1921 TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU LAYİHASI

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, bir milletin kurtuluş ve dönüşümünün simgesi olarak Osmanlı-Türk Anayasaları içinde çok özel bir yere sahiptir. Bu makale Teşkilat-ı Esasiye Kanunu Layihası müzakerelerini meclis tutanaklarında yer alan bilgiler çerçevesinde yorumlayarak hukuk tarihi açısından önemini incelemeyi amaçlamaktadır. İlk olarak bu Kanun’un çıkarılmasına neden ihtiyaç duyulduğu sorusunun yanıtlanması gerekir. Bu sebeple makalede öncelikle ilk anayasamızı hazırlayan Büyük Millet Meclisi’nin oluşumu incelenecektir. Daha sonra “salahiyeti fevkaladeyi haiz olarak” toplanmış olan Meclisin “kurucu bir meclis” olup olmadığı tartışması yapılarak milli egemenlik kavramının farklı gruplarca nasıl yorumlandığı açıklanacaktır. Makalenin özünü 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu Layihası’nın mecliste görüşülmesi esnasında yapılan tartışmalar ve Anayasa’nın kabul edilmesi süreci oluşturmaktadır. Layihanın müzakereleri, 18 Eylül 1920 tarihinde Heyet-i Vekile tarafından verilen programın Meclis Genel Kurulu’na sunulması ile başlamıştır. Eski düzeni sürdürmek isteyen, yani hilafet ve saltanatı kurtarmak isteyen muhafazakâr kesimlerle, bağımsız bir devlet kurma idealine sahip inkılapçılar arasındaki tartışmalar yaklaşık iki ay sürmüştür. Kanun Layihası’nın görüşülmesinde tartışmalar daha çok “saltanat ve hilafetin kurtarılması”, “mesleki temsil ilkesi”, “Meclis ve İcra Vekilleri Heyeti’nin yetkileri” ve “yerinden yönetimler” üzerine yoğunlaşmıştır. Makale kapsamında da en çok tartışılan bu konulara değinilmiştir

Anahtar Kelimeler:

1921 Anayasası, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Milli Egemenlik, Kurucu Meclis

1921 Draft of the Teşkilat-ı Esasiye Law

The Teşkilat-ı Esasiye Law has a very special place in the OttomanTurkish Constitutions as the symbol of the liberation and transformation of anation. This article aims to analyze the importance of the Draft of theTeşkilatı Esasiye Law in terms of legal history by interpreting the negotiations withinthe framework of the information contained in the parliamentary minutes.First of all, the question of why this Law needs to be enacted needs to beanswered. For this reason, in this article, first of all, the formation of the GrandNational Assembly, which prepared our first constitution, will be examined.Afterwards, it will be discussed how the concept of national sovereignty isinterpreted by different groups by discussing whether the Assembly, whichconvened with "extraordinary authority", is a "constituent assembly" or not.The essence of the article consists of the discussions made during the debateof the 1921 Teşkilat-ı Esasiye Law draft in the parliament and the process ofadopting the Constitution. The negotiations of the draft started with thepresentation of the program given by the Delegation to the General Assemblyon September 18, 1920. The debates between the conservatives who wantedto maintain the old order, that is, to save the caliphate and sultanate, and therevolutionaries, who had the ideal of establishing an independent state, lastedabout two months. During the discussion of the draft law, the discussionsmostly focused on "saving the sultanate and the caliphate", "professionalrepresentation principle", "authorities of the Assembly and ExecutiveDeputies Board" and "decentralized administrations". Within the scope of thearticle, these most discussed issues were mentioned.

