coating technique specific to this settlement. It is thought that the information obtained as a result of the research will contribute to researchers working in the field of plastic arts, especially in the field of ceramics.

Keywords:

Mosaic Technique, Wall Mosaic, Uruk Period, Terracotta Nails, Ceramic,

PDF

___

Algaze, G. (1989). The Uruk expansion: cross- cultural exchange in early Mesopotamian civilization. Current Anthropology, 30(5), 571-608. https://www.jstor.org/stable/2743567.

Algaze, G. (1993). The Uruk world-system: The dynamics of expansion of early Mesopotamian civilization. University of Chicago press.

Behm Blancke, M. R. (1981). 1980 yılı Hassek höyük kazıları, 3. kazı sonuçları toplantısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 103-108. Erişim adresi https://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/03_kazi.pdf

Behm Blancke, M. R. (1987). 1986 yılı Hassek höyük kazıları, 9. kazı sonuçları toplantısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 71-77. Erişim adresi https://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/09_kazi_1.pdf

Demirer Ü. (2004). Pisidia Antiokheiası büyük bazilika taban mozaikleri (144174) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Akdeniz Üniversitesi. YÖK Tez

Domderer, M. (1987). Die antiken pavimenttypen und ihre benennungen zu pilinius. Naturalis historia, JdI (102), 365-377.

Dunbabin, K. M. D. (1999). Mosaics of the Greek and Roman World. Cambridge University press.

Er, Y. (2004). Klasik arkeoloji sözlüğü. Phoenix yayınevi.

Fischer, P. (1969). Das mosaik: entwicklung, technik, eigenart, verlag anton schroll. Schroll press.

Fischer, P. (1971). Mosaic: history and technique, thames and hudosn. Thames and Hudson press.

Foster, P. C. (2009). Household archaeology and the Uruk phenomenon: A case study from Kenan tepe, Turkey. University of California press.

Fragment of a conical mosaic from the Eye Temple at Tell Brak, Ashmolean Museum, Oxford (2024, Mart 24). https://tr.pinterest.com/pin/219128338103479109/.

Genç A. (1994). Bizans ve Roma’da mozaik sanatı. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi. VIII-IX, 87-93.

Henrickson, E. (1994). The outer limits: settlement and economic strategies in the central Zagros during the Uruk era. American journal of archaeology, (100), 205-260.

İzmirligil, Ü. (1982). Samsat (Samosata) su yolu araştırması 1981, IV. kazı sonuçları toplantısı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 345. Erişim adresi https://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/04_kazi.pdf

Joan A. ve Wallenfels R. (2015). Art of the first cities: the third millennium BC from the Mediterranean to the Indus. Metropolitan Museum of Art press.

Ling, R. (1998). Ancient mosaics. Princeton University press.

Loftus, W. K. (1857). Travels and researches in Chaldaea and Susiana. Robert Carter & Brothers press.

Müller, V. (1939). The origin of mosaic. Journal of the American oriental society (JAOS) (59), 247-250.

Oates, J. (1985). Tell Brak: Uruk pottery from the 1984 season. Irak, (47), 175-176. https://doi.org/10.2307/4200271.

Ovadiah, A. (1980). Geometric and floral patterns in ancient mosaics: a study of their origin in the mosaics from the classical period to the age of Augustus. L’Erma di Bretscheider Press.

Özdoğan, M. (1977). Aşağı Fırat havzası 1977 yüzey araştırması, ODTÜ Aşağı Fırat Projesi yayınları.

Özgüç, N. (1983). Samsat kazıları, V. kazı sonuçları toplantısı, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 111-112. Erişim adresi https://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/12_kazi_1.pdf.

Özgüç, N. (1985). Samsat kazıları, VI. kazı sonuçları toplantısı, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 221-227. Erişim adresi https://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/07_kazi.pdf.

Özgüç, N. (1988). Samsat kazıları 1987, Belleten. 52(202), 291- 300. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/64231/974261.

