Geleneksel Anadolu Dokuma Araçlarından Öreke Üzerine Bir Değerlendirme

Geleneksel Anadolu el dokumalarının temel malzemesi olan yün, pamuk, keten gibi liflerin eğrilmesinde kullanılan iğ, ağırşak ve örekenin tarihi ile ilgili yapılan bilimsel çalışmalar bu araçların kaynağının Ön Asya ve Anadolu olduğunu ortaya koymaktadır. Bu araçlar içerisinde boyutları ile ön plana çıkan örekeler sadece işlevsel özellikleri ile değil farklı formları ve zengin süsleme kompozisyonları ile de dikkat çekmektedirler. Bu durum Anadolu insanının kullandığı her malzemeye sadece işlevsel bir araç gözü ile bakmadığını, estetik bir kaygı ile yaklaştığını ve kendi geleneklerini, yaşantılarını bu kültür varlıkları aracılığı ile günümüze kadar devam ettirdiğini göstermektedir. Sanayi devrimi ile el emeğine dayalı üretimin gerilemesi ve giderek yok olması pek çok el sanatı alanını sonlandırdığı gibi bu alanda kullanılan araçların da yavaş yavaş unutulmasına ve toplumun hafızasında silinmesine neden olmuştur. Bir grup öreke üzerinde yapılan bu çalışma ile kültürel mirasın bir parçası olan bu kültür varlıklarının bilim dünyasına tanıtılması, korunması ve gelecek nesillere ulaştırılması amaçlanmıştır.

An Evaluation on the Traditional Anatolian Weaving Tools on Oreke

Scientific studies on relation to the history of oreke, spindle whorl and spindle used in spinning fibers such as wool, cotton, linen, the basic materials of traditional Anatolian handicrafts have revealed that the source of these tools is Asia Minor and Anatolia. In these vehicles Which stand out with their dimensions, draw attention not only with their functional features but also with their different forms and rich ornamental compositions. This event shows us which Anatolian people do not look at every material used by a functional vehicle. They approach with an aesthetic apprehension and continue their traditions and lives through these cultural assets to the until today. With the industrial revolution, the decline and gradual disappearance of handicraft production ended many handicraft areas, and the tools used in this field were gradually forgotten and the memory of the society was erased. With this study on a group of samples, it is aimed to introduce these cultural assets, which are part of our cultural heritage, to the scientific world, to protect them and to reach them to the next generations.

Keywords:

Culture, Handicrafts Traditional Weavings, Oreke,

PDF

___

Abay, N. (2016). “Konya Koyunoğlu Müzesinde Roma Dönemine Ait İki Stel“, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 35, s.329-342.
Ağaç, S. ve Sakarya, M. (2015). “Ağaç Sembolizmi”, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), December 2015: Vol. 1, p.1-14.
Çetin, Y. (2017). “Türk-İslam Bezeme Sanatında Gamalı Haç (Svastika) ile Çarkıfelek Motiflerinin Köken ve İkonografik Anlamları Üzerine Bir Değerlendirme”, Social Sciences Studies Journal, Vol. 3, Issue 8, s.353-365.
Çetin, Y. ve Polat, C. (2019). “Geç Osmanlı-Erken Cumhuriyet Dönemlerine Tarihlendirilen Bir Grup Kirkit Üzerine Değerlendirme”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), s.332-343.
Çilingir Cesur, S. (2019). “Eşyanın Cinsiyeti: Hitit Ritüellerinde Kadın”, TÜBA-AR, Sayı 24, s.73-89.
Çoruhlu, Y. (2010), Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Demir, H. (2018). “Meryem’e Müjde Sahnesinde Meryem’in Kirmeni, Kırmızı ve Mor Yünü Üzerine Görüşler”, Bilimname, Sayı 36 (2), s.375-397.
Doğer, L. (2011). “Kadın Figürlü Bizans Seramikleri”, Sanat Tarihi Dergisi, Cilt XX, Sayı 2, s.45-60.
Erbek, M. (2002). Çatalhöyükten Günümüze Anadolu Motifleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Esin, E. (2004). Orta Asya'dan Osmanlıya: Türk sanatında ikonografik Motifler, Cilt 2, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
Etikan, S. (2007). “Seccade Halılarda Kullanılan Bazı Motifler ve Bu Motiflerin İslam Sanatında Yeri”, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildirileri Kitabı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, s.545-563.
Gönül, M. (1964). “Dokumacılığın Tarihçesi ve En Eski Dokuma Aletleri”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi (2), s.80-99.
Karaca, E. (2012). “Allianoi’da Bulunmuş Kemik Ağırşak ve Örekeler”, İsmail Fazlıoğlu Anı Kitabı, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınları, No.3, Edirne, s.133-138.
Koyuncu Okca, A. (2015). “Geleneksel Anadolu Halı ve Kilimlerinde Nazar İnancı: Muska Yanışı”, Turkish Studies, Volume 10/8 Spring 2015, s.1659-1676.
Kutlu, H. (2005). Kaybolan Medeniyetimiz Hekimoğlu Ali Paşa Camii Hazinesi’ndeki Tarihi Mezar Taşları, Damla Yayınevi: İstanbul.
Meral, K. ve Kızılyalçın, F. (2019). “Antik Çağ’da Kemik Aletlerin Dokuma Aracı Olarak Kullanılması Üzerine Bir Değerlendirme”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler, Cilt 1, Ankara: Gece Akademi Yayınları, s.7-24.
Oyman Büken, N.R. (2005). “El Dokumacılığının ve El Dokuma Tezgâhının Tarihçesi El Dokuma Tezgâhı Çeşitleri”, Sanat Dergisi, Sayı 8, s.63-84.
“Öreke”, https://sozluk.gov.tr, Erişim tarihi: 26.05.2020.
“Öreke”, https://www.nisanyansozluk.com/?k=%C3%B6reke, Erişim tarihi: 26.05.2020.
“Universität Innsburg”, https://www.uibk.ac.at/urgeschichte/projekte_forschung/abt/ spindeltypologie/albanien.html.en, Erişim tarihi: 26.05.2020.
“Rus örekeleri”, https://www.rbth.com/history/332015-russian-distaff-sewing, Erişim tarihi: 29.05.2020.
“Balkan örekeleri”, https://svilenkonac.net/2016/02/22/%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%81%D 0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B5-%D0%B8%D0%B2%D1%80%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%BD %D0%B0-spindles-distaffs/, Erişim tarihi: 30.05.2020.
Görsel 1. Meral, K. ve Kızılyalçın, F. (2019). “Antik Çağ’da Kemik Aletlerin Dokuma Aracı Olarak Kullanılması Üzerine Bir Değerlendirme”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler, C. 1, Ankara: Gece Akademi Yayınları, s.21, Erişim tarihi: 26.05.2020.
Görsel 2. a. Gönül, M. (1964). “Dokumacılığın Tarihçesi ve En Eski Dokuma Aletleri”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi (2), s.98.
b. Meral, K. ve Kızılyalçın, F. (2019). “Antik Çağ’da Kemik Aletlerin Dokuma Aracı Olarak Kullanılması Üzerine Bir Değerlendirme”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler, C. 1, Ankara: Gece Akademi Yayınları, s.19.
c. https://www.flickr.com/photos/126337530@N04/15159837958, Erişim tarihi: 30.05.2020.
d. Karaca, E. (2012). “Allianoi’da Bulunmuş Kemik Ağırşak ve Örekeler”, İsmail Fazlıoğlu Anı Kitabı, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınları, No.3, Edirne, s.136.
Görsel 3.5.6.7.8.9. Akçay M, 2020, Kişisel Arşiv.
Görsel 4.10. Büyükerzurumlu M, 2020, Kişisel Arşiv.
Görsel11.“Balkan örekeleri”, https://svilenkonac.net/2016/02/22/%D0%BF%D1%80%D0%B5 %D1%81%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B5-%D0%B8%D0%B2%D1%80%D0%B5%D1%82%D0% B5%D0%BD%D0%B0-spindles-distaffs/, Erişim tarihi: 30.05.2020.