Keywords:

1921 Constitution, Teşkilat-ı Esasiye Law First Assembly, Constituent Assembly, Parliamentary government, National sovereignty,

PDF

___

Akın, R. (1992). Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu Layihası Müzakeresi. İstanbul: İstanbul Barosu Yayını ayrı bası Yaylacık Matbaası.
Akın, R. (2014). 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nun Hukuk Tarihimizdeki Önemi. F. Gedikli (Dü.), I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi içinde (s. 599-606). İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık.
Atatürk, M. K. (1972). Nutuk (Cilt 1). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
Atatürk, M. K. (2015). Nutuk. (N. Bayramoğlu, & K. Güran, Dü) İstanbul: Kaynak Yayınları.
Can, O. (2021, Haziran). 1921 Anayasası'nın 100. Yılı: Bir İstisnai Başarı ve Dramatik Başarısızlık Hikayesi. Anayasa Yargısı Dergisi, 38(1), s. 127-170.
Cin, H., & Akyılmaz, G. (2011). Türk Hukuk Tarihi (4. b.). Konya: Sayram Yayınları.
Çamurcuoğlu, G. (2016). 1921 Anayasası ve Egemenliğin Gelişimi (1. b.). Ankara: Astana Yayınları.
Çelik, B. (2007). Ulusal Kurtuluş Savaşı Döneminde Anayasal Gelişmeler ve 1921 Anayasası. İstanbul: Galatasaray Üniversitesi Yayınları.
Demirel, A. (2017). İlk Meclisin Vekilleri-Milli Mücadele Döneminde Seçimler (3. b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Demirel, A. (2021, Ocak 31). Teşkilat-ı Esasiye Kanunu Üzerindeki Meclis Tartışmaları. Toplumsal Tarih Dergisi(325), s. 34-41.
Erdal, M. (2008). Anayasa Kurallarının Kademelendirilmesi Sorunu. Türkiye Barolar Birliği Dergisi(76), s. 165-200.
Erdoğan, M. (2021, Ocak). Anayasacılık ve Demokrasi Açısından 1921 Teşkilat-ı Teşkilat-ı Esasiye Kanunu. Toplumsal Tarih Dergisi(325), s. 56-62.
Goloğlu, M. (2021). Üçüncü Meşrutiyet (3. b.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Güneş, İ. (2009). Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı (1920-1923) (3. b.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Güneş, İ. (2012). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Hükümetler Programları ve Meclisteki Yankıları (1908-1923) (1. b.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Karal Akgün, S. (1998). Birinci Türkiye Millet Meclisinden Düşünceler. C. Koçak içinde, Birinci Meclis (s. 49-57). İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
Omak, İ. (2021). Yüz Yıl Önce Türk Hukukunda Parlamento Faaliyetleri, 1921 Yılında TBMM. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özbudun, E. (1982). 1921 Anayasası. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Özbudun, E. (2003). Türk Anayasa Hukuku (7. b.). Ankara: Yetkin Yayınları.
Sevinç, M., & Demirkent, D. (2021). Kuruluşun İhmal Edilmiş İstisnası 1921 Anayasası ve Tutanakları (2. b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Sezgin, Ö. (1984). Türk Kurtuluş Savaşı ve Siyasal Rejim Sorunu (1. b.). Ankara: İmge Kitabevi..
Tanör, B. (1998). Teşkilat-ı Esasiye Kanunu. C. Koçak içinde, Birinci Meclis (s. 75-82). İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
Tanör, B. (2002). Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980) (9. b.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tanör, B. (2009). Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tunaya, T. Z. (1998). Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin Kuruluşu ve Siyasi Karakteri. C. Koçak içinde, Birinci Meclis (s. 3-21). İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
Tunaya, T. Z. (2016). Türkiye’de Siyasal Gelişmeler 2. Kitap (1876-1938) Mütareke Cumhuriyet ve Atatürk (4. b.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Üçok, C., Mumcu, A., & Bozkurt, G. (2018). Türk Hukuk Tarihi (20. b.). Ankara: Turhan Kitabevi.
Velidedeoğlu, H. V. (2020). İlk Meclis ve Millî Mücadele’de Anadolu TBMM’nin 100. Yılı 1920-2020 (1. b.). İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.