Özgüç, N. (2009). Samsat, sümeysat, samosata, kumaha, hahha, hahhum. Türk Tarih Kurumu.

Part of the cone mosaic façade from the Eana temple complex Unknown c. 3000 BCE (2022, Mayıs 5). https://artsandculture.google.com/asset/part-of-the-cone-mosaic-fa%C3%A7ade-from-the-eana-temple-complex-unknown/8wFpSTsm9v0SSA.

Perrot, G. Ve Chipiez C. (1882). Histoire de l’art dans l’Antiquité, Cilt: 2, Paris. https://doi.org/10.11588/diglit.11733.

Renfrew, C. Bahn, P. (2013). Arkeoloji anahtar kavramlar. İletişim yayınevi.

Roux, G. (1992). Ancient Iraq. London: Penguin books.

Schmanndt-Besserat, D. (1981). From tokens to tablets: are- evaluation of the so-called numerical tablets, Vissible language, (15), 20-45. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED244300.pdf.

Stein, G. (1994). The organizational dynamics of complexity in greater Mesopotamia, Prehistory press.

Stein, G., Bernbeck, R., Coursey, C., Mc Mahon, A., Miller, N., Misir, A. (1996). Uruk colonies and Anatolian comunities: an interim report on the 1992-1993 excavations at Hacınebi, Turkey, American Journal of Archaeology, (100), 213-225. https://doi.org/10.2307/506903.

Stein, G. (1999). Rethinking world-system: diasporas, colonies and interaction in Uruk Mesopotamia. The Universtiy Of Arizona Press.

Sundsdal, K. (2009). Ideology, social space: s comparative analysis of north And south Mesopotamian settlements in the 4th millennium B.C. VDM Verlag press.

Şahin, M. (2010). Mozaik Sanatı Antakya ve Zeugma Mozaiklerinin Resim Analizleri (253879) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi. YÖK Tez

Türkiye Arkeolojik Yerleşimleri- Hassek höyük (2022, Şubat 10). Erişim adresi http://www.tayproject.org/TAYages.fm$Retrieve?CagNo=1286&html=ages_detail_t.html&layout=web.

Uruk döneminin merkezi ve yayıldığı alanlar (2024, Mart 24). https://tr.wikipedia.org/wiki/Uruk_d%C3%B6nemi#/media/Dosya:Uruk_expansion.svg.

Üstüner, A.C. (2002). Mozaik sanatı. Engin yayıncılık.

Van Buren, E. D. (1946). Archaic mosaic wall decoration. Artibus Asiae, 9(4), 323-345.

Wooley, C. L. (1933). Excavation at Ur, 1931-32. The museum journal Philedelphia, 23(3), 193-248. https://www.penn.museum/sites/journal/9405/.

Young, R. S. (1957). Gordion 1956: preliminary report. American journal of archaeology, 61(4), 319-331. https://doi.org/10.2307/500600.

Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2022
Yayıncı: Mustafa Gürbüz Beydiz

Arşiv

Sayıdaki Diğer Makaleler

Doğal Boya ve Ekolojik Baskı İle Kumaş Üretiminde Kadınlar

F. Dilek Himam Er

Tarihsel Sürecinde Bir Mozaik Duvar Kaplama Tekniği: Uruk Dönemi Pişmiş Toprak Çivileri

Sevgi Kılınç, Hüseyin Özçelik

Kübizm Sanat Akımında Yaratma Eylemi Olarak Kendiliğindenlik ve Doğaçlama

Serap Yıldız İlden

Dakka Halk Sanatı Olarak Çek Çek Resimleri

Imtiaj Islam

Türkiye’de Sanat Eserleri İçin Veri Bankası Oluşturmaya Yönelik İlk Adımlar: Haritacılık Müzesi Yurt Gezileri Koleksiyonu

Simin Şay, Ali Akın Akyol