ATASÖZLERİNİN KAYNAĞI, ÖZELLİKLERİ VE GELENEKSEL TÜRK TİYATROSUNDA KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Atasözleri, dilde yaratılan ve bir toplumun ortak belleğinin göstergesi olan söz dizimleridir. İnsanın kültürel belleğinin taşıyıcısı olmasıyla yüceltilen atasözleri, halkın sözü kabul edilir. Nesilden nesile aktarılan bu sözler, ders verici, öğretici ve uyarıcı işleve sahiptir. İnsanın sosyal çevresiyle ve toplumla olan ilişkisini konu edinen bu kalıplaşmış sözler, sözü araç olarak kullanan tiyatro sanatında da sıkça kullanılır. Gündelik konuşmaya benzeyen fakat bu konuşmalar arasında seçme yapan tiyatro yazını, bir düşünceyi seyirciye aktarmanın kısa yolu olarak atasözlerine başvurur. Antik Yunan'dan günümüz tiyatrosuna kadar izi sürülebilecek bu yaklaşımda, atasözleri aracılığıyla halka (seyirciye) seslenme, öğretici ya da ders verici olma gibi amaçlar hedeflenmektedir. Dolayısıyla bu çalışma, kendi kültürümüzden doğan Karagöz ve Ortaoyunu geleneğinde kullanılan atasözlerinin, konuşma örgüsü içindeki işlevini incelemektedir.

A STUDY ON THE SOURCES, PROPERTIES OF PROVERBS AND USE OF THEM IN TRADITIONAL TURKISH THEATRE

Proverbs are syntaxes which were created in language and indicators of a society's common memory. They, which have been glorified due to being carrier of cultural memory of a man, are considered as speech of society. The words passed from generation to generation have cautionary, instructive and stimulating functions. This formulaic lyrics that deal with the relationship between the human social environment and society are commonly used in the art of theater which is using the word as a vehicle. Theater text which looks like causal conversations but chooses from them, contacts with the proverbs as a short way of transferring thoughts to the audience. In this approach, which can be traced from the ancient Greek to theater in today, the goals like talking to community (audience) by proverbs and being instructive or cautionary have been aimed. Therefore the proverbs' functions in speech which were born of our own culture and used in tradition of Karagoz and Ortaoyunu is analysed in this study.

PDF

___

Aksan, D., (1993). Türkçenin Gücü, Bilgi Yayınları, Ankara.
Aksan, D., (2015). Her Yönüyle Dil, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Aksoy, Ö. A., (1988). Atasözleri ve Deyimler, İnkılap Kitabevi Yayınları, İstanbul.
And, M., (1995). Geleneksel Türk Tiyatrosu, İnkılap Kitabevi, İstanbul. And, M., (2002). Oyun ve Bügü, YKY, İstanbul.
Boratav, P. N., (1978). Türk Halk Edebiyatı, Gerçek Yayınları, İstanbul.
Çapan, C., (1992). Değişen Tiyatro, Metis Yayınları, İstanbul.
Elçin, Ş., (1981). Halk Edebiyatına Giriş, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Elçin, Ş., (1997). "Türk Dilinde Atalar Sözü", Halk Edebiyatı Araştırmaları II, Hacettepe Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, s.170-181, Ankara.
Karaalioğlu, S. K., (1980). Türk Edebiyatı Tarihi, İnkılap ve Aka Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Kudret, C., (1969). Karagöz Cilt: II, Bilgi Yayınları, Ankara.
Kudret, C., (1992). Karagöz Cilt: I, Bilgi Yayınları, Ankara.
Kudret, C., (1994). Ortaoyunu Cilt: I, İnkılap Kitabevi Yayınları, İstanbul.