Isparta’da Hat Sanatının Cami Örnekleri Üzerinden İncelenmesi

Öz İslam sanatının önemli bir kolu olan hüsn-i hat; kitap sanatları içinde sayılmakla birlikte, İslam mimarisinde de mühim bir tezyin unsuru olarak karşımıza çıkar. Levha şeklinde yahut doğrudan duvara nakşedilmiş surette medreseler, hanlar hatta meskenlerde görülen hat sanatı, en zengin kullanımını camilerde bulmuştur. Tarih içinde cami tezyinatında kullanılan yazılar, usta hattatlar tarafından nakşedileceği camiye özel olarak tasarlanmış ve yazılmıştır. Ancak estetik hassasiyetin zayıf olduğu mahallerde yazı, sanat hüviyetinden uzaklaştırılmış, kitsch seviyesinde örnekler meydana gelmiştir. Isparta ili merkezinde bulunan tarihi camiler özelinde hat sanatının mimari tezyin unsuru olarak kullanımı incelendiğinde, merkezi camilerde dahi ciddi noksanlar görülmektedir. Araştırmada; camiler üzerinde saha çalışması yapılmış, söz konusu binalarda bulunan yazılar estetik ve anatomik olarak tetkik edilmeye gayret edilmiştir. Tarihi perspektif içerisinde mevcut noksanların durumu ele alınarak aynı hataların tekrar etmemesi için tavsiyelerde bulunulmuştur. Bir diğer nokta olarak; sanatın gerektirdiği uzmanlık düsturunun göz ardı edilmesinin, şehir ve medeniyet esasları özelinde sonuçları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hat Sanatı, Isparta, Mimari, Tezyinat

PDF

___

Alparslan, A. (1993). “Celî”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 7, s.265-267.
Alparslan, A. (2002). “Kitâbe”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 26, s.76-81.
Açıkgözoğlu, A. S. (2012). “Türk Mimarîsinde Hat Sanatı”, Hat ve Tezhip Sanatı, ed. Ali Rıza Özcan, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, s.181-197.
Alparslan, A. (2012). “İslam Yazıları”, Hat ve Tezhip Sanatı, ed. Ali Rıza Özcan, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, s.27-44.
Alparslan, A. (2016). Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, 5. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Arseven, C. E. (1973). Türk Sanatı, İstanbul: Cem Yayınevi.
Baltacıoğlu, I. H. (1971). Türk Plastik Sanatları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Berk, S. (2007). “Rakım Efendi, Mustafa”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 34, s.428-429.
Berk, S. (2009). “Celî Sülüs Bir Hat Levhasının Hazırlanış Safhaları”, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla IX. Eyüp Sultan Sempozyumu Tebliğler, 13-15 Mayıs 2005, İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, s.422-431.
Böcüzade Süleyman Sami, (2011). Üç Devirde Gördüklerim, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Böcüzade Süleyman Sami, (2012). Isparta Tarihi, Isparta: Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
Çok, B. (2010). Isparta ve İlçeleri Camii Süslemeleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Demirci, D. (2011). Isparta Evleri, Isparta: Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
Dere, Ö. F. (2009). Hattat Hafız Osman Efendi, İstanbul: Korpus Yayınları.
Derman, M. U. (1967). “Kalem”, İslam Düşüncesi, Yıl 1, Sayı 4, s.255-266.
Derman, M. U. (2010). “Ta’lik”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 39, s.507- 508.
Emecen, F. (1999). “Isparta”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 19, s.194-200.
“Hüseyin Sabri Efendi”, https://www.ketebe.org/en/artist/huseyin-sabri-efendi-402, Erişim tarihi: 28.11.2020.
İnal, M. K. (1955). Son Hattatlar, İstanbul: Maarif Basımevi.
Karademir, M. (2016). “Mimar Sinan Dönemi Camilerinde Taçkapı Tasarımı”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya: SÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Sayı 40, s.299-314.
Komisyon, (2009). Isparta Kültür Envanteri (1), Isparta: Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
Kofoğlu, S. (1997). “Hamîdoğulları”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 15, s.471-476.
Kuran, A. (1988). “Mimar Sinan’ın Camileri”, Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, Cilt 2, İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
“Mehmed Hilmi Efendi”, https://www.ketebe.org/en/artist/mehmed-hilmi-efendi-573, Erişim tarihi: 10.09.2020.
“Mehmed Hilmi Efendi”, https://www.ketebe.org/sanatkar/mehmed-hilmi-efendi-832, Erişim tarihi: 10.09.2020.
Mehmed Süreyya, (1996). Sicill-i Osmanî, Cilt 4, Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Özcan, A. (1989). “Nevizâde Atâî, Hadaiku’l-Hakaik Fî Tekmileti’ş-Şakaik”, Şakaik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri, Cilt 2, İstanbul: Çağrı Yayınları.
Özönder, H. (2003). Ansiklopedik Hat ve Tezhip Sanatları Deyimleri, Terimleri Sözlüğü, Konya: Sebat Ofset Matbaacılık.
Rado, Ş. (t.y.). Türk Hattatlar, İstanbul: Yayın Matbaacılık Tic. Ltd. Şti.
Sai Mustafa Çelebi, (2003). Yapılar Kitabı, İstanbul: K Kitaplığı.
Serin, M. ve Zennun, Y. (2002). “Kûfî”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 26, s.342-345.
Serin M. (2007). Hattat Şeyh Hamdullah, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
Serin, M. (2013). “Yâkût el-Musta’sımî”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, Cilt 43, s.291-293.
Subaşı, M. H. (1987). Yazıya Giriş, İstanbul: Dersaadet Yayınları.
Tüfekçioğlu, A. (2001). Erken Dönem Osmanlı Mimarîsinde Yazı, 1. Baskı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Yazır, M. B. (1981). Medeniyet Aleminde Yazı ve İslam Medeniyetinde Kalem Güzeli, Cilt 1-2, Ankara: DİB yayınları.
Yazır, M. B. (1989). Medeniyet Aleminde Yazı ve İslam Medeniyetinde Kalem Güzeli, Cilt 3, Ankara: DİB yayınları.
Görsel 1-9. Çekim: Yunus Emre Çelik, Çekim tarihi: 2020